Tropikalna przeszłość Polski: naukowcy odkryli szczątki krokodyla sprzed milionów lat

Niewielki fragment skamieniałej kości wystarczył, by otworzyć kolejną kartę pradziejów Europy. W kopalni odkrywkowej "Bełchatów" naukowcy natrafili na szczątki krokodyla, który żył około 17 milionów lat temu, w ciepłym i wilgotnym okresie miocenu. To najdalej na północ położone miejsce w Europie, gdzie odkryto szczątki krokodyla z tego okresu.

Szczątki krokodyla sprzed 17 mln lat odnaleziono na terenie kopalni "Bełchatów". Zdjęcie ilustracyjne

Fot.: Shutterstock/Dinoton

Odkrycia dokonali badacze z Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Paleobiologii PAN, PAN Muzeum Ziemi oraz Morawskiego Muzeum Ziemskiego w Czechach. Znaleziony fragment, choć niepozorny, okazał się być płytką skórną – tzw. osteodermą – należącą do jednego z dawnych krewnych dzisiejszych aligatorów.

– Na początku wyglądała jak zwykły kawałek kości. Dopiero po oczyszczeniu zobaczyliśmy charakterystyczną strukturę – powiedział dr Marcin Górka z Wydziału Geologii UW.

Analizy wskazują, że znalezisko najpewniej należało do przedstawiciela rodzaju Diplocynodon – słodkowodnego krokodyla, który lepiej znosił chłodniejsze warunki niż jego morskie odpowiedniki. Choć osiągał znacznie mniejsze rozmiary (do 3 metrów długości) niż ogromne Gavialosuchus, które mogły dorastać nawet do 6 metrów, miał on jedną znaczącą przewagę – większą tolerancję na zimno. To mogło pozwolić mu zasiedlać tereny tak daleko wysunięte na północ jak dzisiejsza środkowa Polska.

Cenne znalezisko

Znalezisko jest tym cenniejsze, że pochodzi z miocenu – epoki, gdy średnia temperatura na Ziemi była o kilka stopni wyższa niż obecnie, a roślinność bujnie porastała obszary dzisiejszej Polski. W takich warunkach powstawały złoża węgla brunatnego, które dziś eksploatuje kopalnia Bełchatów.

– Miocen sprzyjał rozwojowi zarówno roślin, jak i zwierząt. Jeziora i bagna były naturalnymi pułapkami, w których gromadziła się materia organiczna. Dzięki temu dziś możemy ją odkrywać – tłumaczy dr Górka.

Nie było łatwo

Znalezienie niewielkiej, około 3-centymetrowej skamieniałości na terenie wyrobiska odkrywkowego nie było łatwe. – Trzeba mieć szczęście i wprawne oko. To trochę jak szukanie grzybów – mówi badacz. – I trzeba wiedzieć, czego się szuka.

Naukowcy podkreślają, że współpraca z kopalnią, mimo trudnych warunków i konieczności zachowania zasad bezpieczeństwa, była kluczowa dla sukcesu misji. – Jesteśmy bardzo wdzięczni za możliwość prowadzenia badań na tym terenie – zaznacza geolog.

Oprócz nowego odkrycia, badacze opisali także kilka wcześniejszych znalezisk krokodylich szczątków z obszaru Polski i Czech, m.in. ząb z Pińczowa czy skamieniałość z czeskich Židlochovic. Część z nich przez lata pozostawała nieudokumentowana w literaturze naukowej.

Pełne wyniki badań opublikowano w najnowszym numerze prestiżowego pisma "Acta Palaeontologica Polonica".

IAR/PAP/dad