Historia

13 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 13.04.2011 00:00
Berlin ujawnił prawdę o Katyniu.
Zbiorowy grób w Katyniu
Zbiorowy grób w KatyniuFoto: Wikipedia/Yann

1279 - Zmarł Bolesław Pobożny, książę wielkopolski, który wyparł Brandenburczyków z Pomorza Gdańskiego.
1519 - Urodziła się Katarzyna Medycejska, królowa Francji od 1533 roku. żona Henryka II. Aktywna politycznie, jako katoliczka zwalczała, wraz z francuską Ligą Katolicką, protestantów, głównie hugenotów. Sprawowała mecenat nad kulturą i sztuką, zwłaszcza architekturą, znana jako protektorka Nostradamusa, który przewidział śmierć jej męża i dzieci. Zmarła 5 stycznia 1589 roku.
1592 - Zmarł Bartolomeo Ammanati, florencki rzeźbiarz i architekt; autor prac architektonicznych i rzeźbiarskich w Wenecji, Rzymie, Florencji, Padwie. Jego dziełem jest też fontanna Neptuna na Piazza della Signoria we Florencji.
1598 - Król Francji Henryk IV wydał edykt nantejski kończący trwające od trzydziestu lat wojny religijne. Wprowadzono wolność wyznania i równouprawnienie protestantów wobec katolików.
1695 - Zmarł Jean de La Fontaine, francuski poeta i bajkopisarz, członek Akademii Francuskiej, autor ponad 250 bajek opartych na wzorach starożytnych; naiwność, prawda, prostota, naturalność  i żywość - to przymioty, dla których La Fontaine zyskał sobie nieśmiertelność; inne jego prace poetyckie mają już tylko wartość podrzędną.
1743 - Urodził się Thomas Jefferson, amerykański polityk, trzeci prezydent Stanów Zjednoczonych (w latach 1801-1809). Współautor ogłoszonej w 1776 roku Deklaracji Niepodległości, założyciel stanowego uniwersytetu University of Wirginia. Zmarł 4 lipca 1826 roku.
1748 - Urodził się Joseph Bramah, angielski mechanik i wynalazca, zbudował dla Banku Angielskiego maszynę drukującą banknoty, był współwynalazcą prasy hydraulicznej. Zmarł 9 grudnia 1814 roku.
1771 - Urodził się Richard Trevithick, brytyjski inżynier, konstruktor silników parowych i pierwszych parowozów. W 1804 roku stworzył pierwszą przemysłową linię kolejową o długości 15 km, obsługiwaną przez parowozy jego konstrukcji, osiągające prędkość 8 km/h. Zmarł w 1833 roku.
1773 - Zmarł Jakub Fontana, architekt króla Augusta III, autor projektów wielu pałaców i kościołów w stolicy. Wykonał też projekty przebudowy i niektóre wnętrza Zamku Królewskiego w Warszawie. Urodził się w 1710 roku.
1829 - Brytyjski parlament uchwalił Catholic Emancipation Act, znosząc ograniczenia nałożone na katolików przez Henryka VIII. Dzięki tej ustawie katolicy w Wielkiej Brytanii i Irlandii odzyskali prawa obywatelskie, zwłaszcza prawo do piastowania urzędów państwowych oraz do zasiadania w parlamencie.
1854 - Urodziła się Anna Tomasiewiczówna-Dobrska, pierwsza w Polsce kobieta praktykująca jako lekarz, ginekolog położnik, pediatra. Przez całe życie zawodowe związana z przytułkiem położniczym w Warszawie, opiekunka Towarzystwa Kolonii Letnich dla Dzieci. Zmarła 9 kwietnia 1918 roku.
1881 - Zmarł Karol Scheibler, łódzki przemysłowiec, nazywany "królem bawełny”. W połowie lat 50. XIX wieku otworzył w Łodzi pierwszą fabrykę - w pełni zmechanizowaną przędzalnię, rozpoczynając nową epokę w dziejach przemysłowej Łodzi i zapewniając miastu czołowe miejsce w Europie w dziedzinie przemysłu włókienniczego; on i jego rodzina prowadzili też zakrojoną na szeroką skalę działalność charytatywną budując szkoły, szpitale, kościoły. Na jego osobie Władysław Reymont wzorował postać Hermana Bucholca w swojej powieści "Ziemia obiecana”.
1889 - Urodziła się Maria Maliszewska, właściwe nazwisko Karolina Beylin, dziennikarka, pisarka i tłumaczka, autorka książek: "Warszawa. Wysiadać", "Opowieści warszawskie”, "Jeden rok Warszawy”, "Tajemnice Warszawy”, "Warszawy dni powszednie 1900 - 1914”. Zmarła 3 maja 1977 roku.
