Ludwik Flaszen nie żyje

Ostatnia aktualizacja: 25.10.2020 19:20
W Paryżu, w wieku 90 lat zmarł Ludwik Flaszen - wybitny krytyk teatralny i literacki, pisarz, tłumacz, eseista, teatrolog i reżyser. Współpracownik Jerzego Grotowskiego, współzałożyciel i kierownik literacki Teatru 13 Rzędów - później Teatru Laboratorium, a w latach osiemdziesiątych – jego dyrektor. Informacja o śmierci Flaszena dotarła w niedzielę (25.10) do Instytutu Grotowskiego.
Zdjęcie ilustracyjne
Zdjęcie ilustracyjneFoto: pixabay

Ludwik Flaszen urodził 4 czerwca 1930 w Krakowie, w tym roku obchodził swoje 90 urodziny. Debiutował na łamach "Przekroju" w 1948 roku. Później pracował w redakcji "Życia Literackiego" (1951–1956),gdzie prowadził rubrykę "Z notatnika szalonego recenzenta". Publikował także w "Nowej Kulturze", "Przeglądzie Kulturalnym" i we "Współczesności". Od roku 1957 recenzował sztuki w "Echu Krakowa". Zainicjował dyskusję o schematyzmie literatury socrealizmu oraz po 1956 roku - krytykował upraszczanie w rozliczaniu stalinowskiej przeszłości.

Krakowski Robespierre

Debiutem literackim była "Głowa i mur", wydana w 1958 roku, ale dzieło zatrzymała cenzura PRL. Niektóre z tekstów ukazały się w drugim wydaniu "Cyrografu" w 1974 i w roku 1996. Należał w tym okresie do tzw. krakowskiej szkoły krytyków - z Janem Błońskim, Andrzejem Kijowskim, Konstantym Puzyną. Później stał się autorem terminu "teatr ubogi", najpierw wobec sztuki "Akropolis" Grotowskiego. 

Laboratorium 

Najpierw był kierownikiem literackim Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, a w 1959 roku wspólnie z Jerzym Grotowskim założył w Opolu Teatr 13 Rzędów, późniejszy Teatr Laboratorium, który od 1965 roku działał we Wrocławiu. W latach 1980–1982 był jego dyrektorem. W Teatrze pełnił rolę wewnętrznego krytyka, pisywał regularnie krótkie komentarze do przedstawień, a także dłuższych tekstów o charakterze syntez. 

Mise en scène de théâtre

W 1984 roku zamieszkał w Paryżu, gdzie najpierw prowadził staże teatralne, a później reżyserował. Zadebiutował tam w 1989 roku, w Théâtre La Chamaille w Nantes, gdzie zrealizował we współpracy z Claudine Hunault spektakl "Le Reveurs" ("Marzyciele"), do którego sam napisał scenariusz i w którym również wystąpił. W Teatro Libero z Palermo przygotował "Białe noce" ("Le notti bianche") według Fiodora Dostojewskiego (1995) oraz "Prometeusza" według Ajschylosa (1997). 

W Polsce wyreżyserował "Biesy albo Mały Plutarch żywotów nieudanych" według Fiodora Dostojewskiego - w krakowskim Teatrze Starym, w 1995 roku. Współpracował z Instytutem im. Jerzego Grotowskiego, gdzie m.in. prowadził cykl spotkań seminaryjnych oraz z miesięcznikiem "Odra". W 2009 zasiadał w komitecie honorowym Roku Grotowskiego 2009.

Promesy

Był autorem szkiców o teatrze, m.in.: "Cyrograf" (wydania: 1971, 1974, 1996), "Cirographe" w 1989 roku (wyd. francuskie), "Teatr skazany na magię" (1983), a w 2001 roku - wraz z Carlą Pollastrelli i Renatą Molinari - zredagował antologię "Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski 1959–1969. Testi e materiali di Jerzy Grotowski e Ludwik Flaszen con uno scritto di Eugenio Barba" (wydaną również w 2007 roku w języku portugalskim). 

Ludwik Flaszen był również znany jako tłumacz, przede wszystkim z języka rosyjskiego. Jako pierwszy w Polsce przetłumaczył teksty Michała Bachtina, fragmenty "Problemów poetyki Dostojewskiego" zatytułowane "Karnawał i literatura", "O grotesce" oraz "Wesoła materia", które publikowano w "Odrze" (w 1966, 1967 i 1974 roku). Poza tym przetłumaczył "Bajki rosyjskie" (1962), opowiadania dziewiętnastowiecznych pisarzy rosyjskich "Onager" (1967), a z francuskiego przełożył teksty Grotowskiego, m.in. "Wschód – Zachód" (1984, 1998) oraz "Tu es le fils de quelqu’un" (1985, 2000).

W 1984 roku otrzymał nagrodę "Odry" za twórczość eseistyczną, a zwłaszcza za książki "Cyrograf" i "Teatr skazany na magię" oraz za inspirującą działalność w Teatrze Laboratorium. W 2000 roku został odznaczony przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego - Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a w 2009 roku odebrał z rąk Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego - Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". W 2014 roku otrzymał też doktorat honoris causa Uniwersytetu w Turynie.

rk

***

Na wspomnienie Ludwika Flaszena zapraszamy do poniedziałkowego "Poranka Dwójki" (26 października). Naszym gościem po godzinie 8.00 będzie aktorka Maja Komorowska. Zaprasza Paweł Siwek. 

Zobacz więcej na temat: Ludwik Flaszen
Czytaj także

Grotowskiego sposób na teatr

Ostatnia aktualizacja: 26.09.2012 09:16
Teatr był dla niego wszystkim. I, że będzie wszystkim, oczekiwał od swych aktorów. Właśnie powstał film o wizjonerze polskiego teatru.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wilk i gąski

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2018 15:52
Oto pastuszek Janek, któremu uciekły gąski, dwie i pół godziny oczekiwania na powrót człapiącej zguby wypełnia sobie marzeniem o skrzypkach, choćby z gontu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Andrzej Kijowski. Intelektualny prowokator

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2023 05:40
29 czerwca 1985 roku w Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i scenarzysta filmowy. Nie zostawił po sobie dzieła, która można by nazwać jego opus magnum, które jest summą jego dokonań twórczych. Należy jednak do tych rzadkich intelektualistów, którzy zdołali odcisnąć swoje piętno w bardzo wielu dziedzinach, jakimi się zajmowali.
rozwiń zwiń