W Muzeum Narodowym w Warszawie do 7 lutego mamy szansę oglądać dzieła Jacka Malczewskiego. Na wystawę „Moje życie. Dzieła Jacka Malczewskiego” wybrano prace, które zazwyczaj nie są eksponowane. W jaki sposób zostały przygotowane, by można było je podziwiać?
Okazją do zaprezentowania ok. 120 obrazów i szkiców olejnych oraz 200 rysunków i akwarel pochodzących wyłącznie z zasobów magazynowych Muzeum, jest 80 rocznica śmierci Jacka Malczewskiego. – To pretekst do pokazania dość dużej kolekcji, z której zaledwie kilka dzieł prezentowanych jest na wystawach stałych. Chcielibyśmy zapoznać publiczność z tymi dziełami, które większość życia spędzają w magazynie, które nie są prezentowane, które nie są nawet znane z publikacji o Malczewskim – mówi Barbara Tichy z Ośrodka Oświatowego Muzeum Narodowego, koordynator programu edukacyjnego wystawy poświęconej Jackowi Malczewskiemu.
Prace, które możemy zobaczyć musiały przejść skomplikowany proces analizy i konserwacji. Przed każdą ekspozycją wszystkie obrazy muszą zostać zabezpieczone - o koniecznych do przeprowadzenia pracach decyduje konserwator zabytków. W przypadku aktualnej wystawy zadanie było trudniejsze, ponieważ wiele prac jeszcze nigdy nie przygotowywano do ekspozycji. Obrazy znajdujące się w magazynie nie są jednak w złej sytuacji, jak się często wydaje. – Te obrazy, które znajdują się w magazynach są trochę zahibernowane, wszystkie procesy starzenia przebiegają wolniej. Dzieje się tak ponieważ jest tam mniejszy przepływ powietrza, mniejszy dostęp światła, obrazy nie mają styczności ze zwiedzającymi, przez co nie mają też bezpośrednio kontaktu z parą wodną i bakteriami – wyjaśnia konserwator zabytków Anna Lewandowska. Część z prezentowanych prac na co dzień oglądać można w galeriach stałych – są tym samym pod stałą opieką konserwatorską. Te obrazy, które jednak pokazane zostały po raz pierwszy należało do ekspozycji przygotować.
Każde wystawienie dzieła sztuki wiąże się z jego „przeglądem”, oceną stanu technicznego. Obraz jest wtedy opiniowany, czy może być prezentowany tak jak jest, czy konieczne są dodatkowe działania. Każdy obiekt z osobna przygotowywany jest krok po kroku, aby był całkowicie bezpieczny pod względem technicznym. – Nie można zapominać, że to są staruszki, którym mogą się już przytrafić różne rzeczy i mają swoje różne indywidualne schorzenia – podkreśla Lewandowska.
Najistotniejszym elementem odświeżającym obraz jest wymiana werniksu, będącego przezroczystą warstwą zabezpieczającą warstwę malarską. Werniks to specjalny lakier, mieszanina oleju i żywic, a dziś także materiałów syntetycznych, który ma na siebie wziąć wszystkie czynniki negatywne działające na obraz – ultrafiolet, brud, kurz, parę wodną i bakterie. Z czasem, zabezpieczający lakier zmienia się optycznie, właśnie w wyniku działania czynników zewnętrznych. To wszystko co może uszkodzić powierzchnię z farbą zatrzymuje się na werniksie, który z założenia jest warstwą do wymiany. Gdy jest już zniszczony i zmieniony kolorystycznie zdejmuje się go, odsłaniając zasadnicze warstwy malarskie – wtedy można przeprowadzić najważniejsze prace mające na celu restaurację i konserwację obrazu, po których ponownie zakłada się zabezpieczający werniks.
Ważnym etapem jest analiza chemiczna obrazów. Dostarcza ona danych niezbędnych przy pracach konserwatorskich, pomaga ustalić jakich materiałów chemicznych, pigmentów i barwników użył artysta przy tworzeniu dzieła. Na potrzeby dokumentacji zbioru prac Jacka Malczewskiego, analizę chemiczną przeprowadzała Agnieszka Żukowska, absolwentka wydziału grafiki i magistrantka wydziału chemii. Metodą której użyła był typ spektrometrii mas (ICPMS - spektrometria mas ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzężonej). Dzięki temu poznać możemy dokładną charakterystykę wszystkich wykorzystanych przez malarza farb.
Wystawie prac Malczewskiego w Muzeum Narodowym towarzyszy program edukacyjny skierowany do różnych grup wiekowych, zarówno grup szkolnych, jak i osób dorosłych. – Nasze zajęcia, lekcje muzealne dostosowane są do poziomu nauczania i wieku odbiorców – mówi Barbara Tichy. Dla dzieci przygotowano zajęcia otwarte - warsztaty, natomiast dorośli mogą lepiej poznać twórczość artysty podczas wykładów czwartkowych. – Już się utarło przy innych naszych wystawach, że organizujemy specjalne wykłady, które wygłaszane są przez specjalistów z danej dziedziny i dotyczą problematyki związanej z konkretną wystawą – dodaje Tichy.
Warsztaty dla dzieci – W krainie faunów i aniołów, 10 i 31 stycznia
godz. 12.30 - dzieci w wieku 5–7 lat
godz. 13.30 - dzieci w wieku 8–10 lat
godz. 14.30 - dzieci w wieku 11–14 lat
(obowiązuje bilet wstępu na wystawę, dzieci do lat 7 wstęp bezpłatny, ok. 60 minut)
Wykłady czwartkowe: godz. 17.30
7 stycznia „Modernistyczna wyobraźnia. Związki Jacka Malczewskiego z literaturą”, prof. dr hab. Maria Prussak (Uniwersytet im. Kardynała S. Wyszyńskiego);
14 stycznia „Słowacki – Anhelli – Malczewski.”, Barbara Brus-Malinowska (Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Warszawie);
21 stycznia „Jacek Malczewski. Natura. Historia.”, dr Łukasz Kossowski (Muzeum Literatury w Warszawie);
28 stycznia „Kształty symbolicznej przestrzeni późnych obrazów Jacka Malczewskiego.”, dr hab. Dorota Kudelska (Katolicki Uniwersytet Lubelski);
4 lutego Jacek Malczewski Artysta – Błazen, Elżbieta Charazińska (Muzeum Narodowe w Warszawie)
(sala kinowa, wstęp wolny, ok. 75 minut)
Przemysław Goławski