1891 - Urodził się Stanisław Helsztyński, historyk literatury, pisarz, anglista, badacz okresu Młodej Polski, autor szkiców o literaturze angielskiej i amerykańskiej oraz przekładów poetyckich. Zmarł 14 kwietnia 1986 roku.                        
1891 - Urodził się Jerzy Fedkowicz, malarz związany z formistami, autor postimpresjonistycznych pejzaży, aktów, portretów i martwej natury. Zmarł 13 listopada 1959 roku.
1892 - Urodził się Robert Watson-Watt, szkocki fizyk, wynalazca radaru. Pierwszy radar został zbudowany w Anglii w 1935 roku. Zmarł 6 grudnia 1973 roku.
1898 - Urodziła się Maria (Maja) Berezowska, malarka, rysowniczka i scenograf. Ilustrowała dzieła klasyki literatury między innymi, poezje Reja, Krasickiego i Bocaccia oraz książki dla dzieci. Była również autorką karykatur, rysunków satyrycznych oraz rysunków o tematyce erotycznej i obyczajowej. Była więźniarką obozu w Ravensbruck. W w czasach PRL zilustrowała kilkanaście książek, głównie tomików poetyckich i zbiorów satyr. Zmarła 31 maja 1978 roku.
1899 - Urodził się Bolesław Orliński, pułkownik, pilot wojskowy, sportowy i doświadczalny, mistrz akrobacji lotniczej. W latach międzywojennych oblatywał jako pierwszy wszystkie kolejne myśliwce PZL, samoloty cywilne, sportowe i pasażerskie, w czasie II wojny służył w polskim szkolnictwie wojskowym w Anglii jako instruktor. Po wojnie osiadł w Kanadzie. Zmarł 28 lutego 1992 roku.
1901 - Urodził się Jacques M. Lacan, francuski filozof, zwolennik psychoanalizy, którą traktował nie jako metodę terapii, lecz nowy rodzaj filozofii myślenia. Zmarł 8 września 1981 roku.
1906 - Urodził się Samuel Beckett, francusko-irlandzki dramaturg, przedstawiciel "teatru absurdu", autor dramatu  "Czekając na Godota", powieści i esejów. W 1969 roku otrzymał nagrodę Nobla. Zmarł 22 grudnia 1989 roku.
1908 - Urodził się Marek Żuławski, malarz, grafik, autor prac „Romantyzm, klasycyzm i z powrotem”, ”Od Hogartha do Bacona”, wspomnień "Studium do autoportretu”. Od 1936 roku w Londynie. Zmarł 30 marca 1985 roku.
1909 - Urodził się Stanisław Ulam, polski i amerykański matematyk pochodzenia żydowskiego, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej, współtwórca amerykańskiej bomby termojądrowej. Twórca pierwszych metod numerycznych, jeden z pierwszych naukowców, którzy wykorzystywali w swych pracach komputer. Zmarł 13 maja 1984 roku.
1913 - Urodził się Aleksander Rymkiewicz, poeta, autor książek dla dzieci - "Przygody Gucia Pingwina”, "Przygody kangurka Skoczka” . Także  tłumacz librett operowych, wydał zbiory wierszy "Himalajskie namioty", "Wiersze olimpijskie", "Bruzdy polskich pługów". Zmarł 26 września 1983 roku.
1913 - W Beriso w Argentynie została utworzona organizacja polonijna Związek Polaków.
1919 - W Monachium proklamowano Bawarską Republikę Rad. Istniała do 2 maja 1919 roku.
1931 - Urodził się Robert Enrico, francuski reżyser, autor popularnych w latach 60-tych filmów: "Twardzi ludzie" oraz "Stara strzelba" - obraz nagrodzony w 1976 roku kilkoma Cezarami. Zmarł 23 lutego 2001 roku.
1938 - Urodził się Andrzej Dąbrowski, muzyk, piosenkarz, wokalista jazzowy, wykonawca przebojów lat 70-tych: "Zielono mi”, "Niewczesna miłość”, "Do zakochania jeden krok”, "Przygoda z Marią”. Karierę muzyczną rozpoczynał jako perkusista. Grał m.in w zespołach Andrzeja Kurylewicza, Jana Ptaszyna Wróblewskiego i Krzysztofa Komedy.
1940 - Druga fala deportacji Polaków, pierwsza - w lutym 1940 roku, zamieszkujących tereny wcielone do ZSRR, objęła około 60 tysięcy osób wywożonych głównie do Kazachstanu.
1940 - Urodził się Piotr Figiel, kompozytor, aranżer, dyrygent i pianista. Autor ponad 500 aranżacji piosenek i utworów instrumentalnych oraz blisko 150 przebojów muzyki rozrywkowej m.in. "Powrócisz tu", "Jaka jesteś Mario", "Dwadzieścia lat a może mniej" i "Gdzie szumiące topole". Pisał też muzykę do filmów: "Przepraszam, czy tu biją" i "Moja wojna, moja miłość".

