Odkrycie przez fizyków śladów "boskiej" cząstki Higgsa, koniec 30-letniego programu lotów amerykańskich wahadłowców, Nobel dla nieżyjącego naukowca i odkrycie w Polsce unikatowego odcisku stopy dinozaura - to niektóre z ważnych wydarzeń naukowych w 2011 roku.
STYCZEŃ
- W Argentynie u podnóża Andów naukowcy odkryli kości jednego z najwcześniejszych dinozaurów. Nowy gatunek nazwano Eodromaeus. Jest to złożenie dwóch greckich słów oznaczających "jutrzenkę" i "biegacza".
- Naukowcy z projektu SuperWASP ogłosili odkrycie planety pozasłonecznej o temperaturze około 3200 stopni Celsjusza, co jest nowym rekordem wśród znanych egzoplanet.
- Kanadyjscy badacze ustalili, że około 250 mln lat temu doszło do największego wymierania w dziejach Ziemi. Jego przyczyną były intensywne zjawiska wulkaniczne.
LUTY
- Uczeni z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu ogłosili, że pracują nad zapłodnieniem in vitro u kota domowego. Badania mają w przyszłości pomóc w ocaleniu polskich żbików i rysi.
- Prototyp protezy ręki kierowanej impulsami akustycznymi wysyłanymi z mięśni skonstruowali naukowcy z Politechniki Wrocławskiej. To pierwsza taka proteza w Polsce i jedna z najnowocześniejszych w Europie.
MARZEC
- Nowatorskie szczepionki przeciwnowotworowe i inne rodzaje terapii genowej, w których zamiast DNA będzie wykorzystywane mRNA, czyli genetyczny przepis na białko, mogą wkrótce powstać dzięki wynalazkowi naukowców z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW).
- W Krakowie otwarto Narodowe Centrum Nauki, organizujące konkursy na granty badawcze. Jego dyrektorem został prof. Andrzej Jajszczyk - specjalista w dziedzinie telekomunikacji z Akademii Górniczo Hutniczej.
KWIECIEŃ
- 12 kwietnia minęło 50 lat od epokowego wydarzenia – pierwszego lotu człowieka w kosmos. Pierwszym w historii kosmonautą był Jurij Gagarin. Kierował on statkiem kosmicznym Wostok 1, którym okrążył Ziemię jeden raz.
- Na pustyni Atacama w Chile otwarto nowe polskie obserwatorium astronomiczne, uruchomione w ramach projektu "Pi of the Sky". Zaangażowani w projekt warszawscy naukowcy liczą, że zebrane dane pomogą m.in. w poszukiwaniu śladów powstawania czarnych dziur.
MAJ
- Uczniowie z Torunia i z Sierpca znaleźli dwie nieznane wcześniej planetoidy na fotografiach wykonanych przez hawajski teleskop Pan-STARRS 1. Odkryć dokonano dzięki międzynarodowemu programowi International Astronomical Search Collaboration (IASC).
- Międzynarodowy zespół astronomów z udziałem Polaków odkrył nową kategorię planet pozasłonecznych – obiektów o masie Jowisza swobodnie poruszających się w przestrzeni.
- 3,3 mln euro przyznała Komisja Europejska Instytutowi Chemii Fizycznej PAN. To jeden z największych grantów przyznanych pojedynczej polskiej instytucji naukowo-badawczej w ramach działania „Potencjał Badawczy” 7. Programu Ramowego UE.
CZERWIEC
- Łazik marsjański Magma2, zbudowany na Politechnice Białostockiej, zwyciężył w prestiżowych, międzynarodowych zawodach University Rover Challenge (URC) w USA. Dwa inne polskie łaziki zajęły czwarte i szóste miejsce.
- Asteroida o numerze 114025 otrzymała nazwisko polskiego astronoma Jerzego Krzesińskiego. Uczony pracuje w Katedrze Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz jest zatrudniony przez amerykański Uniwersytet Stanu Nowy Meksyk w Obserwatorium Apache Point.
- Bułgarscy archeolodzy odnaleźli w środkowej Bułgarii pozostałości najstarszego miasta w Europie. Odkrycia dokonano na stanowisku koło wioski Junacyte, położonej nad rzeką Marica w pobliżu miasta Pazardżik – stolicy obwodu o tej samej nazwie.
