Językowa wyprawa na Śląsk

Ostatnia aktualizacja: 13.08.2012 12:03
Dialekt śląski? A może dialekty? Na wakacyjny savoir vivre językowy zapraszał Patryk Kuniszewicz i językoznawca Agata Hącia.
Audio

W zasadzie nie można mówić o jednym dialekcie śląskim, tylko o trzech dialektach: mowie Śląska Cieszyńskiego (dialekt południowy), Śląska Górnego (środkowy) i Opolskiego (północny). Różnice w mowie tych regionów są duże:

- Śląsk północny mazurzy (cysta zaba suka dzemu), a na Śląsku południowym występuje jabłonkowanie, inaczej: sziakanie (czyli wymowa s z c dz, sz ż cz dż, ś, ź, ć, dź jako szi, żi, czi, dżi: sziare sziano; cziarni czielak; żiółta żiemia)

- Śląsk północny - skłonność do wymowy dyftongicznej (mniej więcej: kowal > kowołl, żelazo > źelazoł]

- wspólna cecha wszystkich dialektów śląskich, bardzo charakterystyczna - szeroka wymowa ę, tyle że w różnych pozycjach wyrazowych

- w innych regionach - szeroka wymowa ę tylko w środku wyrazu po spółgłoskach twardych i na końcu, gdzie dosyć często dodatkowo dochodzi do zaniku rezonansu nosowego, czyli ą przechodzi w a, np. gęba [gąba], zęby [ząby], gałęzie [gałązie], pasę krowę [pasa krowa] (po spółgłoskach miękkich w środku wyrazu zachowuje się ę, np. ciężki, język, mięso)

- na Śląsku Cieszyńskim -ę, -ą są wymawiane jako zwężone, mniej więcej tak: ciężko [ciyżko], gęba [gymba], piąty [piunty], ząb [zump]

- w większej części Śląska - jest skłonność do wymowy typu: potem [potę], sposobem [sposobę], wiem [wię]

Dialekty śląskie jako całość mają mało cech charakterystycznych. Od sąsiednich dialektów różnią się raczej brakiem tych cech, które dla tamtych są typowe.

Jeśli chcesz się dowiedzieć, jakie są cechy charakterystyczne dialektu śląskiego, posłuchaj fragmentu audyci "W cztery oczy".

Zobacz więcej na temat: Agata Hącia Czwórka
Czytaj także

Mazurzenie na Mazowszu?

Ostatnia aktualizacja: 16.07.2012 12:14
Dialekt mazowiecki jest rozległy i wyjątkowo zróżnicowany. Opowiedziała o nim językoznawca Agata Hącia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Językowa podróż na północ

Ostatnia aktualizacja: 23.07.2012 14:16
Gwary podlaskie i suwalskie formalnie należą do dialektu mazowieckiego, ale mają na tyle dużo odrębnych cech, że warto o nich powiedzieć w osobnej audycji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Językowa podróż na południe

Ostatnia aktualizacja: 30.07.2012 09:00
Przenosimy się na południe Polski - na bardzo rozległy teren, gdzie rdzenni mieszkańcy posługują się dialektem małopolskim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Język Podhala

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2012 12:06
Mówiliśmy już ogólnie o dialekcie małopolskim, teraz przyszedł czas na gwarę podhalańską, która ten dialekt współtworzy.
rozwiń zwiń