Historia

28 listopada

Ostatnia aktualizacja: 28.11.2011 00:00
Bitwa pod Oliwą.

1627 - Rozegrała się największa bitwa morska w historii Polski: flota polska pod dowództwem admirała Arenda Dickmana rozgromiła flotę szwedzką w bitwie w Zatoce Gdańskiej pod Oliwą. Szwedzi zostali zmuszeni do wycofania się z Zatoki Gdańskiej, co oznaczało odblokowanie portu od strony morza.

Pozostałe wydarzenia:

1058 - Zmarł Kazimierz Odnowiciel, książę z dynastii Piastów, władca Polski w latach 1039-1058. W latach 1934-1039 prawdopodobnie nie zdołał objąć władzy i został wygnany z kraju. Władzę odzyskał przy pomocy cesarza Henryka III i księcia ruskiego Jarosława Mądrego.  Starania o odbudowę kraju z kryzysu sprawiły, że Kazimierz został obdarzony przydomkiem "Odnowiciel".

1520 - Ferdynand Magellan, portugalski żeglarz w służbie hiszpańskiej, przepłynął bezimienną wówczas cieśniną między Ameryką Południową a Ziemią Ognistą, później nazwaną na jego cześć Cieśniną Magellana.

1561 - Została zawarta unia między Polską a Inflantami. Na jej mocy Kurlandia stała się lennem Polski, część Inflant na lewym brzegu Dźwiny została włączona do Polski i Litwy oraz nastąpiła sekularyzacja Zakonu Kawalerów Mieczowych. 450. rocznica

 

1580 - Angielski żeglarz Francis Drake powrócił do Londynu ze swej pierwszej podróży dookoła świata. Była to pierwsza, po wyprawie Magellana, podróż dookoła świata w kierunku zachodnim. W 1581 roku Drake otrzymał za nią szlachectwo. Jest uważany za twórcę brytyjskich tradycji morskich. Jego imieniem nazwano najszerszą na kuli ziemskiej cieśninę łączącą Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym.

1632 - Urodził się Jean-Baptiste Lully, francuski kompozytor epoki baroku, włoskiego pochodzenia. Zasłynął, jako twórca francuskiej opery narodowej, od 1653 roku był nadwornym kompozytorem króla Ludwika XIV. Zmarł 22 marca 1687 roku.

1680 - Zmarł Giovanni Lorenzo Bernini, włoski rzeźbiarz, architekt i malarz, autor wystroju wnętrz bazyliki św. Piotra w Rzymie i grobowca Urbana VIII. Ukoronowaniem prac przy bazylice była przebudowa placu św. Piotra, który wraz z monumentalną kolumnadą stał się głównym akcentem urbanistycznym Watykanu. Urodził się 7 grudnia 1598 roku.

1757 - Urodził się William Blake, angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz i mistyk, jego doznania objawień religijnych znalazły odzwierciedlenie w dziełach malarskich i pisarskich. Jego najsłynniejsze zbiory wierszy i rycin to: "Pieśni niewinności", "Pieśni doświadczenia", "Widzenia córek Albionu". Zmarł 12 sierpnia 1827 roku.

1820 - Urodził się Fryderyk Engels, niemiecki myśliciel i działacz rewolucyjny, jeden z organizatorów I Międzynarodówki. Wraz z Karolem Marksem twórca socjalizmu naukowego i "Manifestu komunistycznego", autor prac: "Dialektyka przyrody", "Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa", "Rozwój socjalizmu od utopii do nauki". Zmarł 5 sierpnia 1895 roku.

1829 - Urodził się Anton Rubinstein, rosyjski pianista, kompozytor i dyrygent, założyciel Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego i konserwatorium w Petersburgu, którym kierował w latach 1862-867 i 1887-1890. Od 1867 roku odbywał tournée koncertowe po Europie, w 1872 roku odbył tournée po Ameryce z Henrykiem Wieniawskim, podczas którego artyści w ciągu 8 miesięcy dali 215 koncertów. Autor symfonii, oper, koncertów oraz pieśni i utworów fortepianowych. Zmarł 20 listopada 1894 roku.