LIPIEC
- W Amazonii natrafiono na plemię indiańskie, liczące około 200 członków, które nie miało kontaktu ze współczesną cywilizacją. Narodowa Fundacja ds. Indian szacuje, że Amazonię zamieszkuje 68 plemion, które nie mają kontaktu z cywilizacją.
- Zespół Cellardoor z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu zdobył pierwsze miejsce w kategorii projektowanie gier internetowych w światowym finale konkursu Imagine Cup - największego na świecie konkursu technologicznego dla studentów.
- 21 lipca amerykański prom kosmiczny Atlantis wylądował na Przylądku Canaveral na Florydzie kończąc 135. i ostatni lot w 30-letniej historii amerykańskich wahadłowców.
SIERPIEŃ
- 20 lat temu nawiązano pierwsze w Polsce połączenie, wykorzystujące technologię IP (internet protocol). Uniwersytet Warszawski połączył się z uniwersytetem w Kopenhadze. Dziś 63 proc. Polaków ma dostęp do internetu.
- Na Ziemi żyje 8,7 miliona gatunków. Na odkrycie wciąż czeka aż 86 proc. gatunków lądowych i 91 proc. morskich – ogłosili w „PLoS ONE” naukowcy. To pierwsze tak precyzyjne oszacowania.
WRZESIEŃ
- Rozpoczęło działalność Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ)w Świerku, powstałe z połączenia Instytutu Energii Atomowej POLATOM, który zajmował się przede wszystkim technologiami jądrowymi i Instytutu Problemów Jądrowych, w którym prowadzono m.in. badania podstawowe w dziedzinie fizyki jądrowej. Nowy ośrodek ma się zając m.in. szkoleniem specjalistów oraz opracowywaniem technologii i procedur bezpieczeństwa w elektrowniach jądrowych.
- Ponad metrowej średnicy muszlę amonita - mięczaka kopalnego sprzed dziesiątków milionów lat – odkrył w opolskich kamieniołomach w paleontolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Adrian Kin. To największy amonit znaleziony dotąd na terenie Polski.
- Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) poinformowało o odkryciu ponad 50 planet wokół innych gwiazd, w tym 16 nazywanych superziemiami. Odkrycie było możliwe dzięki użyciu niezwykle precyzyjnego spektrografu HARPS.
- W Muzeum Ziemi w Warszawie natrafiono na skamieniałość dinozaura z towarzyszącym jej, odciśniętym obok w skale, śladem jego stopy. To pierwszy na świecie przypadek, kiedy można bezpośrednio powiązać tropy dinozaura z konkretnym gatunkiem.
- Naukowcy odkryli planetę pozasłoneczną, która obiega nie jedną, ale dwie gwiazdy.
- Pierwszy polski satelita naukowy oficjalnie otrzymał imię Lem, które wcześniej w głosowaniu wybrali internauci. Uroczystość odbyła się w Centrum Badań Kosmicznych (CBK) PAN w Warszawie.
- Dzięki internetowej grze, grupie uczonych, m.in. z Polski, udało się rozszyfrować budowę ważnego białka retrowirusa, z tej samej rodziny co HIV. Jest to krok w stronę projektowania skuteczniejszych leków dla osób z HIV/AIDS.
- Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) obchodziła 20-lecie istnienia. FNP to największa pozabudżetowa organizacja finansująca naukę w Polsce. W ciągu 20 lat Fundacja zrealizowała m.in. 70 programów, przyznała ponad 7,5 tysiąca indywidualnych stypendiów.
- W doświadczeniach prowadzonych w ośrodku badawczym CERN elementarne cząstki zwane neutrinami pędziły szybciej niż światło. Zbici z tropu autorzy eksperymentu zaapelowali do innych fizyków pomoc w wyjaśnieniu dziwnego wyniku.
PAŹDZIERNIK
- Laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii 2011 za odkrycia dotyczące funkcjonowania układu odpornościowego zostali Amerykanin Bruce Beutler, Francuz Jules Hoffmann oraz pośmiertnie pochodzący z Kanady Ralph Steinman.
- Nagrodę Nobla z fizyki za odkrycie przyspieszonego rozszerzania się Wszechświata na podstawie obserwacji odległych supernowych otrzymali Amerykanin Saul Perlmutter oraz Brian P. Schmidt z Australii i Adam G. Riess z USA.
- Laureatem Nagrody Nobla z chemii został izraelski naukowiec Daniel Shechtman. Uhonorowano go za odkrycie kwazikryształów.
