Historia

9 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 09.04.2011 00:00
Dekretem prezydenta RP powstał FON.

1241 - Bitwa polskiego rycerstwa z Tatarami pod Legnicą, w której poległ książę Henryk Pobożny. Mimo klęski Polaków, został zahamowany pochód Tatarów na Zachód.
1336 - Urodził się Timur, w Europie zwany Tamerlanem, władca mongolski, jeden z największych wodzów w historii świata: przeprowadził ponad 20 zaborczych wypraw, podbił Persję, Irak, Zakaukazie, Indie, rozgromił Złotą Ordę. Był znany z bezwzględności i okrucieństwa. Zmarł w trakcie wyprawy przeciwko Chinom, 18 lutego 1405 roku.
1553 - Zmarł Franciszek Rabelais, francuski pisarz satyryczny, duchowny i lekarz, autor arcydzieła  francuskiego renesansu "Gargantua i Pantagruel". (ur. około 1494)     1626 - Zmarł Francis Bacon, angielski mąż stanu, między innymi wielokrotny członek parlamentu, lord kanclerz, filozof, główny przedstawiciel empiryzmu początku XVII wieku, twórca nowożytnej koncepcji nauki, autor prac: "Eseje”, "Novum Organon”, "Nowa Atlantyda”, "Szkice polityczno-etyczne”. (ur. 22.01.1561) 
1757 - Urodził się Wojciech Bogusławski, aktor, reżyser, dyrektor teatru i dramatopisarz, założyciel pierwszej szkoły dramatycznej w Warszawie. Jego opera "Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale" była wystawiana w przededniu powstania kościuszkowskiego. Był pierwszym polskim tłumaczem i inscenizatorem "Hamleta". Bogusławski był właścicielem pałacu stojącego na rogu ulic Żytniej i Żelaznej. Jego pomnik stoi na placu przed Teatrem Narodowym w Warszawie. (zm. 23.07.1829)
1802 - Urodził się Elias Lönnort, fiński filolog, etnolog, lekarz, poeta narodowy - autor fińskiego eposu narodowego "Kalevala". (zm. 19.03.1884)
1821 - Urodził się Charles Baudelaire, francuski poeta, prekursor symbolizmu i poezji nowoczesnej, jego twórczość epatująca erotyką, brzydotą, obrazami zła i profanacji wywoływała kontrowersje, a autora wielokrotnie oskarżano o obrazę moralności, podejmował tematy prostytucji, dewiacji, życia na marginesie społecznym, autor zbiorów "Kwiaty zła", "Paryski spleen", "Małe poezje prozą", szkiców "O sztuce". Zmarł 31 sierpnia 1867 roku.
1847 - Zmarł Filip Neriusz Walter, pierwszy polski chemik-organik, twórca polskiej terminologii chemicznej. Urodził się 31 maja 1810 roku.
1850 - Zmarł William Prout, angielski chemik i lekarz. Sformułował hipotezę, iż masy atomowe są wielokrotnością masy atomowej wodoru i że atomy wszystkich pierwiastków zbudowane są z atomów wodoru, odkrył też, że kwasy żołądkowe zawierają kwas solny. Autor podręczników  z dziedziny urologii. (ur. 15.01.1785)
1865 - Zakończenie wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, rozpoczętej 12 kwietnia 1861 roku. Była to kapitulacja wojsk konfederackich w bitwie pod Gettysburgiem, najkrwawszej w tej wojnie domowej.
1869 - W Nowym Jorku zostało otwarte American Museum of Natural History.
1889 - Zmarł Michel Eugene Chevreul, francuski chemik. Zajmował się tłuszczami i barwnikami. Wyjaśnił budowę tłuszczów i zasadę procesu zmydlania. Jego zasługą jest także wyodrębnienie cholesterolu z kamieni żółciowych.  (ur. 31.08.1786)
1901 - Urodził się Stanisław Wigura, konstruktor lotniczy. Wspólnie z Franciszkiem Żwirko zdobył wiele nagród w konkursach lotniczych. W 1929 roku przelecieli wspólnie dookoła Europy. Zgięli w katastrofie lotniczej w Cierlicku Górnym w Czechosłowacji, 11 września 1932 roku. Obaj są patronami ulicy na warszawskiej Ochocie.
1903 - Urodził się Ward Bond, amerykański aktor, grał między iinymi w filmach: "Sokół maltański", "Rio Bravo", "Dakota". (zm. 1960)
1905 - Urodził się William Fulbright, amerykański polityk, wieloletni przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Senatu, pomysłodawca międzynarodowego programu wymiany naukowej, znanego jako stypendium Fulbrighta. Przyznawane przez Fundację Fulbrighta, od wielu lat zapewnia naukowcom, a także studentom z innych krajów, pobyt na amerykańskich uczelniach. Przez wiele lat był jednym z najbardziej wpływowych członków Senatu Stanów Zjednoczonych. Zmarł 9 lutego 1995 roku.
1918 - Urodził się Jorn Utzon, duński architekt, który sławę światową zyskał dzięki projektowi gmachu Opery w Sydney. (zm. 29.11.2008)
1921 - Urodził się Anatol Potemkowski, pisarz, scenarzysta filmowy, uczestnik powstania warszawskiego, przez wiele lat współpracownik tygodnika "Szpilki” oraz kabaretów "Szpak” i "Dudek”, autor zbioru satyr „Spotkania” i powieści „Wszystkie pieniądze świata”. (zm. 15.10.2008)
1924 - Międzynarodowa Komisja Reparacyjna, realizując postanowienia traktatu wersalskiego, przyjęła dokument  w sprawie odszkodowań nałożonych na Niemcy, nazwany od nazwiska przewodniczącego komisji „Planem Davesa”.
1926 - Urodził się Hugh Hefner, amerykański dziennikarz, założyciel słynnego na całym świecie magazynu "Playboy”. 85 urodziny  
1935 - Urodził się Marek Nowicki, operator i reżyser filmowy, pedagog, związany z łódzką szkołą filmową. Autor zdjęć do filmów: "Rejs”, "Różaniec z granatów”, "Chłopi”, "Granica”, "Kiedy miłość była zbrodnią”, "Południk zero”.