1851 - Zmarł Vincenz Priessnitz, niemiecki lekarz, twórca nowoczesnego wodolecznictwa. Wyraz "priessnitz " wszedł na stałe do języka polskiego, właśnie od niego w spolonizowanej formie wywodzi się słowo "prysznic". Założony przez Priessnitza zakład wodoleczniczy istnieje do dziś w Lázne Jeseník koło Jeseníka w Republice Czeskiej. Urodził się 4 października 1799 roku. 155. rocznica

1871 - Urodził się Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki, pisarz, legionista, autor powieści "Pokolenie Marka Świdy", "Żółty krzyż", "Ludzie podziemni", "Dzieje jednego pocisku", "Mogiła nieznanego żołnierza". Zmarł 9 grudnia 1937 roku. 140. rocznica

1872 - Zmarła Mary Somerville, szkocka fizyk i astronom, autorka prac "Mechanizm nieba", "Geografia fizyczna", 'Nauka molekularna i mikroskopowa". Była drugą kobietą, obok Caroline Herschel, której praca naukowa została opublikowana przez Royal Society.

1880 - Urodził się Aleksandr Błok, rosyjski poeta i dramaturg, przedstawiciel symbolizmu, autor tomików "Wiersze o Pięknej Damie", "Na polu Kulikowym", "Wiersze o Rosji", pisał też poematy "Dwunastu", "Odwet", dramaty "Król na placu", "Róża i krzyż", "Nieznajoma". Zmarł 7 sierpnia 1921 roku.

1881 - Urodził się Stefan Zweig, pisarz niemiecki, autor opowiadań "Niecierpliwość serca", eseju biograficznego "Maria Stuart", powieści "24 godziny z życia kobiety". Zmarł 22 lutego 1942 roku. 130. rocznica

1889 - Urodził się Antoni Bogusławski, poeta, pisarz, dziennikarz, tłumacz, autor zbiorów poezji "Polna kochanka", "Kurant", "Kolędy żołnierskie", powieści "Fiodor", "Pałasz i szpada", "Tu i tam" oraz utworów dla dzieci "O rycerzy okruszynce", "Zajączki". Po II wojnie na emigracji w Anglii. Zmarł 31 sierpnia 1956 roku.

1893 - Kobiety w Nowej Zelandii pierwsze na świecie poszły głosować w wyborach powszechnych.

1894 - Urodził się Arkady Fiedler, pisarz, podróżnik, autor reportaży, opowiadań podróżniczych i wojennych. W czasie II wojny światowej żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, brał udział w bitwie o Anglię. Do najbardziej znanych jego książek należą "Dywizjon 303", "Dziękuję ci, kapitanie", "Ryby śpiewają w Ukajali", "Kanada pachnąca żywicą", "Orinoko". Zmarł 7 marca 1985 roku.

1896 - Urodził się Józef Koffler, kompozytor, dyrygent, muzykolog, publicysta. Autor symfonii i utworów kameralnych, kantat, sonat. Zginął zamordowany przez hitlerowców w Ojcowie, w 1944 roku. 115. rocznica

1897 - Urodził się Kazimierz Andrzej Jaworski "Kaj", literat, publicysta, założyciel "Kameny". Był poetą bliskim tradycji skamandrytów. Zmarł 6 września 1973 roku w Lublinie.

1907 - Zmarł Stanisław Wyspiański, jeden z najwybitniejszych i najoryginalniejszych artystów okresu Młodej Polski: dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Autor dramatów "Wyzwolenie", "Noc listopadowa", "Bolesław Śmiały", "Warszawianka", "Wesele", twórca witraży, polichromii, portretów, pejzaży, jak: "Macierzyństwo", "Śpiący Staś", "Planty o świcie". Rok 2007 Sejm ustanowił Rokiem Stanisława Wyspiańskiego. Urodził się 15 stycznia 1869 roku.

1907 - Urodził się Alberto Moravia, włoski dziennikarz, nowelista, powieściopisarz; uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy włoskich 20 wieku. Autor powieści "Rzymianka", "Pogarda", "Konformista", "Dwie kobiety: Matka i córka". Zmarł 26 września 1990 roku.

1908 - W 1. rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się premiera "Nocy Listopadowej" - narodowego dramatu historycznego autorstwa Wyspiańskiego w reżyserii Ludwika Solskiego.

1908 - Urodził się Claude Lévi-Strauss, francuski antropolog i filozof, jeden z wybitnych przedstawicieli strukturalizmu w badaniach nad kulturą, członek Akademii Francuskiej. Jego główne prace to: "Antropologia strukturalna", "Smutek tropików" oraz "Myśl nieoswojona". Zmarł 1 listopada 2009 roku.

1911- Urodził się Albert Harris, pianista i kompozytor, autor tekstów piosenek; jego najbardziej znana kompozycja to “Piosenka o mojej Warszawie", śpiewana przez Mieczysława Fogga oraz słowa do piosenki "Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka". (zm. 1974)

1912 - Święto narodowe Albanii, rocznica proklamowania niepodległości. 100. rocznica

1915 - Urodził się Konstantin Simonow, radziecki pisarz, poeta, dramaturg i działacz polityczny, twórca prozy batalistycznej poświęconej II wojnie światowej utrzymanej w konwencji socrealistycznej, między innymi "Żywi i martwi", "Dni i noce", "Nikt nie rodzi się żołnierzem", "Towarzysze broni". Zmarł 28 sierpnia 1979 roku.