- Amerykańscy badacze po raz pierwszy uzyskali ludzkie komórki macierzyste wykorzystując kontrowersyjną metodę klonowania zarodków. Użyli jednak innej techniki niż ta, przy użyciu której sklonowano owcę Dolly.
- Badania europejskiej sondy Venus Express wskazały, że podobnie jak Ziemia, planeta Wenus także posiada warstwę ozonową w atmosferze.
- Astronomowie z Pennsylvania State University i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryli trzy kolejne planety poza Układem Słonecznym. Nowe planety mają masy zbliżone do masy Jowisza i są tzw. gazowymi olbrzymami.
LISTOPAD
- 8 listopada Ziemię minęła asteroida 2005 YU55, w odległości nieznacznie mniejszej od dystansu Ziemia-Księżyc. Asteroida o średnicy 400 metrów jest zaliczana do grupy "potencjalnie niebezpiecznych obiektów". Przelot był największym zbliżeniem w ciągu ostatnich 200 lat.
- Znany holenderski psycholog Diederik Stapel przyznał, że w przez wiele lat fałszował wyniki badań, które ukazały się m.in. w renomowanych pismach naukowych, takich jak „Science”.
- Profesorowie: Tomasz Giaro, Jan Potempa, Maciej Lewenstein i Elżbieta Frąckowiak zostali laureatami nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej - za prace z zakresu doktryn prawa, paradontozy, optyki kwantowej, magazynowania energii.
- Zakończono międzynarodowy eksperyment Mars500, czyli symulowaną wyprawę na Marsa. Przez 520 dni 6-osobowa załoga była zamknięta w izolowanym kompleksie w Moskwie, wykonując wirtualną misję.
- Międzynarodowy zespół fizyków, realizujących eksperyment ICARUS, wykazał, że neutrina z eksperymentu OPERA nie mogły być jednak szybsze od światła.
- NASA wysłała kolejną misję na Czerwoną Planetę. Misja Mars Science Laboratory z łazikiem Curiosity wyniesiono w kosmos za pomocą rakiety Atlas V. Start nastąpił z Cape Canaveral Air Force Station na Florydzie.
GRUDZIEŃ
- Naukowcy z amerykańskiej agencji kosmicznej NASA potwierdzili odkrycie planety w "strefie warunków sprzyjających powstaniu życia". Planetę odkryto dzięki teleskopowi Keplera.
- Naukowcy z ośrodka badawczego CERN ogłosili, że wyniki eksperymentów ATLAS i CMS sugerują, iż cząstka Higgsa istnieje. Jeśli odkrycie się potwierdzi, będzie przemawiało za słusznością dotychczasowych teorii fizyki cząstek, sformułowanych w tzw. Modelu Standardowym.
- Profesorowie: Arkadiusz Wójs, Andrzej Kowalczyk i Andrzej Kadłuczka odebrali w Warszawie nagrody ministra nauki i szkolnictwa wyższego za najwybitniejsze osiągnięcia naukowe.
W styczniu w Argentynie u podnóża Andów naukowcy odkryli kości jednego z najwcześniejszych dinozaurów. Nowy gatunek nazwano Eodromaeus. Jest to złożenie dwóch greckich słów oznaczających "jutrzenkę" i "biegacza".
Z kolei naukowcy z projektu SuperWASP ogłosili odkrycie planety pozasłonecznej o temperaturze około 3200 stopni Celsjusza, co jest nowym rekordem wśród znanych egzoplanet.
Kanadyjscy badacze ustalili tymczasem, że około 250 mln lat temu doszło do największego wymierania w dziejach Ziemi. Jego przyczyną były intensywne zjawiska wulkaniczne.
W lutym uczeni z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu ogłosili, że pracują nad zapłodnieniem in vitro u kota domowego. Badania mają w przyszłości pomóc w ocaleniu polskich żbików i rysi.
Z kolei naukowcy z Politechniki Wrocławskiej opracowali prototyp protezy ręki kierowanej impulsami akustycznymi wysyłanymi z mięśni. To pierwsza taka proteza w Polsce i jedna z najnowocześniejszych w Europie.
W marcu ogłoszono rychłe powstanie nowatorskich szczepionek przeciwnowotworowych i innych rodzajów terapii genowej, w których zamiast DNA będzie wykorzystywane mRNA, czyli genetyczny przepis na białko. Wszystko dzięki wynalazkowi naukowców z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW).
