65 lat temu, 18 czerwca 1945 roku, rozpoczął się w Moskwie „proces szesnastu”.
Słuchowisko dokumentalne Bożeny Markowskiej Życie w cieniu procesu oparte jest na wydarzeniach historycznych. W marcu 1945 roku, po wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski, szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, a wśród nich: gen. Leopold Okulicki, Stanisław Jankowski i Adam Bień, zostało zaproszonych przez pułkownika wojsk NKWD – Piemienowa – na rozmowy z władzami rosyjskimi. Zaproszeni byli przedstawicielami partii politycznych działających w czasie okupacji w strukturze Państwa Podziemnego, reprezentującymi legalny Rząd Polski z tymczasową siedzibą w Londynie.
Propozycję rosyjską uznali oni za chęć złagodzenia niekorzystnych dla Polaków postanowień jałtańskich. Zaproszenie do siedziby NKWD w Pruszkowie rozumieli bowiem jako wstęp do rozmów o powstaniu rządu koalicyjnego z ich udziałem. Mimo nieufności, pójście na spotkanie z Rosjanami Delegaci uważali przede wszystkim za swój obowiązek.
Adam Bień, 1899-1998. (fot. Wikipedia)
Spotkanie okazało się zasadzką. Zostali aresztowani, a następnie wywiezieni do Moskwy i osadzeni w więzieniu na Łubiance. W dniach 18–21 czerwca 1945 roku odbył się „proces szesnastu”, a ogłoszony 21 czerwca wyrok skazywał gen. Okulickiego – dowódcę AK – na 10 lat więzienia, Stanisława Jankowskiego – Delegata Rządu RP na Kraj – na 8 lat, a pozostałych ministrów na pięcioletnie więzienie. Gen. Leopold Okulicki i Stanisław Jankowski nie przeżyli wyroków. Jednym ze skazanych, którym udało się powrócić do Polski, był min. Adam Bień, który po latach opisał w swoich książkach to, co się zdarzyło w roku 1945 z szesnastoma przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Opowiadał też o swoim losie wiele lat później, w licznych audycjach radiowych.
Na podstawie zapisów rozmów z Adamem Bieniem, a także jego córką Hanną Bień-Bielską, powstało słuchowisko przywołujące nie tylko tamte dramatyczne wydarzenia, ale również ich konsekwencje dla rodziny, najpierw nieświadomej losu zaginionych, a potem żyjącej przez lata w niepewności o ich los.
Reżyseria: Janusz Kukuła
Obsada: Stanisław Brudny, Ewa Kania, Wojciech Wysocki, Zofia Saretok, Arkadiusz Bazak, Andrzej Blumenfeld, Andrzej Mastalerz i Maciej Hermann.
