Posłuchaj na podcasty.polskieradio.pl >>>
PRL w opinii historyków przez długi czas uchodził za czas, w którym kobiety cieszyły się dobrą pozycją. Brzostek jednak polemizuje. - PRL nie był dla kobiet systemem szczególnie korzystnym. Owszem, deklarował równouprawnienie i chętnie "wpuszczał" kobiety na rynek pracy, często na stanowiska wcześniej zajmowane przez mężczyzn. Nie oznaczało to jednak, że kobiety mogły wyrażać swoje potrzeby czy oczekiwania. Był to system ściśle kontrolujący życie polityczne i publiczne, niedopuszczający do autentycznych ruchów społecznych podobnych do tych, które rozwijały się na Zachodzie - zaznaczał rozmówca Małgorzaty Niecieckiej-Mac.
Życie codzienne - życie conocne
Choć tytuł książki to "Życie codzienne kobiet w PRL", autor opisuje w niej również życie codzienne mężczyzn i całych rodzin. Jednym z nieoczywistych tematów jest to, co działo się w PRL, kiedy ludzie spali.
- Literatura o życiu codziennym rzadko zajmuje się nocą. Tymczasem sen, jak wynika z badań i świadectw kobiet, był źródłem nierówności: kobiety spały krócej, gorzej, zasypiały trudniej, budziły się wcześniej i z głową pełną obowiązków. Mężczyźni na ogół nie reagowali na budzące się dzieci; kobiety - zawsze. W wielu domach, zwłaszcza wiejskich, dzień kobiety zaczynał się przed świtem: trzeba było napalić pod kuchnią, przygotować ciepłe posiłki, nakarmić zwierzęta, zaopiekować się dziećmi - mówił badacz na antenie Dwójki.
Czytaj także:
Dramat niemowląt i codzienność kobiet
W PRL ważnym tematem była także dostępność pokarmu, w tym mleka w proszku - kluczowego w latach 70., kiedy to kobiety szybko przechodziły z karmienia piersią na karmienie sztuczne.
- Gdy nagle mleka zabrakło, sytuacja stała się dramatyczna: tysiące dzieci karmionych wyłącznie mlekiem modyfikowanym zostało bez podstawowego pokarmu. Władze tłumaczyły braki absurdalnymi kampaniami przeciw prywatnym lodziarzom, ale faktem jest, że deficyt był wpisany w gospodarkę PRL, najbardziej dotykając sfer, za które odpowiadały kobiety: zaopatrzenie domu i zaspokajanie codziennych potrzeb rodziny - zaznaczał Błażej Brzostek.
Od samotności do wspólnoty: kobiece kręgi wsparcia w realiach PRL
Kobiety statystycznie żyją dłużej niż mężczyźni, stąd też tworzyły się całe społeczności "kobiet cmentarnych", jak pisała Maria Dąbrowska. Problem dotyczył także samotności psychicznej, w rodzinie, w której kobieta pozostaje z problemami sama, bo "musiała sobie radzić", podczas gdy mężczyzna bywał nieobecny.
- Z tej samotności rodziły się też kobiece więzi: sąsiedzkie kręgi pomocy, opieka nad dziećmi, wspólne stanie w kolejkach, wymiana usług. Sprzedawczyni ma dostęp do towaru, nauczycielka do innych dóbr - kobiety tworzyły sieć wzajemności, w której mężczyźni na ogół nie uczestniczyli. I to właśnie te drobne wspólnoty, ich codzienna solidarność, łagodziły ciężar samotności i chaos życia w PRL - mówił autor książki na antenie Dwójki.
***
Przygotowanie: Małgorzata Nieciecka-Mac
Gość: Rafał Brzostek
Data emisji: 21.11.2025
Godzina emisji: 17.10
Materiał wyemitowano w audycji "Wybieram Dwójkę".
