10 października

Bitwa pod Maciejowicami

1794 - Rozegrała się bitwa pod Maciejowicami. Wojska Insurekcji Kościuszkowskiej poniosły klęskę, zakończoną w 1795 roku III Rozbiorem Polski. Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli i został osadzony w twierdzy pietropawłowskiej.

Pozostałe wydarzenia:

625 - Zmarł Husajn ibn Ali, syn kalifa Alego i córki Mahometa, przywódca szyitów. (ur. około 626)

1281 - Zmarła księżniczka Konstancja Przemysłówna, córka Przemysława I, księcia wielkopolskiego. (ur. 1245 lub 1246) 730. rocznica

1410 - W czasie Wielkiej Wojny, wojska dowodzone przez Władysława Jagiełłę w bitwie pod Koronowem pokonały Krzyżaków. 

1659 - Zmarł Abel Tasman, holenderski żeglarz, kupiec i odkrywca Tasmanii. Był pierwszym Europejczykiem, który dopłynął do Tasmanii i Nowej Zelandii podczas wyprawy w latach 1642 -1643, zorganizowanej przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską. Sporządził pierwsze mapy północnego wybrzeża Australii.  

1731 - Urodził się Henry Cavendish, angielski fizyk, chemik, odkrywca wodoru, oznaczył skład wody i powietrza. Pierwszy w miarę dokładnie obliczył masę Ziemi, używając skonstruowanej przez siebie wagi skręceń. (zm. 24.02.1810) 280. rocznica 

1813 - Urodził się Giuseppe Verdi, wybitny włoski kompozytor, autor oper: "Rigoletto", "Traviata", "Aida", "Nabucco", "Trubadur". Większość z jego 30. oper utrzymuje się nadal w repertuarze teatrów operowych na świecie. (zm. 27.01.1901) 

1835 - Zmarł Kazimierz Brodziński, poeta i krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, prekursor romantyzmu, autor rozpraw literackich "O klasyczności i romantyczności", "O krytyce", tłumacz na język polski, między innymi "Cierpień młodego Wertera" Goethego oraz łacińskich "Elegii" Kochanowskiego. (ur. 08.03.1791)

1861 - Urodził się Fridtjoed Nansen, norweski badacz polarny, przyrodnik, oceanograf, laureat pokojowej nagrody Nobla w 1922 roku. (zm. 13.05.1930) 150. rocznica 

1877 - Zmarł Karol Beyer, fotograf, numizmatyk, kolekcjoner, założyciel Towarzystwa Numizmatycznego, autor opracowań z dziedziny numizmatyki. W 1844 roku założył w Warszawie pierwsze atelier fotograficzne, które istniało do 1872 roku. Jest autorem portretów "pięciu poległych" w patriotycznej manifestacji 27 lutego 1861 roku na Krakowskim Przedmieściu. (ur. 1818)  

1883 - Urodził się Franciszek Edward Lubecki, zoolog, organizator polskiego rybołówstwa morskiego. (zm. 18.10.1949)

1891 - Urodził się Bolesław Barbacki, malarz, scenograf i pisarz, znany głównie jako portrecista, malował również pejzaże, sceny z życia codziennego przy dworach, martwą naturę, a także portrety zbiorowe i akty, pozostawił po sobie ponad 800 prac, organizator życia kulturalnego i patriotycznego w Nowym Sączu. Zginął rozstrzelany przez hitlerowców 21 sierpnia 1941 roku. 120. rocznica

1892 - Urodził się Ivo Andrić, bośniacki poeta i pisarz, autor między innymi powieści "Most na Drinie" i "Konsulowie ich cesarskich mości". W 1961 roku otrzymał literacką nagrodę Nobla. (zm. 13.03.1975)  

1901 - Urodził się Alberto Giacometti, szwajcarski malarz surrealistyczny, rzeźbiarz i grafik, twórca kompozycji przestrzennej "Pałac o czwartej rano". (zm. 01.11.1966) 110. rocznica

1907 - Urodziła się Wanda Jakubowska, reżyser, pedagog, więźniarka Auschwitz i Ravensbrűck, autorka filmów, między innymi: "Król Maciuś I", "Historia współczesna", "Biały mazur", "Żywot Mateusza" i filmów o niemieckich obozach koncentracyjnych "Ostatni etap", "Koniec naszego świata". (zm. 25.02.1998)  

