Historia

Bartłomiej Nowodworski - komandos polskich królów

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2021 05:50
- Był znakomitym żołnierzem, wiele razy miał okazję wykazać się odwagą, męstwem, biegłością w sztuce rycerskiej - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika. - Dlatego już za życia stał się dla współczesnych Polaków pewnym wzorem dobrego obywatela.
Bartłomiej Nowodworski
Bartłomiej NowodworskiFoto: http://www.staff.amu.edu.pl/~twlange/BN.JPG

13 lutego 1625 zmarł Bartłomiej Nowodworski , legendarny już za życia saper, kawaler maltański, rycerz i darczyńca Akademii Krakowskiej.

Pochodzący z powiatu tucholskiego szlachcic swoją karierę wojskową rozpoczął w młodym wieku. Szybko zaskarbił sobie zaufanie króla Stefana Batorego: ten posłał go nawet na dwór turecki jako swojego posła - Nowodworski pokonał drogę miedzy Inflantami a Stambułem w zaledwie 15 dni.

W służbie królów Francji

Karierę Nowodworskiego przerwał pojedynek z dworzaninem Batorego: przyszły kawaler uśmiercił królewskiego faworyta, za co dobrowolnie udał się na wygnanie.

Tam służył królom Francji, w kraju nad Sekwaną poznał najnowsze tajniki sztuki wojennej. Z listem polecającym od Henryka IV udał się na Maltę, gdzie  przystąpił do kawalerów. Śluby zakonne złożył jednak dopiero w 1605 roku.

Saper smoleński

Po powrocie do kraju służył królowi Zygmuntowi III. Wziął udział w wyprawie smoleńskiej w roku 1609. Oblężenie Smoleńska trwało długo. Mieszkańcy nie chcieli poddać miasta-twierdzy, zaś morale wśród oblegających zaczęło słabnąć. Dowódcy tracili nadzieję na zdobycie bramy Rusi.

Oblegany
Oblegany Smoleńsk, źr. Wikimedia Commons/dp

Bartłomiej Nowodworski, doświadczony żołnierz Rzeczpospolitej, obmyślił fortel: ubrany w maskujący strój (biały w zimie, zielony w lecie), a nawet... psie skóry, na czworaka podczołgiwał się pod mury miasta i sukcesywnie podkładał materiały wybuchowe pod kanałem zakamuflowanym kanałem ściekowym. W sumie harcownikowi udało się podłożyć ilość wystarczającą, by 13 czerwca 1611 zrobić wyłom w murze (przydzielono mu 3 tony prochu). Dzięki temu polskie wojska zdołały zdobyć Smoleńsk.

- Jego zasługi zostały publicznie uhonorowane, Zygmunt III publicznie dziękował Nowodworskiemu - mówiła historyk w audycji "Kronika niezwykłych Polaków" .


Posłuchaj
03:58 bartłomiej nowodworski - kawaler maltański, wojownik, mecena.mp3 Sylwetkę Bartłomieja Nowodworskiego przedstawia prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" (11.04.2002)

 

Na tym nie kończy się lista brawurowych wyczynów kawalera maltańskiego. Osobiście dowodził oddziałem podczas szturmu na Moskwę w 1618 roku, wraz z podległymi mu ludźmi wkroczył do stolicy państwa carów jako jeden z pierwszych.

Niedoszły reformator szkolnictwa

Trzykrotnie ranny osiadł w kraju. Swoje doświadczenie wojenne wykorzystał opracowując projekt reformy polskiego szkolnictwa wojskowego opartego na kadrze doświadczonych wojskowych i systemie komandorii kawalerów maltańskich. Pomysł nie spotkał się z pozytywnym odzewem.

Darczyńca Akademii

Jakub

Na zdjęciu: Jakub Sobieski (1666), ojciec przyszłego króla Jana III Sobieskiego, wieloletni przyjaciel Bartłomieja Nowodworskiego, piewca jego legendy, przemawiał na pogrzebie kawalera maltańskiego, źr. Wikimedia Commons/dp

Mimo to Nowodworski postanowił dotować polską młodzież. Stał się fundatorem krakowskiego liceum i jednym z darczyńców Akademii Krakowskiej.

- W latach 1617-1619 poczynił szereg zapisów na rzecz uczelni: przeznaczył spore fundusze na stypendia dla studentów, na działalność wydawniczą uczelni, dla profesorów - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego . - Dlatego też, wielu przyrównywało jego zasługi dla Akademii Krakowskiej do zasług Kazimierza Wielkiego i Jagiełły i często bywa wymieniany po tych władcach, jako trzeci człowiek najbardziej zasłużony dla uczelni.

O Bartłomieju Nowodworskim posłuchaj w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego.

bm

Czytaj także

Stefan Batory. "Dobra marka u potomnych za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji"

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2023 05:40
- Legenda Batorego zaczęła się już w XVII stuleciu wraz z klęskami militarnymi, które spadają wtedy na Polskę. Przypominano, że to on potęgą swojego miecza potrafił ochronić Polskę przed Rosją. Batory to dobra marka u potomnych właśnie za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji - mówił w Polskim Radiu prof. Janusz Tazbir. 12 grudnia przypada 437. rocznica śmierci Stefana Batorego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Husaria – najlepsza jazda świata

Ostatnia aktualizacja: 30.09.2014 06:00
Husaria przez 125 lat nie przegrała żadnej bitwy siejąc strach i panikę w szeregach wroga. Przełamywała wielokrotnie liczniejsze siły przeciwnika. Odegrała kluczową rolę w wielkich zwycięstwach pod Kircholmem, Kłuszynem, Chocimiem i Wiedniem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michał Piekarski. Królobójca na mękach

Ostatnia aktualizacja: 15.11.2023 05:40
Przemysł II zginął prawdopodobnie z rąk Brandenburczyków. Konfederaci barscy, o ile nie działali na polecenie samego króla, chcieli skłonić go tylko do abdykacji. Spiskowcy uwiecznieni w "Kordianie" nie zdecydowali się podnieść ręki na cara, który został koronowany na króla Polski. To czyni niedoszłego zabójcę Zygmunta III Wazy jedynym królobójcą w historii kraju.
rozwiń zwiń