1936 - Prezydent RP wydał dekret o utworzeniu Funduszu Obrony Narodowej (FON). Fundusz gromadził środki ze sprzedaży własności państwa - głównie nieruchomości - i z datków firm, instytucji oraz osób prywatnych. Pieniądze przeznaczano na zakup uzbrojenia dla Wojska Polskiego. Do września 1939 roku FON zgromadził ok. 1 mld złotych w gotówce i w formie darów rzeczowych. Złoto i srebro, pochodzące z datków osób prywatnych, zostały w czasie wojny wywiezione za granicę. W 1947 roku do Polski powróciła "złota", a w 1976 roku "srebrna" część funduszu. Złoto przetopiono i sprzedano, srebra zdeponowane są na Zamku Królewskim w Warszawie.

1936 - Urodził się Jerzy Maksymiuk, dyrygent, kompozytor, pianista, w 1972 roku założył Polską Orkiestrę Kameralną (od 1984 roku - Sinfonia Varsovia), z którą odbył wiele tournèe po całym świecie, dyrygent orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie, orkiestry symfonicznej BBC w Glasgow w Szkocji, współtwórca wielu przedstawień z English National Opera, przez wiele lat członek komisji repertuarowej „Warszawskiej Jesieni”, felietonista miesięcznika "Charaktery”.
1937 - Zmarł Franciszek Fiszer, filozof, znawca poezji, bohater i twórca licznych anegdot i paradoksalnych dowcipów, popularny w środowisku literacko-artystycznym. Był jedyną osobą, która nie opublikowała żadnej książki, a pojawiła się w "Polskim Słowniku Biograficznym" Stanisława Tatarkiewicza. W 1985 roku historie o Franciszku Fiszerze z wielu dzienników i wspomnień zebrał Roman Loth w książce "Na rogu świata i nieskończoności". (ur. 25.03.1860)
1938 - Sejm RP uchwalił ustawę nadającą Katolickiemu Uniwersytetowi w Lublinie pełne prawa państwowej szkoły wyższej.  
1938 - Prawykonanie polskie baletu "Harnasie" Karola Szymanowskiego w Poznaniu.  
1940 - Wojska niemieckie zajęły Danię i Norwegię.
1944 - Zmarł Bolesław Wallek-Walewski, kompozytor, dyrygent Opery Warszawskiej i Teatru Wielkiego w Poznaniu, wykładowca Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Zasłynął jako dyrygent chórów akademickich. Jego najważniejsze kompozycje chóralne to: "Rapsod burzowy”, "Deszcz w słońcu”, "Giewontowa baśń”, "Pieśni góralskie”. (ur. 23.01.1885)
1945 - Początek natarcia żołnierzy 2. Korpusu Polskiego na Bolonię, zakończonego 21 kwietnia zajęciem miasta przez Zgrupowanie "Rud".
1949 - Sejm przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu w Polsce.
1953 - Zmarł Stanisław Wojciechowski, polityk, pionier spółdzielczości polskiej, prezydent RP w latach 1922 - 26, zmuszony do ustąpienia po przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego. (ur. 1869)
1959 - Zmarł Frank Lloyd Wright, amerykański pisarz i architekt, jeden z twórców modernistycznej architektury 20. wieku, projektant domów mieszkalnych wkomponowanych w krajobraz oraz obiektów o uproszczonej bryle architektonicznej - muzeum Guggenheima w Nowym Jorku i Domu nad Wodospadem. Jest uważany za jednego z najważniejszych projektantów 20. wieku. 8 czerwca (w rocznicę urodzin architekta jest obchodzony dzień Franka Lloyda Wrighta. (ur. 08.06.1867)  
1959 - Urodził się Andrzej Nowak, gitarzysta i kompozytor, założyciel pierwszego polskiego zespołu heavymetalowego TSA. Gra w zespołach TSA i Złe Psy. W 2008 roku wystąpił w filmie dokumentalnym "Historia polskiego rocka" w reżyserii Leszka Gnoińskiego i Wojciecha Słoty.