1908 - Urodził się Johnny Green, amerykański kompozytor muzyki rozrywkowej, aranżer, dyrygent. (zm. 15.05.1989)  

1911 - Początek rewolucji w Chinach, która doprowadziła do proklamowania republiki. 100. rocznica

1913 - Urodził się Claude Simon, francuski pisarz, autor prac: "Droga przez Flandrię", "Zaproszenie", "Nauka o rzeczach". W 1985 roku otrzymał literacką nagrody Nobla. (zm. 06.07.2005) 

1916 - Urodził się Edward Fiszer, poeta, librecista, współorganizator programu III Polskiego Radia i festiwalu w Opolu, autor tekstów piosenek, między innymi: "Pójdę na Stare Miasto", "Przyjedź mamo na przysięgę", "Srebrne wesele". (zm. 13.01.1972) 95. rocznica

1924 - Urodził się James Clavell, brytyjski pisarz, scenarzysta i filmowiec, bohater II wojny światowej oraz jeniec wojenny. Autor powieści: "Król szczurów", "Szogun" i "Ucieczka", oraz filmów - "Mucha i "Wielka ucieczka",  "Ostatnia dolina". (zm. 6.09.1994)   

1927 - Urodził się Witold Żukowski, scenarzysta i reżyser filmów oświatowych, twórca filmów etnograficznych: "Bieszczady", "Kwiaty z Zalipia", "Kurpie", "Żuławy", "Kaszubskie wspomnienia". (zm. 1985)

1930 - Urodził się Harold Pinter, angielski dramaturg, pisarz, reżyser teatralny i scenarzysta. Zaliczany do czołowych przedstawicieli teatru absurdu, twórca tak zwanej komedii zagrożenia, obnażającej pozorność komunikacji między ludźmi i dramatyczną bezradność człowieka wobec świata zewnętrznego i własnej podświadomości. Autor sztuk: "Dozorca", "Urodziny Stanleya", "Pokój", "Samoobsługa", "Z prochu powstałeś". Laureat Literackiej Nagrody Nobla w 2005 roku. (zm. 24.12.2008) 

1931 - Urodził się Gerhard Ertl, niemiecki fizyk i chemik, profesor uniwersytetu w Monachiu, w pracy badawczej zajmował się katalizą heterofazową i chemią powierzchni, laureat Nagrody Nobla w 2007 roku w dziedzinie chemii za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych. 80. rocznica

1937 - Powstało Stronnictwo Pracy, partia, w skład której weszły: Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji, Narodowa Partia Robotnicza i część Związku Hallerczyków. Prezesem Rady Naczelnej Stronictwa Pracy został Józef Haller, na prezesa Zarządu Głównego wybrano przebywającego na emigracji Wojciecha Korfantego.  

1939 - W Warszawie ukazał się pierwszy numer pisma "Polska Żyje!", wydawanego przez Komendę Obrońców Polski.  

1939 - W Moskwie podpisano radziecko-litewski układ, na mocy którego okręg wileński zajęty przez Armię Czerwoną został przekazany Litwie.  

1955 - Urodziła się Teresa Kotlarczyk, reżyser filmów fabularnych, między innymi serialu "Na dobre i na złe", oraz dokumentalnych: "Prymas. Trzy lata z tysiąclecia", "Egzamin z życia", "Zakład".

1956 - Zainaugurowano I Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień". Trwał do 20 października. 55. rocznica

1961 - Urodziła się Danuta Stenka, aktorka teatralna i filmowa, związana ze stołecznym Teatrem Narodowym, występuje również w filmie: "Tylko mnie kochaj", "Kochankowie z Marony", "Pragnienie miłości", "Nigdy w życiu", "Katyń", "Dzieci Ireny Sendlerowej", "1920. Wojna i miłość", telewizyjną popularność przyniosła jej rola Marii Jurewicz w serialu "Boża podszewka". 50. rocznica

1964 - Martin Luter King, czarnoskóry kaznodzieja, został laureatem pokojowej nagrody Nobla.  

1968 - Premiera serialu telewizyjnego "Stawka większa niż życie" w reżyserii Andrzeja Konica.

