Historia

Polska Komisja Likwidacyjna - rewolucja w majestacie prawa

Ostatnia aktualizacja: 28.10.2023 05:35
Proces upadku Cesarsko-Królewskiej Monarchii Austro-Węgierskiej dał impuls do działania starającym się o niepodległość własnego państwa Polakom. Wykorzystując wojenny ferment, 28 października 1918 roku w Krakowie, powołano Polską Komisję Likwidacyjną Galicji i Śląska Cieszyńskiego.
Wincenty Witos (zdejmuje kapelusz) w otoczeniu działaczy ruchu ludowego we wsi Łukawiec
Wincenty Witos (zdejmuje kapelusz) w otoczeniu działaczy ruchu ludowego we wsi ŁukawiecFoto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

- Ta nazwa niezbyt dobrze oddawała charakter tego organu. To prawda, że komisja miała zlikwidować resztki zbutwiałej monarchii austro-węgierskiej, jednak głównym zadaniem miało być zorganizowanie na Śląsku Cieszyńskim i w Galicji suwerennego wobec Austro-Węgier rządu polskiego. Komisja miała szereg atutów. Była koalicją wszystkich, poza skrajnie lewicowymi, partii politycznych działających w Galicji – mówił doktor Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy "Kronika polska" z 29 września 2001 roku.


Posłuchaj
06:52 O działalności Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego mówił doktor Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy "Kronika polska". (PR, O działalności Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego mówił doktor Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy "Kronika polska". (PR, 29.09.2001)

 

Na czele organu stał przewodniczący PSL "Piast" Wincenty Witos. Poza nim w jego skład wchodzili m.in. krakowski malarz Kazimierz Przerwa-Tetmajer, przewodniczący PPS Ignacy Daszyński, hrabia Aleksander Skarbek i Jędrzej Moraczewski. Działacze nie chcieli podporządkować się uznawanym za skompromitowane władzom Królestwa Polskiego – powołanej przez zaborców Radzie Regencyjnej.

Wojenny chaos w Galicji

31 października Komisja ogłosiła się rządem tymczasowym. Przed działaczami Komisji stało bardzo wiele problemów do rozwiązania. Zdemoralizowani żołnierze dezerterujący z Cesarsko-Królewskiej Armii dopuszczali się wielu przestępstw. 1 listopada we Lwowie powołano Zachodnio-ukraińską Republikę Ludową, co stało się przyczyną wybuchu wojny polsko-ukraińskiej. Należało także zerwać więzy prawne wiążące Galicję z Austro-Węgrami. Ponadto w mieście brakowało jedzenia, a austriaccy żołnierze próbowali wywieźć ostatnie zapasy żywności z Krakowa.

- Komisja działała sprawnie, skutecznie i bez zbędnych biurokratycznych procedur. Dalsze dni przyniosły zupełny demontaż armii austro-węgierskiej. Na przełomie października i listopada 1918 roku, pod wodzą pułkownika Bolesława Roi rozpoczęło się rozbrajanie Austriaków – dodał doktor Janusz Osica.

Przewrót zgodny z literą prawa

Choć z każdym dniem chaos się powiększał, formalnie wciąż istniała Cesarsko-Królewska Monarchia Austro-Węgierska. Z tego powodu, na wszelki wypadek, Komisja sterroryzowała austriackie władze wojskowe z żądaniem wydania stosownego dokumentu sankcjonującego przekazanie władzy Polakom. Przerażonym urzędnikom wypłacono ostatnią pensję. By opanować coraz trudniejszą sytuację w Krakowie, Komisja zorganizowała doraźne sądy i wydała kilkanaście wyroków śmierci żołnierzom dokonującym bandyckich wykroczeń.

Po odzyskaniu niepodległości

Po utworzeniu Tymczasowego Rządu Ludowego Ignacego Daszyńskiego w Lublinie, Komisja jednoznacznie poparła ententę. 11 listopada uznała władzę Józefa Piłsudskiego.

Komisja została zlikwidowana dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 10 stycznia 1919 roku i zastąpiona Komisją Rządzącą dla Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy. Jej siedziba została przeniesiona do Lwowa, gdzie Komisja musiała poradzić sobie z trudną sytuacją aprowizacyjną w mieście podczas wojny polsko-ukraińskiej. Zasłużona dla Polski Komisja przestała istnieć 27 marca 1919 roku decyzją premiera Jędrzeja Moraczewskiego.

seb

Czytaj także

Polska Organizacja Wojskowa. Gwardia Józefa Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 22.10.2023 05:40
I wojna światowa była okazją do odzyskania niepodległości, jakiej Polacy oczekiwali od chwili rozbiorów. Nasi rodacy, na czele z Józefem Piłsudskim, nie byli naiwni. Wiedzieli, że wolność przyjdzie im wywalczyć. W tym celu powstała POW.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Galicja autonomiczna: pochwała podległości czy droga do niepodległej?

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2018 15:13
Do lat 60 XIX wieku Galicja była prowincją Cesarstwa Austrii bez swobód obywatelskich, możliwości zakładania stowarzyszeń, z językiem niemieckim w szkołach, wzrostem znaczenia policji, która miała mieć "baczność na sposób myślenia ludu".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Życie i praca Wincentego Witosa

Ostatnia aktualizacja: 29.08.2018 23:15
Od gospodarza do premiera – tak w skrócie można opisać drogę życiową jednego z ojców niepodległej Polski, Wincentego Witosa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wincenty Witos - bohater polskiej niepodległości

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2019 12:00
Wincenty Witos to jeden z wielu bohaterów, którzy przyczynili się do odzyskania ponad 100 lat temu polskiej niepodległości. W audycji "Słowem Niepodległa" o tej postaci mówił prawnuk Witosa Marek Steindl.
rozwiń zwiń