1962 - Zmarł Leonid Sołowiow, rosyjski pisarz, autor powieści historycznych "Przygody Hodży Nasreddina", "Zaczarowany książę", opowiadań, scenariuszy filmowych. (ur. 1906)
1963 - Prezydent John Kennedy nadał sir Winstonowi Churchillowi honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.  
1966 - Papież Paweł VI, po Soborze Watykańskim II, unieważnił "Index Librorum Prohibitorum" - wykaz ksiąg zakazanych, ustanowiony w 1564 roku. Ostatnie wydanie ukazało się w 1948 roku.
1968 - Zmarła Zofia Kossak-Szczucka, pisarka, autorka powieści historycznych, między innymi "Złotej wolności" i "Krzyżowców", legend, żywotów świętych oraz wspomnień oświęcimskich pod tytułem "Z otchłani". Działaczka niepodległościowa, inicjatorka utworzenia Rady Pomocy Żydom "Żegota” w 1942 roku. (ur. 08.08.1890)  
1991 - W Paryżu prezydenci Polski Lech Wałęsa i Francji Francois Mitterrand podpisali układ o przyjaźni i solidarności między obu państwami.
1992 - Zmarł Alfred Szklarski, autor książek dla dzieci i młodzieży, między innymi cyklu powieści o przygodach Tomka Wilmowskiego: "Tomek w krainie kangurów", "Przygody Tomka na Czarnym Lądzie", "Tomek na wojennej ścieżce", "Tajemnicza wyprawa Tomka". Urodził się 21 stycznia 1912 roku.
2004 - Zmarła Daria Trafankowska, aktorka teatralna i filmowa, grała w serialach "Na dobre i na złe", "Dom", w warszawskich teatrach - Powszechnym i Narodowym, filmach "Zdjęcia próbne", "Spirala", "Stan wewnętrzny", "Cudowne dziecko", "Ucieczka z Kina "Wolność"", "Koniec gry", "Pożegnanie z Marią", "Rok spokojnego słońca", "Polska śmierć" oraz "Tato". Urodziła się 5 stycznia 1954 roku.  
2005 - Zmarł Jerzy Grzegorzewski, reżyser teatralny i scenograf, wieloletni dyrektor warszawskich teatrów - Studio i Narodowego, autor spektakli, między innymi: "Parawany" Jeana Geneta, "Pułapka" Tadeusza Różewicza, "Opera za trzy grosze" Bertolta Brechta. Urodził się 22 czerwca 1939 roku.
2007 - Zmarł Piotr Kuncewicz, poeta, pisarz, eseista, krytyk literacki, autor powieści - "Szumy”, "Dęby kapitolińskie”, szkicy literackich: "Samotni wobec historii”, "Antyk zmęczonej Europy”, "Agonia i nadzieja". Literatura polska od 1918”. Urodził się 19 marca 1936 roku.  
2007 - Zmarł Egon Bondy, właściwe nazwisko Zbyněk Fišer, czeski pisarz, poeta, prozaik i filozof, opozycjonista, autor sześciu tomów "Uwag do historii filozofii”, zbioru wierszy "Dzisiaj wypiłem dużo piwa”, powieści "Noga świętego Patryka”. Urodził się 20 stycznia 1930 roku.  
2010 - Zmarła Monika Warneńska, pisarka, reportażysta, autorka utworów dla młodzieży, redaktorka "Trybuny Ludu” i tygodnika "Perspektywy”, korespondent wojenny w Wietnamie, autorka powieści: "Czerwona kokarda”, "Iskry wielkiego ognia”, "Ucieczka w pożogę”, "Oczy smoka”, oraz reportaży: "Z ziemi Juliusza”, "Most na rzece Ben Hai”, "Zamek siedmiu wysp”, "Bambusy szumią nocą”. (ur. 04.03.1922)

 



Czytaj także

8 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 08.04.2011 00:00
Początek wycofywania wojsk radzieckich z Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

10 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2011 00:00
96 osób zginęło w katastrofie Tu-154M pod Smoleńskiem.
rozwiń zwiń