W Krakowie otwarto Narodowe Centrum Nauki, organizujące konkursy na granty badawcze. Jego dyrektorem został prof. Andrzej Jajszczyk - specjalista w dziedzinie telekomunikacji z Akademii Górniczo Hutniczej.
W kwietniu minęło 50 lat od epokowego wydarzenia – pierwszego lotu człowieka w kosmos. Pierwszym w historii kosmonautą był Jurij Gagarin. Kierował on statkiem kosmicznym Wostok 1, którym okrążył Ziemię jeden raz.
Na pustyni Atacama w Chile otwarto z kolei nowe polskie obserwatorium astronomiczne, uruchomione w ramach projektu "Pi of the Sky". Zaangażowani w projekt warszawscy naukowcy liczą, że zebrane dane pomogą m.in. w poszukiwaniu śladów powstawania czarnych dziur.
W maju uczniowie z Torunia i z Sierpca znaleźli dwie nieznane wcześniej planetoidy na fotografiach wykonanych przez hawajski teleskop Pan-STARRS 1. Odkryć dokonano dzięki międzynarodowemu programowi International Astronomical Search Collaboration (IASC).
Międzynarodowy zespół astronomów z udziałem Polaków odkrył nową kategorię planet pozasłonecznych – obiektów o masie Jowisza swobodnie poruszających się w przestrzeni.
W czerwcu łazik marsjański Magma2, zbudowany na Politechnice Białostockiej, zwyciężył w prestiżowych międzynarodowych zawodach University Rover Challenge (URC) w USA. Dwa inne polskie łaziki zajęły czwarte i szóste miejsce.
Asteroida o numerze 114025 otrzymała nazwisko polskiego astronoma Jerzego Krzesińskiego. Uczony pracuje w Katedrze Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz jest zatrudniony przez amerykański Uniwersytet Stanu Nowy Meksyk w Obserwatorium Apache Point.
Bułgarscy archeolodzy odnaleźli w środkowej Bułgarii pozostałości najstarszego miasta w Europie. Odkrycia dokonano na stanowisku koło wioski Junacyte, położonej nad rzeką Marica w pobliżu miasta Pazardżik – stolicy obwodu o tej samej nazwie.
W lipcu w Amazonii natrafiono na plemię indiańskie liczące około 200 członków, które nie miało kontaktu ze współczesną cywilizacją. Narodowa Fundacja ds. Indian szacuje, że Amazonię zamieszkuje 68 plemion, które nie mają kontaktu z cywilizacją.
Zespół Cellardoor z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu zdobył pierwsze miejsce w kategorii projektowanie gier internetowych w światowym finale konkursu Imagine Cup - największego na świecie konkursu technologicznego dla studentów.
21 lipca amerykański prom kosmiczny Atlantis wylądował na Przylądku Canaveral na Florydzie, kończąc 135. i ostatni lot w 30-letniej historii amerykańskich wahadłowców.
W sierpniu polski internet skończył 20 lat. W 1991 roku Uniwersytet Warszawski połączył się z uniwersytetem w Kopenhadze. Dziś 63 proc. Polaków ma dostęp do internetu.
Na Ziemi żyje 8,7 miliona gatunków. Na odkrycie wciąż czeka aż 86 proc. gatunków lądowych i 91 proc. morskich – ogłosili w "PLoS ONE" naukowcy. To pierwsze tak precyzyjne oszacowania.
We wrześniu rozpoczęło działalność Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku, powstałe z połączenia Instytutu Energii Atomowej POLATOM, który zajmował się przede wszystkim technologiami jądrowymi, i Instytutu Problemów Jądrowych (prowadzono w nim m.in. badania podstawowe w dziedzinie fizyki jądrowej). Nowy ośrodek ma się zająć m.in. szkoleniem specjalistów oraz opracowywaniem technologii i procedur bezpieczeństwa w elektrowniach jądrowych.
Znaleziono ponad metrowej średnicy muszlę amonita - mięczaka kopalnego sprzed dziesiątków milionów lat. Odkrył go w opolskich kamieniołomach paleontolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Adrian Kin. To największy amonit znaleziony dotąd na terenie Polski.
Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) poinformowało o odkryciu ponad 50 planet wokół innych gwiazd, w tym 16 nazywanych superziemiami. Odkrycie było możliwe dzięki użyciu niezwykle precyzyjnego spektrografu HARPS.
Naukowcy odkryli planetę pozasłoneczną, która obiega nie jedną, ale dwie gwiazdy.