1918 - Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o utworzeniu zbrojnych sił morskich Rzeczypospolitej Polskiej.

1918 - Józef Piłsudski podpisał dekret o ordynacji i wyborach do Sejmu. Kobiety w Polsce otrzymały bierne i czynne prawo głosu zagwarantowane w dekrecie.

1919 - Nancy Astor, jako pierwsza kobieta została wybrana do brytyjskiego parlamentu. W skład Izby Gmin weszła z ramienia Partii Konserwatywnej.

1922 - Odbyło się pierwsze, po 123. latach niewoli, posiedzenie Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej.

1925 - W Nashville w stanie Tennessee nastąpiło otwarcie Grand Ole Opry, przybytku muzyki country.

1929 - Admirał Richard Evelyn Byrd, amerykański lotnik i badacz polarny, jako pierwszy człowiek, przeleciał samolotem nad biegunem południowym.

1930 - Urodził się Lech Budrecki, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, publikował w czasopismach "Literatura na Świecie", "Kultura", "Nowe Książki", kierownik literacki Teatru Ateneum, autor szkiców o literaturze amerykańskiej, utworów dramatycznych i powieści "Misja". Zmarł 31 maja 2004 roku.

1930 - W Warszawie, w gmachu Wyższej Szkoły Handlowej otwarto główną czytelnię Biblioteki Narodowej.

1937 - Odsłonięcie pomnika generała Józefa Sowińskiego, obrońcy Reduty Wolskiej w warszawskim parku jego imienia z okazji obchodów 107. rocznicy Powstania Listopadowego. Podczas odsłonięcia obecny był prezydent Stefan Starzyński. Brązowy posąg stoi na cokole z napisem "Generał Sowiński poległ 6.09.1831 roku na szańcach Woli w obronie ojczyzny."

1938 - Rozpoczął obrady ostatni parlament II Rzeczpospolitej.

1938 - Urodził się Michael Ritchie, amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy, twórca filmów "Zaślepieni", "Pojedynek oszustów", "Kto tu zwariował?", "Doktor Kildare". Zmarł 16 kwietnia 2001 roku.

1939 - Moskwa złamała pakt o nieagresji podpisany z Finlandią. Wojska Armii Czerwonej wkroczyły do Finlandii.

1939 - Zmarł James Naismith, kanadyjski lekarz, twórca nowoczesnej koszykówki. W 1891 roku wygrał konkurs na grę dla młodzieży, nazwano ją basketball i z pewnymi zmianami uprawiana jest w tej postaci do dzisiaj. W 1936 roku dodano ją do programu olimpiady.

1941 - Urodziła się Laura Antonelli, włoska aktorka, grała w filmach: "Czysta i cnotliwa", "Malizia 2", "Skąpiec", "Simona", "Chory z urojenia". W latach 70. była uważana za symbol seksu włoskiego i międzynarodowego filmu. W 1974 roku Italian National Syndicate of Film Journalists przyznał jej nagrodę dla najlepszej aktorki za rolę w filmie "Malizia". 70. rocznica

1942 - Został zamordowany w niewyjaśnionych okolicznościach Marceli Nowotko, działacz komunistyczny, pierwszy przywódca Polskiej Partii Robotniczej, sekretarz KC PPR. Urodził się 8 sierpnia 1893 roku.

1942 - Urodził się Jonasz Kofta, poeta, satyryk, aktor kabaretowy - współtwórca kabaretu "Pod Egidą", dramaturg. Autor tekstów satyrycznych: "Dialogi na cztery nogi", "Fachowcy", "Na wszystkich dworcach świata", poezji "Pamiętajcie o ogrodach" i tekstów wielu piosenek, które stały się przebojami: "Autobusy zapłakane deszczem", "Jak dobrze wstać". Zmarł 19 kwietnia 1988 roku.

1943 - W Teheranie rozpoczęła się konferencja z udziałem Winstona Churchilla, Franklina Roosevelta i Józefa Stalina, którą zakończono 1 grudnia 1943 roku wstępnym uzgodnieniem granic Polski. Podczas konferencji dokonano podziału przyszłej Europy na strefy wpływów aliantów zachodnich i ZSRR.