1943 - Radio berlińskie podało komunikat o odkryciu masowych grobów polskich oficerów w Katyniu pod Smoleńskiem. Wywiad brytyjski i amerykański szybko zdobyły informacje, kto jest właściwym sprawcą zbrodni, jednak wiadomość zatajono w obawie przed reakcją ZSRR.

1944 - Dowódca Armii Krajowej wydał rozkaz o nadawaniu oddziałom AK, ujawniającym się podczas akcji "Burza" numerów, nazw dywizji i pułków Wojska Polskiego sprzed września 1939 roku.
1944 - Urodził się Lech Gardocki, prawnik, profesor nauk prawnych, sędzia. Od 17 października 1998 roku pierwszy prezes Sądu Najwyższego i przewodniczący Trybunału Stanu. Autor kilkudziesięciu publikacji na temat prawa karnego - "Prawo karne” i "Zagadnienia teorii kryminalizacji”.
1945 - Wojska radzieckie wkroczyły do Wiednia.
1946 - We Francji wydano ustawę nakazującą zamknięcie domów publicznych.
1947 - Uruchomiono, odbudowane po wojnie, Zakłady Azotowe w Mościskach.
1947 - Podczas obrad KC PZPR zapadła decyzja o stopniowej likwidacji sektora prywatnego w handlu tzw. "bitwa o handel". Likwidacja prywatnego handlu doprowadziła do znacznych trudności w zaopatrzeniu ludności w towary.
1948 - Urodził się Drago Jančar, słoweński pisarz i eseista, autor sztuk teatralnych. W Polsce została wydana jego powieść „Galernik”, zbiór opowiadań „Spojrzenie anioła” oraz tom publicystyki literackiej.
1957 - Do kościoła Mariackiego w Krakowie wrócił ołtarz Wita Stwosza, który Niemcy w czasie II wojny światowej wywieźli do Norymbergii.
1960 - Urodził się Olaf Ludwig, niemiecki kolarz szosowy, mistrz olimpijski z 1988 roku, mistrz świata, zwycięzca Wyścigu Pokoju w 1982 i 1986 roku. Karierę zakończył w 1996 roku.
1963 - Urodził się Garri Kasparow, światowy mistrz szachowy, pochodzenia ormiańsko-żydowskiego pochodzenia. Mistrz świata
w latach 1984-1993, jeden z najwybitniejszych szachistów w historii. W  2005 roku, po zwycięstwie w prestiżowym turnieju szachowym rozgrywanym w Linares, Garri Kasparow oficjalnie ogłosił zakończenie kariery zawodowego szachisty.
1967 - Z koncertem w Warszawie wystąpił zespół "The Rolling Stones".
1971 - Zmarł Józef Krzeptowski, narciarz, przewodnik i ratownik górski, uczestnik ruchu oporu w czasie drugiej wojny światowej, zwany "królem kurierów tatrzańskich". Urodził się w 1904 roku.
1979 - Zmarł Marian Załucki, poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci i młodzieży. Autor zbiorów satyr „A nie mówiłem?”, „Uszczypnij muzo”, „Komu do śmiechu”, „Przejażdżki wierszem”, „Przepraszam - żartowałem”. Urodził się 5 maja 1920 roku.
1986 - Papież Jan Paweł II złożył pierwszą w historii papiestwa wizytę w synagodze, gdzie odprawił modły z rabinem Rzymu Elio Toaffa.
1987 - Zmarł Tadeusz Brzozowski, malarz, pedagog, jeden z  założycieli w 1957 roku Grupy Krakowskiej. Urodził się w 1918 roku.
1990 - Radio moskiewskie przekazało oświadczenie, w którym władze Rosji przyznały, że zbrodnia katyńska została popełniona przez stalinowskie służby specjalne.
1990 - Zmarł Zygmunt Szelest, wybitny trener oszczepników, twórca polskiej szkoły oszczepu, do jego wychowanków należeli Janusz Sidło, Władysław Nikiciuk, Zbigniew Radziwonowicz, Jan Kopyto, Piotr Bielczyk, Urszula Figwer, Maria Ciach-Michalak.    
1991 - W Belgradzie podczas krajowej konferencji krajów zrzeszonych w "Grupie 77" podpisano układ o tzw. globalnym systemie preferencji handlowych między krajami rozwijającymi się.
1994 - Zmarł Rudolf Hruszyński, czeski aktor, odtwórca roli Szwejka w filmowej adaptacji powieści Jarosława Haszka.
