Historia

Jan Kochanowski – stworzył polską lirykę

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2018 06:07
– Kochanowski nie tyle przeobraził, co niemal z niczego stworzył kanon polskiej poezji, który bez zmian obowiązuje do dnia dzisiejszego – podkreślał krytyk literacki Zbigniew Bieńkowski. – Nikt po nim nie dokonał już tyle.
Audio
  • Audycja poświęcona życiu i twórczości poety epoki renesansu Jana Kochanowskiego, o poecie mówią historycy literatury: Barbara Otwinowska i Julian Krzyżanowski, poeta, krytyk literacki, Zbigniew Bieńkowski oraz pisarz, Wiesław Myśliwski, aud. Grażyny Gronczewskiej z cyklu "Biografia milenijna". (PR, 30.01.2000)
  • O pierwszych krokach pisarskich Jana Kochanowskiego mówi Piotr Dmitrowicz, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Mieć 19 lat". (PR, 14.12.2005)
Portret Jana Kochanowskiego, aut. Aleksander Tadeusz Regulski (przed 1884 rokiem)
Portret Jana Kochanowskiego, aut. Aleksander Tadeusz Regulski (przed 1884 rokiem)Foto: źr. Polona, Wikipedia/domena publiczna

6 czerwca 1530 urodził się Jan Kochanowski, poeta epoki renesansu.

Na świat przyszedł w Sycynie, na ziemi radomskiej. Pochodził z zamożnej, wielodzietnej rodziny. W 1551 roku wyjechał do Królewca, ośrodka, który skupiał wówczas wielu intelektualistów. Potem trafił do Włoch, a w 1552 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie w Padwie. Później jeszcze wielokrotnie wracał do Italii.

Posłuchaj, jak upłynęły młodzieńcze lata Jana Kochanowskiego w audycji "Mieć 19 lat".

Na dworze

W 1559 roku poeta ostatecznie wraca do kraju i rozpoczyna się okres w jego życiu i twórczości zwany powszechnie dworskim. Był sekretarzem i dworzaninem Zygmunta Augusta. Na początku 1564 roku otrzymał probostwo, choć nigdy nie przyjął wyższych święceń kapłańskich. W 1575 roku ożenił się z Dorotą Podlodowską i zamieszkał w Czarnolesie. Spokojne życie rodzinne zakłócają osobiste tragedie. W 1577 roku umiera jego starszy brat, Kasper, a dwa lata później 2,5-roczna Urszula, a następnie Hanna.

Jan

Na zdjęciu: Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki, aut. Jan Matejko (1862 rok),Wikipedia/dp

Zmarł nagle w Lublinie podczas narady senatorów zwołanych przez króla Stefana Batorego. Przypuszcza się, że zgon nastąpił na skutek udaru mózgu.

Spuścizna

– Jan Kochanowski wyprowadził polszczyznę z cienia mowy żywej, czyli z cienia języka mówionego i wprowadził ją do pisma – mówił Wiesław Myśliwski w "Biografii milenijnej" z 2000 roku. – To był kopernikański przełom, jeśli chodzi o polszczyznę.

W jego poezji ujawnia się niezwykłe bogactwo językowe. "Treny" czy "Fraszki" stanowią początek polskiej liryki. Z kolei "Odprawa posłów greckich" jest pierwszym, polskim, nowożytnym dramatem, który realizuje założenia tradycji antycznej i poetyki renesansowej.

– Kochanowski stał się dla nas poetą uniwersalnym – mówiła prof. Barbara Otwinowska, historyk literatury.

Posłuchaj audycji o Janie Kochanowskim i dowiedz się, jaki wpływ na dzisiejszą literaturę polską miał ten poeta.

mb

Czytaj także

Jak Jan Kochanowski stracił głowę... po śmierci

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2013 12:55
W swojej nowej książce pt. "Siedziby wielkich Polaków. Od Reja do Kraszewskiego" Barbara Wachowicz opisuje domostwa wielkich osobowości polskiej literatury, sztuki i muzyki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

W co wierzył Jan Kochanowski?

Ostatnia aktualizacja: 18.05.2014 12:00
- W twórczości przyjął stanowisko ponadwyznaniowe. Nie odwoływał się ani do kultu Matki Boskiej ani świętych. Dlatego jego "Psalmy" były wykonywane w katolickich kościołach oraz w protestanckich zborach - podkreślał w Dwójce prof. Janusz Tazbir. A gdzie i kiedy Jan Kochanowski przyjął ideały renesansowego humanizmu?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Gajcy – pesymizm w poezji, radość w życiu

Ostatnia aktualizacja: 08.02.2024 05:50
102 lata temu, 8 lutego 1922 roku, w Warszawie urodził się Tadeusz Gajcy, poeta, dramatopisarz, prozaik, współzałożyciel i redaktor konspiracyjnego pisma "Sztuka i Naród", żołnierz Armii Krajowej, zginął w Powstaniu Warszawskim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Edward Stachura - żył tak, jak pisał

Ostatnia aktualizacja: 24.07.2023 05:45
- Stachura daje świadectwo możliwości przekroczenia siebie samego, literatury, granic słowa, po to, żeby wskazać drogę czemuś innemu - charakteryzował poetę jego przyjaciel Krzysztof Rutkowski. 44 lata temu zmarł Edward Stachura.
rozwiń zwiń