Historia

Królestwo Kongresowe. Pół-Polska pod carskim berłem

Ostatnia aktualizacja: 27.11.2023 05:40
27 listopada 1815 roku car Aleksander I nadał konstytucję Królestwu Polskiemu, nazywanemu też Królestwem Kongresowym lub Kongresówką. Kilka miesięcy wcześniej, 20 czerwca 1815 roku w Warszawie ogłoszono powstanie Królestwa Polskiego. 
Mapa Królestwa Kongresowego (1820) autorstwa płk. Piadyszewa
Mapa Królestwa Kongresowego (1820) autorstwa płk. PiadyszewaFoto: Wikipedia/domena publiczna

"Złe z dobrem pomieszane, ale lepiej nam będzie, niż było" - wyrażał nadzieję o Królestwie Kongresowym książę Adam Jerzy Czartoryski. Szybko okazało się, że carskiego absolutyzmu nie da się połączyć z polską wolnością.

Polski problem na kongresie wiedeńskim

Jedną z najbardziej spornych kwestii poruszanych podczas kongresu wiedeńskiego, który ustalał ponapoleoński porządek Europy, był dalszy los Księstwa Warszawskiego utworzonego przez Bonapartego. Nieoczekiwanie obrońcą sprawy polskiej stał się wówczas car Rosji Aleksander I, w którego otoczeniu znajdował się książę Adam Jerzy Czartoryski.

- Wzmocniłoby to jego wpływy w Europie i przyniosło mu sławę sprawiedliwego i wspaniałomyślnego władcy - mówił prof. Jarosław Czubaty w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika Polska". - Część uczestników kongresu wiedeńskiego była temu rozwiązaniu przeciwna, nie bez racji uważając, że takie rozstrzygnięcie nadmiernie wzmocni potęgę Rosji.


Posłuchaj
05:33 powstanie królestwa kongresowego___2800_01_iv_tr_0-0_10798006c81926ac[00].mp3 Powstanie Królestwa Kongresowego w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika Polska" opisuje prof. Jarosław Czubaty. ( PR, 13.07.2001)

 

Najbardziej liberalna konstytucja Europy

Królestwo Polskie otrzymało formalnie szeroką autonomię i najbardziej liberalną konstytucję w Europie.

- Zgodnie z jej postanowieniami władcą Królestwa Polskiego miał być każdy kolejny car rosyjski, w Kongresówce absolutny władca rosyjski miał rządzić jako król konstytucyjny – wyjaśniał historyk. - Konstytucja zapewniała istnienia polskiego wojska, urzędów i szkolnictwa. Mieszkańcom Królestwa gwarantowała równość wobec prawa, wolność wyznania, słowa i druku, nietykalność osobistą i majątkową (…) Władca nie ukrywał, że Królestwo Polskie jest eksperymentem, od którego zależy powodzenie reform w całej Rosji.

Cud gospodarczy Druckiego-Lubeckiego

Pierwsze lata istnienia Kongresówki to przede wszystkim czas rozwoju gospodarczego. Niebagatelny wpływ na dynamiczny wzrost dochodów państwa miał zdolny minister skarbu w latach 1821-1830, książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki.

- Królestwo miało stać się przemysłowym zapleczem rolniczej Rosji. Zwolennicy ministra uważali, że za programem gospodarczym krył się długotrwały cel strategiczny. Działaniami Lubeckiego miało kierować przekonanie, że niezależność gospodarcza jest jedyną gwarancją autonomii, a nawet przyszłego powiększenia granic Królestwa – zaznaczał gość audycji.


Posłuchaj
05:11 rozwój gospodarczy królestwa polskiego___2820_01_iv_tr_0-0_11264250c86a3db5[00].mp3 Rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego - gawęda prof. Jarosława Czubatego w audycji z cyklu "Kronika Polska" Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego. (PR 16.07.2001)

 

"Konstytucja na stole, a bat pod stołem"

Pierwsze lata dawały nadzieję na pomyślny dla Polaków przebieg reform. Już po kilku latach okazało się jednak, że "Konstytucja na stole, a bat pod stołem": samowola carskich urzędników, okrutne traktowanie polskich podwładnych przez naczelnego wodza armii, wielkiego księcia Konstantego i jawne łamanie konstytucji powodowały coraz większe niezadowolenie polskiego społeczeństwa. Sytuację pogorszyła zmiana na carskim tronie - Aleksandra I zastąpił jego brat, twardogłowy Mikołaj I. 

Symbolem tej zmiany było to, że Polacy miast "Naszego Króla zachowaj nam Panie!" w pieśni zamówionej przez Konstantego z okazji rocznicy proklamacji Kongresówki, zaczęli śpiewać "Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie". Niezadowolenie rosło aż do wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku, które przerodziło się w otwartą, polsko-rosyjską wojnę.

Po klęsce powstania Kongresówka została włączona do rosyjskiego imperium, zniesiono konstytucję, zastępując ją Statutem Organicznym i mocno ograniczając autonomię, likwidując Sejm i oddzielną armię. I ta autonomia została ograniczona po upadku kolejnego zrywu niepodległościowego, czyli powstania styczniowego w 1864 roku. W 1867 roku zakazano nauczania języka polskiego i używania go w urzędach.


bm

Czytaj także

Józef Bem. Całe swoje życie poświęcił walce o wolność

Ostatnia aktualizacja: 10.12.2023 05:35
Adiutant Józefa Bema, węgierski poeta Sándor Petőfi powiedział kiedyś: "Bemowi zawdzięczam więcej niż ojcu. Ojciec dał mi życie, a Bem honor".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Staszic - oświeceniowy myśliciel, naiwny polityk

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2024 05:35
20 stycznia 1826 roku zmarł Stanisław Staszic, wybitna postać polskiego oświecenia, oświeceniowy myśliciel, miłośnik nauki. Autor broszury, która wywarła wpływ na powstanie Konstytucji 3 maja.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstanty Julian Ordon. Obrońca reduty nr 54

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2023 05:40
136 lat temu, 4 maja 1887 roku, zmarł Konstanty Julian Ordon, oficer, który w czasie powstania listopadowego dowodził baterią artylerii w warszawskiej reducie nr 54. W słynnym wierszu "Reduta Ordona" jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz.
rozwiń zwiń