95 lat temu, 18 października 1928 roku w Warszawie, zmarł gen. Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Gdy Rozwadowski obejmował tę funkcję po raz drugi w 1920 roku, na wschodnich połaciach Rzeczpospolitej szalała pożoga wojny polsko-bolszewickiej. Konflikt trwał od lutego 1919 roku, ale to na przełom wiosny i lata 1920 roku dowództwo Armii Czerwonej zaplanowało ostateczną ofensywę. Miała ona otworzyć bolszewickiej rewolucji drogę na Zachód. Jej kulminacyjnym momentem była bitwa o Warszawę. Ta kampania rzuciła cień na współpracę Rozwadowskiego i Piłsudskiego.
Jasna gwiazda odradzającego się Wojska Polskiego
Rozwadowski nadawał się do piastowania powierzonej mu funkcji jak nikt inny: oficer armii austriackiej, bohater bitwy gorlickiej, a później organizator i pierwszy szef Sztabu Generalnego (od 28 października do 15 listopada 1918) Wojska Polskiego był jednym z najlepiej wykształconych i najbardziej doświadczonych dowódców, jakich do dyspozycji miał Piłsudski.
- Jako strateg był najbardziej utalentowany – mówił Wacław Zbyszewski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolnej Europy w audycji "Klasa rządząca za sanacji".
08:56 116_12766_0.mp3 Felieton Wacława Zbyszewskiego - uwagi na temat m.in. gen. Stanisława Hallera; gen. Tadeusza Rozwadowskiego. (RWE, 3.06.1983)
JÓZEF PIŁSUDSKI - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>>
Kto zwyciężył bitwę warszawską?
Zwolennicy Piłsudskiego całą zasługę za zwycięstwo w bitwie warszawskiej przypisywali Marszałkowi, przeciwnicy – Józefowi Hallerowi, Maximowi Weygandowi (szefowi francuskiej misji wojskowej) czy właśnie Rozwadowskiemu. Za tezą o decydującej roli generała przemawia fakt, iż miał on nieporównanie większe doświadczenie w przeprowadzaniu dużych operacji militarnych niż Komendant. Wtedy też, w przeddzień bitwy Piłsudski zrezygnował z funkcji Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego.
Wincenty Witos, który przyjął dymisję, nie upublicznił tej decyzji i zwrócił rezygnację Piłsudskiemu po zwycięstwie. Z drugiej strony - Rozwadowski lojalnie konsultował swoje decyzje z Marszałkiem.
Kliknij w obrazek i dowiedz się o przyczynach i przebiegu wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku:
Po wojnie polsko-bolszewickiej gen. Rozwadowski został Głównym Inspektorem Jazdy i zajął się reformą kawalerii. Postulował modernizację armii i wprowadzenie jednostek pancernych.
- Generał Rozwadowski czuł się zapewne niedoceniony i stąd ten narastający konflikt z Piłsudskim - mówił prof. Piotr Rozwadowski, historyk.
14:41 generał tadeusz rozwadowski___2165_02_iv_tr_0-0_1035346332205ca7[00].mp3 Sąd nad gen. Tadeuszem Rozwadowskim przeprowadzają dr Janusz Osica i dr hab. Piotr Rozwadowski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 3.07.2002)
Zamach, uwięzienie i tajemnicza śmierć
W trakcie zamachu majowego w 1926 roku Rozwadowski stanął na czele wojsk wiernych legalnym władzom. Generał szybko pożałował, że zaufał deklaracjom Piłsudskiego, który zapewniał o niewyciąganiu konsekwencji wobec żołnierzy strony rządowej. Rozwadowski został aresztowany wraz z kilkoma innymi dowódcami. Warunki, w jakich go przetrzymywano, były bardzo ciężkie, przez co podupadł na zdrowiu.
- Są takie opinie, że zaczął chorować, ponieważ karmiono go wolno działającą trucizną - mówił dr Janusz Osica. Generał zmarł podczas operacji wyrostka robaczkowego 18 października 1928. – Były takie opinie, że była to operacja "na rozkaz".
Zwolennicy tezy o zabójstwie generała wskazują na tajemnicze zniknięcie innego dowódcy niewygodnego dla sanacji - gen. Włodzimierza Ostoi-Zagórskiego. Wśród spekulacji na temat śmierci generała znajduje się również taka, że truto go farbą zawierającą arszenik, którą pokryto celę Rozwadowskiego. Władze zabroniły sekcji zwłok.
Posłuchaj audycji poświęconych postaci generała Rozwadowskiego.
bm
