Radiowe Centrum Kultury Ludowej

Dziś dzień św. Łucji. "Święto Łucy – noc króci"

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2022 00:01
13 grudnia, dzień św. Łucji, w ludowej tradycji europejskiej był także dniem narodzin słońca i światła. W przeszłości w tym dniu, w całej Europie odbywały się uroczystości powitania słońca i nowego słonecznego roku, mające swe korzenie w kulcie solarnym i jego odwiecznych obrzędach. Ich ślady zachowały się dotychczas w krajach skandynawskich.
W krajach skandynawskich 13 grudnia odbywają się pochody biało ubranych dziewcząt niosących na głowach zapalone świeczki.
W krajach skandynawskich 13 grudnia odbywają się pochody biało ubranych dziewcząt niosących na głowach zapalone świeczki.Foto: Shutterstock

święta łucja luca świece.jpg
Posłuchaj:
Opowieść Katarzyny Jackowskiej-Enemuo o św, Łucji

W kalendarzu juliańskim data 13 grudnia (podobnie daty innych świąt kościelnych) przypadała 10 dni później, niż w kalendarzu gregoriańskim. Dlatego chociaż uroczystość św. Łucji w kalendarzu zreformowanym gregoriańskim zapisana była 13 grudnia, w rzeczywistości odbywała się 23 grudnia, w zimowe przesilenie słońca.

13 grudnia w Skandynawii odbywają się pochody biało ubranych dziewcząt niosących na głowach zapalone świeczki. W Polsce, echem dawnych obrzędów, znane są powszechnie bardzo stare przysłowia, które powstać musiały setki lat temu, przed 1582 rokiem (tzn. jeszcze przed reformą kalendarza), np. Święta Łuca – dnia przyrzuca; Święto Łucy – noc króci.

W dzień św. Łucji wzmagać się miała aktywność czarownic. Wierzono, że tego dnia kręcą się wokół domów i obejść i próbują różnych swoich sztuczek i czarów. Wobec tego stosowano różne środki ochronne i profilaktyczne. Kobiety nie wychodziły z domu po zapadnięciu zmroku, pilnowano małych dzieci w kołyskach, aby czarownice nie podrzuciły swego złośliwego, brzydkiego, krzyczącego po nocach odmieńca. W stajniach i oborach wykładano cierpnie i poświęcone zioła, a nad głowami krów wypowiadano cicho zaklęcia – zwane szeptuchami.

Święta Łucja – Rzymianka, urodzona w 307 roku, była chrześcijanką i męczennicą, straconą za wiarę – przebito ją mieczem w czasach cesarza Dioklecjana. W Kościele wspominana 13 grudnia jest patronką dziewic i ociemniałych. Kult św. Łucji rozwinął się w Europie po 1204 roku, kiedy to relikwie świętej przywiezione zostały do Wenecji.

Znane są niektóre wróżby podobne do tych, które zwyczajowo odprawiano w Wigilię Bożego Narodzenia, na początku roku słonecznego i wegetacyjnego: np. obserwując pogodę w ciągu 12 dni następujących po 13 grudnia, wróżono jaka będzie pogoda w kolejnych miesiącach nadchodzącego roku.

Według dawnych polskich wierzeń ludowych w dzień św. Łucji wzmagać się miała aktywność czarownic. Wierzono, że tego dnia kręcą się wokół domów i obejść i próbują różnych swoich sztuczek i czarów. Wobec tego stosowano różne środki ochronne i profilaktyczne. Kobiety nie wychodziły z domu po zapadnięciu zmroku, pilnowano małych dzieci w kołyskach, aby czarownice nie podrzuciły swego złośliwego, brzydkiego, krzyczącego po nocach odmieńca. W stajniach i oborach wykładano cierpnie i poświęcone zioła, a nad głowami krów wypowiadano cicho zaklęcia – zwane szeptuchami.

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Po więcej felietonów dotyczących świąt zapraszamy do naszej zakładki świętujemy.

Czytaj także

Andrzejki

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2022 00:01
Andrzejkowe wróżby matrymonialne, znane w wielu regionach Polski, mają zasięg europejski. Ich kolebką może być starożytna Grecja, a zwłaszcza greckie wyspy Sporady. Według niektórych uczonych, miałby na to wskazywać wspólny rdzeń imienia Andrzej – po grec. Ándreas, dosłownie męski i andros – mąż, mężczyzna.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mikołajki

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2023 00:01
Zgodnie z legendą i przechodzącą z pokolenia na pokolenie tradycją, św. Mikołaj jest patronem żeglarzy, rozbitków, a także rybaków, flisaków i przewoźników, posiada bowiem moc poskramiania burz, piorunów, sztormowych wichrów i wysokich fal morskich; patronem więźniów i jeńców wojennych; a także mnichów, notariuszy, literatów, uczonych i uczniów zdających egzaminy, piwowarów i młynarzy.
rozwiń zwiń