Historia

Rozejm w Jamie Zapolskim - Batory odzyskuje Inflanty

Ostatnia aktualizacja: 15.01.2023 05:50
Zawarty 15 stycznia 1582 układ przywracał Rzeczpospolitej panowanie nad obszarem obejmującym tereny dzisiejszej wschodniej Łotwy i południowej Estonii. Z punktu widzenia polsko-litewskiej racji stanu najistotniejsze było odepchnięcie Moskwy od wybrzeża Morza Bałtyckiego. 
Obraz Stefan Batory pod Pskowem pędzla  Jana Matejko
Obraz "Stefan Batory pod Pskowem" pędzla Jana MatejkoFoto: domena publiczna/Wikipedia

- Rozejm wieńczył ponad trzyletnie zmagania polsko-rosyjskie, których bezpośrednim powodem była aneksja w 1577 roku dużej części Inflant Polskich przez wojska moskiewskie – wyjaśniała prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".


Posłuchaj
04:03 rozejm w jamie zapolskim.mp3 Rozejm w Jamie Zapolskim - audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska". (PR, 6.04.2001)

 

O dominium Maris Baltici

Inflanty znalazły się w posiadaniu Rzeczpospolitej ponad dekadę wcześniej, w 1561 roku. Wcześniej istniało tu państwo zakonu kawalerów mieczowych, targane od lat wewnętrznymi niepokojami związanymi z postępującą reformacją i rosnącymi wpływami państw ościennych. Ostatni wielki mistrz zakonu Gotard Ketler podjął decyzję o sekularyzacji zakonu i stał się lennikiem polskiego króla z dziedzicznego księstwa Kurlandii i Semigalii. Unia Lubelska określała Inflanty jako wspólną domenę Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.  

Unia lubelska.png
Unia Lubelska - zobacz serwis specjalny

Inflanty stanowiły ważny element mocarstwowej polityki prowadzonej z Kremla przez cara Iwana IV Groźnego. Władca nie miał zamiaru rezygnować z rywalizacji o dominium Maris Baltici, panowanie na Morzu Bałtyckim, które otwierałoby jego państwu rynki zbytu w Europie Zachodniej. W tym celu zajął Inflanty.

Batory kontratakuje

W odpowiedzi na moskiewską agresję król Stefan Batory przeprowadził trzy kampanie. W 1579 roku zdobył Połock, rok później – Wielkie Łuki. W 1581 roku rozpoczął długotrwałe o oblężenie Pskowa. Los obrócił się przeciwko Iwanowi. Car musiał zmagać się nie tylko z królem polskim, ale też ze Szwedami, którzy zajęli Narwę,  jedno ze strategicznych miast.

Batory 1200 CMN Free.png
Batory pod Pskowem – gra o Inflanty

- Z inicjatywą rokowań wystąpił car moskiewski, natomiast głównym negocjatorem ze strony polskiej był jeden ze współautorów militarnych sukcesów w tej wojnie Jan Zamoyski, który wykazał wielką determinację w trakcie rozmów z dyplomatami moskiewskimi – wyjaśniała historyk.

Istotną rolę podczas negocjacji odegrał Janusz Zbaraski. Obu dyplomatów uwiecznił Jan Matejko na obrazie "Batory pod Pskowem". Zamoyski, w czerwonej delii, stoi po lewej stronie za królem. Zbaraski ukazany jest w zielonym stroju, z hełmem na głowie, siedzący pod namiotem.

- Układy były szalenie trudne i wbrew początkowym oczekiwaniom, że zostaną rychło zakończone, toczyły się blisko trzy tygodnie. Były takie momenty, kiedy wisiały na włosku – oceniała prof. Jolanta Choińska-Mika. – Sytuacja była trudna. Wojsko polskie utknęło pod Pskowem. Przysłowiowa rosyjska zima dawała się we znaki. 

Korzystny rozejm

- Rozejm zawarto na dziesięć lat. Na mocy układu Rosjanie ewakuowali wszystkie zdobyte zamki w Inflantach, zrzekali się ziemi połockiej wraz z Połockiem. Był to niewątpliwie wielki sukces Rzeczpospolitej – wyjaśniała historyk. 

Pod polsko-litewskim panowaniem znalazł się długi pas wybrzeża Bałtyku od Pucka aż po Parnawę (obecnie w południowej Estonii).

- Część Inflant, Estonia, znalazła się w rękach szwedzkich, co stało się później, w latach panowania Zygmunta III Wazy zarzewiem polsko-szwedzkiego konfliktu – wskazywała prof. Jolanta Choińska-Mika.

bm

Czytaj także

Stefan Batory. Król legenda

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2022 05:45
Król Stefan Batory to dobra marka u potomnych za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji – twierdzą historycy, goście Polskiego Radia. 12 grudnia przypada 436. rocznica jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dymitriady. Polskie awantury na moskiewskiej ziemi

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2022 05:40
Kryzys w Rosji po śmierci ostatnich Rurykowiczów wykorzystała Rzeczpospolita. Sterując kolejno dwoma rzekomymi synami Iwana Groźnego, polski król i magnaci chcieli podporządkować sobie państwo moskiewskie. Okres ten zapisał się w historii Rosji jako Wielka Smuta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Cudnowem, czyli zwycięstwo nad Moskalami

Ostatnia aktualizacja: 04.11.2022 05:35
Wyczerpana buntem Chmielnickiego i potopem szwedzkim Rzeczpospolita musiała przeciwstawiać się także Rosji. Wojna nie była pasmem porażek. Dzięki zdolnym dowódcom udawało się odnosić spektakularne zwycięstwa nad Moskalami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Batory pod Pskowem – gra o Inflanty

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2023 05:35
- Od władania nad Inflantami zależał układ sił politycznych w basenie Morza Bałtyckiego – mówił prof. Antoni Podraza na antenie Polskiego Radia. Wiedział o tym król Stefan Batory, którego politykę wschodnią zdominowała kwestia odzyskania tych utraconych na rzecz Moskwy ziem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozejm w Dywilinie. Rzeczpospolita największa w swoich dziejach

Ostatnia aktualizacja: 11.12.2022 05:40
Na mocy podpisanego 11 grudnia 1618 roku rozejmu państwo polsko-litewskie osiągnęło największe w swoich dziejach terytorium. Zygmunt III Waza stał się królem kraju, którego powierzchnia wynosiła blisko milion kilometrów kwadratowych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Połtawą – tam, gdzie Rosja mówi dobranoc

Ostatnia aktualizacja: 08.07.2022 05:45
W wojnie ze Szwecją Rosjanie po raz pierwszy zastosowali taktykę, dzięki której pokonali później Napoleona i Hitlera. Zwycięstwo przekształciło państwo carów w agresywne mocarstwo światowe i pośrednio przyczyniło się do rozbiorów Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Hołd Szujskich. Car Rosji kłania się polskiemu królowi

Ostatnia aktualizacja: 29.10.2022 05:46
29 października 1611 roku car Rosji Wasyl Szujski złożył wraz z braćmi hołd królowi Zygmuntowi III Wazie. Wydarzenie, obok obsadzenia polską załogą Kremla, było punktem kulminacyjnym interwencji Rzeczpospolitej w Rosji u progu XVII wieku. 
rozwiń zwiń