Pierwszy polski satelita naukowy oficjalnie otrzymał imię Lem, które wcześniej w głosowaniu wybrali internauci. Uroczystość odbyła się w Centrum Badań Kosmicznych (CBK) PAN w Warszawie.
Dzięki internetowej grze, grupie uczonych, m.in. z Polski, udało się rozszyfrować budowę ważnego białka retrowirusa, z tej samej rodziny co HIV. Jest to krok w stronę projektowania skuteczniejszych leków dla osób z HIV/AIDS.
Wrzesień to także miesiąc sensacji, która do tej pory nie została wyjaśniona. W doświadczeniach prowadzonych w ośrodku badawczym CERN elementarne cząstki zwane neutrinami pędziły szybciej niż światło. Zbici z tropu autorzy eksperymentu zaapelowali do innych fizyków pomoc w wyjaśnieniu dziwnego wyniku. Ta historia będzie powracać w 2012 roku.
W październiku poznaliśmy tegorocznych noblistów. Laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii 2011 za odkrycia dotyczące funkcjonowania układu odpornościowego zostali Amerykanin Bruce Beutler, Francuz Jules Hoffmann oraz pośmiertnie pochodzący z Kanady Ralph Steinman.
Nagrodę Nobla z fizyki za odkrycie przyspieszonego rozszerzania się Wszechświata na podstawie obserwacji odległych supernowych otrzymali Amerykanin Saul Perlmutter oraz Brian P. Schmidt z Australii i Adam G. Riess z USA.
Laureatem Nagrody Nobla z chemii został izraelski naukowiec Daniel Shechtman. Uhonorowano go za odkrycie kwazikryształów.
Amerykańscy badacze po raz pierwszy uzyskali ludzkie komórki macierzyste, wykorzystując kontrowersyjną metodę klonowania zarodków. Użyli jednak innej techniki niż ta, przy użyciu której sklonowano owcę Dolly.
Badania europejskiej sondy Venus Express wskazały, że podobnie jak Ziemia planeta Wenus także posiada warstwę ozonową w atmosferze.
W listopadzie również sporo się działo. 8 listopada Ziemię minęła asteroida 2005 YU55, w odległości nieznacznie mniejszej od dystansu Ziemia-Księżyc. Asteroida o średnicy 400 metrów jest zaliczana do grupy "potencjalnie niebezpiecznych obiektów". Przelot był największym zbliżeniem w ciągu ostatnich 200 lat.
Znany holenderski psycholog Diederik Stapel przyznał, że w przez wiele lat fałszował wyniki badań, które ukazały się m.in. w renomowanych pismach naukowych, takich jak „Science”.
Profesorowie: Tomasz Giaro, Jan Potempa, Maciej Lewenstein i Elżbieta Frąckowiak zostali laureatami nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej - za prace z zakresu doktryn prawa, paradontozy, optyki kwantowej, magazynowania energii.
Zakończono międzynarodowy eksperyment Mars500, czyli symulowaną wyprawę na Marsa. Przez 520 dni 6-osobowa załoga była zamknięta w izolowanym kompleksie w Moskwie, wykonując wirtualną misję.
Międzynarodowy zespół fizyków, realizujących eksperyment ICARUS, wykazał, że neutrina z eksperymentu OPERA nie mogły być jednak szybsze od światła.
NASA wysłała kolejną misję na Czerwoną Planetę. Misję Mars Science Laboratory z łazikiem Curiosity wyniesiono w kosmos za pomocą rakiety Atlas V. Start nastąpił z Cape Canaveral Air Force Station na Florydzie.
W grudniu dominowała astronomia i fizyka. Naukowcy z amerykańskiej agencji kosmicznej NASA potwierdzili odkrycie planety w "strefie warunków sprzyjających powstaniu życia". Planetę odkryto dzięki teleskopowi Keplera. Wkrótce potem ujawniono istnienie dwóch planet wielkości Ziemi i Wenus, na których także kiedyś mogły istnieć warunki do rozwoju życia. Tak podobnych do Ziemi obiektów jeszcze nie było.
Tymczasem naukowcy z ośrodka badawczego CERN ogłosili, że wyniki eksperymentów ATLAS i CMS sugerują, iż cząstka Higgsa istnieje. Jeśli odkrycie się potwierdzi, będzie przemawiało za słusznością dotychczasowych teorii fizyki cząstek, sformułowanych w tzw. Modelu Standardowym.