1968 - Zmarł Nikifor, łemkowski malarz prymitywista zamieszkały w Krynicy, autor akwarel, pejzaży, portretów. Data i miejsce urodzenia nieznane.

1970 - Zmarł Adam Rapacki, ekonomista, polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych w latach 1956 -1968. W październiku 1957 roku na forum ONZ przedstawił propozycję utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej, tak zwny "Plan Rapackiego". Wycofał się z życia politycznego w okresie wydarzeń marcowych 1968 roku w proteście przeciwko prześladowaniom osób żydowskiego pochodzenia. (ur. 24.12.1909)

1970 - Republika Fidżi proklamowała niepodległość. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe

1976 - Zmarł Tadeusz Friedrich, florecista, szablista i szpadzista, jeden z najwszechstronniejszych szermierzy w Polsce międzywojennej, dwukrotny brązowy medalista igrzysk olimpijskich. (ur. 1903) 35. rocznica

1976 - Zmarł Jacek Frühling, dziennikarz, tłumacz, nestor polskich krytyków teatralnych. (ur. 01.04.1892) 35. rocznica

1982 - Papież Jan Paweł II kanonizował ojca Maksymiliana Kolbego, franciszkanina, który 14 sierpnia 1941 roku zmarł w bunkrze głodowym w Auschwitz, dobrowolnie idąc na śmierć za jednego z więźniów. 

1985 - Zmarł George Orson Welles, amerykański reżyser, aktor i producent filmowy. Współpracował z radiem - w 1938 roku zrealizował sensacyjne słuchowisko, które poruszyło całą Amerykę - "Wojna światów", o lądowaniu Marsjan na Ziemi. Od 1940 roku związany z filmem: "Obywatel Kane", "Wspaniałość Ambersonów", "Dama z Szanghaju". W 1970 roku nagrodzony specjalnym Oscarem za całokształt twórczości. (ur. 06.05.1915)

1985 - Zmarł Yul Brynner, amerykański aktor teatralny i filmowy. Kreację swojego życia, za którą został wyróżniony Oscarem w 1957 roku, stworzył w musicalu "Król i ja". Zagrał też między innymi w filmach: "Anastazja", "Bracia Karamazow" "Agent o dwóch twarzach", "Siedmiu wspaniałych", "Świat Dzikiego Zachodu". (ur. 11.07.1920)

1991 - W Krakowie zginął zastrzelony Andrzej Zaucha, saksofonista, perkusista, aktor, wokalista jazzowy grupy Dżamble i zespołu Anawa, solista. Współpracował z jazzmanami, między innymi Jarosławem Śmietaną, Michałem Urbaniakiem i Janem Ptaszynem Wróblewskim. Jego popularne piosenki to między innymi: "Czarny Alibaba", "Byłaś serca biciem", "Bądź moim natchnieniem", "Siódmy rok", "Rozmowa z Jędrkiem". (ur. 12.01.1949) 20. rocznica

1996 - Powołano Radę Krajową Akcji Wyborczej "Solidarność", przyjęto założenia programowe i zasady działania zawarte w "Karcie AWS", na przewodniczącego wybrano Mariana Krzaklewskiego. 15. rocznica

1999 - W Kanadzie zmarł Benedykt Heydenkorn, żołnierz II Korpusu WP, współpracownik emigracyjnego tygodnika "Głos Polski", a od 1957 roku gazety "Związkowiec", autor monografii o Stowarzyszeniu Kombatantów Polskich w Kanadzie. (ur. 1906)

2003 - Zmarł Marek Nowicki, prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W 1989 roku był jednym z głównych jej założycieli w Polsce. Był wykładowcą, autorem licznych publikacji na temat praw człowieka, twórcą programów edukacyjnych. Z zamiłowania - taternik, autor kilkunastu nowych dróg wspinaczkowych. (ur. 21.07.1947)

2010 - Zmarła Joan Sutherland, australijska śpiewaczka operowa, sopran, ceniona odtwórczyni ról w operach takich, jak: "Łucja z Lammermooru" Gaetano Donizettiego, "Norma" Vincenzo Belliniego, "La Traviata" Giuseppe Verdiego, "Turandot" Giacomo Pucciniego, ze względu na nadzwyczajne możliwości głosu nazywano ją "La Stupenda". pod koniec lat 80. wycofała się z publicznych występów. (ur. 07.11.1926)