1994 - Stolica Apostolska wydała zezwolenie na służbę liturgiczną dziewcząt.  
1995 - Powołanie przez prymasa Józefa Glempa Instytutu Akcji Katolickiej Archidiecezji Warszawskiej.
1996 - Zmarł George Mackey Brown, szkocki pisarz, autor zbiorów wierszy: "Antologia z wyspy fok", opowiadań i utworów scenicznych. Był jednym z inicjatorów szkockiego renesansu literackiego w latach 60., czerpał z dawnych sag nordyckich oraz  islandzkich, inspiracją była też dla niego Biblia, na katolicyzm przeszedł w 1961 roku. W 1974 roku otrzymał Order Brytyjskiego Imperium, w uznaniu jego twórczości.
1997 - Zmarł Władysław Kurkiewicz, historyk, działacz ruchu ludowego, autor i redaktor wielu książek historycznych.
1998 - Zmarł Jerzy Kondracki, geograf i kartograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor najbardziej znanej regionalizacji fizycznogeograficznej Polski, działacz Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
2005 - Zmarł Mieczysław Pruszyński, ekonomista i publicysta, sponsor kultury polskiej, twórca nagrody publicystycznej im. Adolfa Bocheńskiego oraz Wieczystej Fundacji im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich, która nagradza polskich dziennikarzy.
2005 - Parlament Europejski zaakceptował rozszerzenie Uniii Europejskiej o Bułgarię - 522 głosami i Rumunię - 497 głosami.
2006 - Zmarł Muriel Spark, angielski pisarz, autor powieści "Ballada o Peckham Rye", "Cieplarnia nad Rzeką Wschodnią", "Pełnia życia panny Brodie".
2007 - Zmarł Andrzej Kurylewicz, kompozytor muzyki jazzowej, klasycznej i filmowej, pianista, trębacz i puzonista. Autor muzyki filmowej, między innymi do obrazów: "Powrót" Jerzego Passendorfera, "Lekcja martwego języka" Janusza Majewskiego oraz serialu "Polskie drogi". Był jednym z pionierów muzyki jazzowej w Polsce, założył zespół "Formacja Muzyki Wpółczesnej", z którym pracował w latach 1969-78 jako kompozytor oraz instrumentalista, odnosząc sukcesy w kraju i na świecie. Od 1964 do 1966 roku kierował Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji. Występował w wielu krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i na Kubie. Urodził się 24 listopada 1932 roku we Lwowie.
2008 - Zmarł Jerzy Krasowski, reżyser teatralny, wykładowca a później rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, profesor warszawskiej PWST. W latach 80. dyrektor Teatru Narodowego w Warszawie.
2008 - Zmarł John Wheeler, amerykański fizyk, profesor Uniwersytetu Princeton, prowadził badania w dziedzinie fizyki atomowej i fizyki jądrowej oraz oddziaływań elektromagnetycznych między cząstkami elementarnymi. Przez wiele lat brał udział w pracach nad budową bomby atomowej i wodorowej, zajmował się teorią czarnych dziur i był twórcą tego określenia. Autor pracy "Fizyka czasoprzestrzeni”.
2010 - Zmarła Anna Semkowicz-Holt, dziennikarka radiowa i telewizyjna przez ponad 30 lat związana z radiową Trójką; autorka reportaży i cykli radiowych np.: "Urodzeni na początku wieku”, "Co z tą inteligencją”, "Wszyscy ludzie Trójki”. W latach 90. prowadziła audycję nocną "Trójka pod księżycem”; prowadziła też seminaria w Wyższej Szkole Psychologii Społecznej.



Czytaj także

12 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 12.04.2011 00:00
Konfederaci ostrzelali Fort Sumter w Karolinie Południowej, co dało początek wojnie secesyjnej w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Trwała 4 lata i pochłonęła ponad 600 tys. ofiar.
rozwiń zwiń
Czytaj także

14 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2011 00:00
Chrzest Polski.
rozwiń zwiń