1944 - W Wilnie zginął Teodor Bujnicki, poeta i satyryk, członek grupy poetyckiej "Żagary", związany z ruchem lewicowym. W 1942 roku skazany przez Trybunał Armii Krajowej - Wojskowy Sąd Specjalny RP - "za współpracę ze Związkiem Sowieckim na szkodę Polski" na karę śmierci, wykonaną w 1944. Urodził się 13 grudnia 1907 roku.

1948 - Urodziła się Agnieszka Holland, scenarzystka i reżyserka filmowa,  reprezentuje polską szkołę tzw. "kina moralnego niepokoju". Do jej najważniejszych filmów należą: "Zabić księdza", "Europa, Europa",  "Tajemniczy ogród", "Kopia mistrza", "Trzeci cud".

1948 - W sprzedaży pojawiły się pierwsze aparaty typu Polaroid.

1950 - Urodził się Ed Harris, amerykański aktor i reżyser, grał w filmach "Otchłań", "Truman Show", "Zabić księdza", "Apollo 13", "Kopia mistrza", "Godziny", "Wróg u bram".

1954 - Zmarł Arkadiusz Bożek, działacz polski na Śląsku Opolskim, trybun ludowy, uczestnik powstań śląskich. Urodził się 12 stycznia 1898 roku.

1954 - Zmarł Enrico Fermi, włoski fizyk teoretyk, jeden z twórców podstaw energetyki jądrowej, twórca pierwszego reaktora atomowego oraz współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby atomowej. Laureat Nagrody Nobla w 1938 roku w dziedzinie fizyki za wytworzenie w reakcjach z neutronami nowych pierwiastków promieniotwórczych.

1958 - Papież Jan XXIII przekazał na ręce prymasa kardynała Stefana Wyszyńskiego dla Jasnej Góry neogotycką monstrancję z dedykacją "Sanktuarium Częstochowskiej Bogarodzicy Dziewicy - w dowód szczególnej miłości względem Polski zawsze wiernej".

1967 - Warszawską Fabrykę Samochodów Osobowych na Żeraniu opuścił pierwszy polski Fiat 125P. Produkcja trwała do czerwca 1991 roku.

1969 - We Włoszech zmieniono prawo pozwalające, po raz pierwszy w historii tego kraju, wziąć rozwód parze małżeńskiej.

1970 - Zmarł Jan Drda, czeski dziennikarz, pisarz i dramaturg, komunista, autor powieści "Miasteczko na dłoni", "Wędrówki Piotra Arcyłgarza", "W gospodzie u wodnika" i komedii "Igraszki z diabłem", "Zapomniany diabeł". Urodził się 4 kwietnia 1915 roku.

1981 - W Warszawie został uroczyście otwarty most im. generała "Grota", Stefana Roweckiego. 30. rocznica

1982 - W Krakowie dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika Stanisława Wyspiańskiego.

1985 - Zmarł Siergiej Gierasimow, radziecki reżyser, scenarzysta i aktor, autor filmów: "Młoda gwardia", "Cichy Don", "Trzecia córka", "Nad jeziorem".

1987 - Zmarł Stanisław Szenic, pisarz, varsavianista, z zawodu prawnik. Wydał kilkanaście książek poświęconych historii Polski, w szczególności Warszawy: "Generałowie i Hitler", "Pitaval warszawski", "Maria Kalergis",  "Królewskie kariery warszawianek", "Pitaval warszawski", "Larum na traktach Warszawy" oraz trzytomowej monografii "Cmentarz Powązkowski". Urodził się 13 stycznia 1904 roku.

1989 - Kanclerz Helmut Kohl przedstawił w Bundestagu 10. punktowy program zjednoczenia Niemiec.

1989 - Ministrowie do spraw ochrony środowiska naturalnego z 12 państw EWG podjęli w Brukseli decyzję o utworzeniu Europejskiej Agencji do spraw Środowiska Naturalnego.

1990 - Brytyjska polityk Margaret Thatcher złożyła rezygnację ze stanowiska premiera Wielkiej Brytanii. Była najdłużej urzędującym brytyjskim premierem w XX wieku, piastowała ten urząd od 1979 roku.

1990 - Prezydenci Argentyny i Brazylii zawarli w Iguacu w Brazylii układ o zakazie produkcji i niestosowaniu broni nuklearnej.

1997 - Polska ratyfikowała konwencję o przestrzeganiu praw dzieci.

2010 - Zmarł Samuel Cohen, amerykański fizyk, konstruktor bomby neutronowej.

Czytaj także

27 listopada

Ostatnia aktualizacja: 27.11.2011 00:00
Odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie.
rozwiń zwiń