Napoleon Orda. Historyczne widoki dawnej Rzeczypospolitej Polskiej – album pod tym tytułem ukazał się nakładem warszawskich Wydawnictw SBM. Orda żył w XIX wieku. Pochodził z terenów, które obecnie znajdują się w rejonie iwanowskim (janowskim) obwodu brzeskiego Białorusi. Co prawda, ziemie te są pod względem etnicznym i historycznym bardziej związane z sąsiednim ukraińskim Wołyniem, dokąd Orda również podróżował. Wszędzie, gdzie bywał, szkicował lokalne zabytki historyczne i architektoniczne. Większość rysunków przechowywana jest obecnie w Krakowie.
Album Napoleon Orda. Historyczne widoki dawnej Rzeczypospolitej Polskiej liczy 240 stron. Zawiera rysunki i akwarele przedstawiające krajobrazy oddające atmosferę wspólnej przestrzeni kulturowej ziem dawnej Rzeczypospolitej – od brzegów Dźwiny po Dniestr, dziś znajdujących się na terenach Litwy, Ukrainy i Białorusi, ale także Polski oraz całej Europy.
Adam Sapierzyński z Wydawnictw SBM, przypomina, kim był Napoleon Orda i podkreśla jego miejsce w dziejach Polski.
Adam Sapierzyński: Myślę, że Napoleon Orda jest dziś trochę zapomniany – i chyba niesłusznie. Przede wszystkim był wielkim patriotą. Brał udział w Powstaniu Listopadowym. Spotkały go za to represje. Po powrocie z emigracji w rodzinne strony poświęcił się dokumentowaniu, opisywaniu i ratowaniu pamiątek kultury narodowej. Można powiedzieć, że nie tylko sam był patriotą, ale też chciał kształtować pamięć historyczną innych. Nie wiem, z czego wynika fakt, że dziś mówi się o nim tak niewiele. A przecież był przyjacielem Fryderyka Chopina, znał się z Józefem Ignacym Kraszewskim – był więc postacią w swoich czasach znaną i szanowaną, mającą szerokie kontakty w świecie kultury i sztuki. Tym bardziej dziwi, że jego pamięć się jakby „zakurzyła”. My postanowiliśmy ją nieco odświeżyć i przywrócić go współczesnym miłośnikom naszej historii.
Albumy Napoleona Ordy były już wielokrotnie wydawane na Białorusi, ale także na Litwie i w Polsce, jednak były to głównie litografie wykonane na podstawie oryginalnych rysunków. W najnowszym warszawskim wydaniu w doskonałej jakości i w dużym formacie publikowane są właśnie oryginalne akwarele.
Adam Sapierzyński: Dokonaliśmy pewnej kompilacji spuścizny Ordy. Składa się więc nasz album z ponad 200 grafik, pochodzących z różnych okresów twórczości artysty i przedstawiających zróżnicowany pejzaż oraz bogactwo kulturowe ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Wcześniejsze wydawnictwa były podzielone tematycznie – na przykład teka grodzieńska, kowieńska i inne. My zdecydowaliśmy się na inną formę – stworzyliśmy kompilację, która ukazuje barwny, wielowymiarowy obraz tych ziem. Staraliśmy się uchwycić ich różnorodne dziedzictwo kulturowe. W zbiorze znajdują się więc zarówno kościoły i klasztory, jak i cerkwie, zbory oraz synagogi. Nie zabrakło również obiektów związanych z tradycją szlachecką – pałaców, dworów, zamków. Pokazujemy też przestrzeń miejską – ulice, gmachy, pałace. Wśród przedstawionych miejsc są Grodno, Kowno, Wilno, a nawet Kijów. Chcieliśmy stworzyć zbiór, który jak najpełniej odda bogactwo i różnorodność kulturową dawnej Rzeczypospolitej.
Kto dziś w Polsce interesuje się dziedzictwem Napoleona Ordy i historią oraz kulturą wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej?
Adam Sapierzyński: Kontaktują się z nami różne instytucje kultury – zarówno te, które koncentrują się wokół tematyki ziem dawnej Rzeczypospolitej, jak i te zajmujące się ochroną zabytków. Zgłaszają się też pasjonaci, indywidualne osoby zainteresowane historią, architekturą czy dziedzictwem kulturowym. Temat dworów i pałaców wydaje się dziś szczególnie popularny. Zagadnienie odrestaurowywania, odnawiania i przywracania świetności dawnym rezydencjom żyje i przyciąga uwagę wielu osób. Myślę więc, że nie jest tak, że temat ten interesuje tylko mieszkańców ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej czy ich potomków. Zainteresowanie tą tematyką jest znacznie szersze i zdecydowanie nie ogranicza się do jednego regionu. Jeśli chodzi o naszą książkę, to rzeczywiście cieszy się ona dużym zainteresowaniem – zapytania spływają do nas z całego kraju.
Warto dodać, że album Napoleon Orda. Historyczne widoki dawnej Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnia się spośród wcześniejszych publikacji dzieł rysownika znakomitą szatą graficzną.
Adam Sapierzyński: Konstrukcja książki również nie jest przypadkowa – całość została starannie przemyślana. Sam album znajduje się w eleganckim pudełku, co nawiązuje do tradycyjnych tek graficznych. Tło stylizowane jest na stary papier, co dodatkowo wzmacnia wrażenie spójności i osadzenia w historycznym kontekście. Zależało nam na tym, by album stanowił jednolitą całość – zarówno edytorsko, jak i merytorycznie. Poświęciliśmy dużo czasu i uwagi, by każdy element współgrał ze sobą i tworzył harmonijny, estetyczny przekaz. Chcieliśmy, by to wydanie – może nie tyle kolekcjonerskie, co po prostu eleganckie – miało swoje wyjątkowe miejsce na półce. By było czymś więcej niż tylko książką: rodzajem hołdu dla dziedzictwa dawnej Rzeczypospolitej i piękna, jakie dokumentował Napoleon Orda.
Viktar Korbut