Czarnobyl. Serial a rzeczywistość. Czy tak przebiegała katastrofa? Pytamy fizyka jądrowego
Jednym z największych wydarzeń telewizyjnych 2019 roku był niewątpliwie serial "Czarnobyl", stworzona na podstawie wspomnień świadków opowieść o tragicznym wybuchu w radzieckiej elektrowni atomowej. Produkcja HBO zmroziła krew w żyłach widzom na całym świecie. Przy okazji rozgorzały dyskusje o tym, ile prawdy historycznej znaleźć można w dziele opartym na faktach, ale niekoniecznie faktów się trzymającym. Takie rozważania pojawiają się zresztą przy każdym inspirowanym historią filmie czy serialu. A tych w minionym roku nie brakowało, także w polskiej telewizji i kinematografii.
Piłsudski w trzech odsłonach
Józef Piłsudski. Zobacz serwis specjalny
Rodzimi twórcy filmowi i telewizyjni nadal świętują stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę. W 2019 roku pojawiły się aż trzy produkcje, w których pojawia się postać Józefa Piłsudskiego. W biograficznym "Piłsudskim" (reż. Michał Rosa) gra go Borys Szyc. W filmie śledzimy życie bohatera od ucieczki ze szpitala psychiatrycznego w 1901 roku do początku Wielkiej Wojny, obserwujemy nie tylko jego żołnierskie i polityczne dokonania, lecz także prywatne zmagania z rozdarciem między miłością do żony a miłością do kochanki.
Polska Niepodległa. Serwis specjalny
Telewizja Polska zaprasza na serial "Ziuk. Młody Piłsudski" z Grzegorzem Otrębskim w tytułowej roli. Akcja prowadzi widza od zamachu na cara Aleksandra II w roku 1881 do napadu na pociąg w Bezdanach w 1908 roku. 13-odcinkowa produkcja miała premierę 11 listopada 2019 roku, a jej emisja zakończy się już w 2020 roku.
Kolejny Józef Piłsudski, tym razem z twarzą Jana Frycza, pojawia się w filmie Dariusza Gajewskiego "Legiony". Tym razem to nie on jest głównym bohaterem. Obraz skupia się na losach dwóch legionistów (Sebastian Fabijański i Bartosz Gelner), którzy nie tylko walczą o wolną Polskę, lecz także o miłość tej samej dziewczyny (Wiktoria Wolańska).
Jan Nowak-Jeziorański - zobacz serwis historyczny
Druga wojna z dwóch perspektyw
Władysław Pasikowski stawia z kolei filmowy pomnik Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu. W tę rolę w "Kurierze" wciela się Philippe Tłokiński. Film opowiada o słynnej misji, którą powierzono głównemu bohaterowi tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Emisariusz miał przedostać się z okupowanej Polski do Londynu, by odbyć rozmowy z Brytyjczykami o ewentualnym wsparciu dla Armii Krajowej. Była to jedna z wypraw, przez które nadano mu przydomek "Kurier z Warszawy".
Wrzesień 1939 roku w Polskim Radiu. Posłuchaj!
Z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej BBC przypomina, gdzie i kiedy się ona zaczęła. W serialu "Świat w ogniu: Początki" obok gwiazd kina - m.in. Helen Hunt i Seana Beana - występują polscy aktorzy, z Zofią Wichłacz na czele. Gra ona polską kelnerkę Kasię, w której zakochuje się Harry, pracownik Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie (Jonah Hauer-King). Gdy nadchodzi wrzesień 1939 roku, Harry chce wywieźć swoją wybrankę do Wielkiej Brytanii. Zastanawia się tylko, jak powiedzieć o tym swojej dziewczynie, która czeka na niego w Manchesterze.
Romans w rządzie, szpieg w pałacu. Historia w trzecim sezonie "The Crown"
Królowanie na ekranie
Skoro mowa o Brytyjczykach - ostatni rok obfitował w historie koronowanych głów z różnych stron świata, ze znaczną przewagą władczyń Wielkiej Brytanii. W listopadzie widzowie doczekali się m.in. trzeciego sezonu "The Crown" (Netflix), czyli dalszego ciągu opowieści o życiu brytyjskiej rodziny królewskiej, z zupełnie nową obsadą. Grającą postać Elżbiety II Claire Foy zastąpiła Olivia Colman, która w lutym 2019 roku otrzymała Oscara za rolę innej brytyjskiej monarchini - panującej w XVIII wieku królowej Anny. Aktorka wcieliła się w nią w znakomitej "Faworycie" (reż. Yorgos Lanthimos).
Ameryko, ratuj królową! Ile prawdy w "The Crown"?
Tym, którzy odczuwają niedosyt, wyspiarze podsuwają kolejne królewskie historie. Wraz z trzecim sezonem "Wiktorii" (w Polsce dostępny w HBO) można cofnąć się do XIX wieku i poznać dzieje praprababki Elżbiety II. Wiktoria, słynna władczyni Zjednoczonego Królestwa, panowała przez ponad 63 lata (jej rekord pobity został właśnie przez Elżbietę II), więc materiału historycznego na kolejne sezony nie brakuje.
Twórcy filmu "Król" (reż. David Michôd, dostępny w serwisie Netflix) sięgają jeszcze dalej w przeszłość i opowiadają o Henryku V, rządzącym średniowieczną Anglią w latach 1413-1422. Nieco później ma miejsce akcja serialu "Hiszpańska księżniczka" (premiera w HBO), który przypomina losy Katarzyny Aragońskiej, pierwszej żony Henryka VIII (w latach 1509-1533).
"The Crown" i tragedia w Aberfan. Gdzie jest królowa?
Wątków monarszych nie brak także w filmie "Downton Abbey" (reż. Michael Engler), pełnometrażowej kontynuacji niezwykle popularnego serialu pod tym samym tytułem. Pojawia się tam Maria Teck, żona króla Jerzego V, babcia Elżbiety II.
Wspólnie z Amerykanami brytyjscy filmowcy wybrali się na wycieczkę do XVIII-wiecznego Petersburga i tam także znaleźli kobietę u władzy. W miniserialu "Katarzyna Wielka" (HBO) poznajemy historię obsesyjnej miłości między rosyjską carycą i generałem Potiomkinem. Katarzynę II gra Helen Mirren, którą widzowie pamiętają m.in. z roli Elżbiety II w filmie "Królowa" w reżyserii Stephena Frearsa. Jak widać, filmowy duch obecnej władczyni brytyjskiej unosi się nad prawie każdą propozycją z powyższej listy.
"Kryzys wieku średniego". Cykl audycji o średniowieczu
Koniec z Wikingami, powrót Templariuszy
Zajrzyjmy jeszcze na chwilę do średniowiecza. Czas pożegnać świat skandynawskich rycerzy i północnych legend wykreowany przez kanał History. Po trzech grudniowych odcinkach większość finałowego sezonu "Wikingów" emitowana będzie w 2020 roku, ale na tym opowieść się zakończy. Poprzednie pięć sezonów zapewniło serialowi rzeszę fanów, którym zapewne przykro będzie rozstawać się ze światem sprzed tysiąca lat. Mogą oni jednak przenieść się do epoki templariuszy i wziąć udział w poszukiwaniu świętego Graala.
Opowiadający o Zakonie Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona "Templariusze" to także produkcja kanału History, w Polsce dostępna w HBO. W drugim sezonie do obsady serialu dołączył Mark Hamill, czyli słynny Luke Skywalker, rycerz zakonu Jedi z filmowej sagi "Gwiezdne wojny". Po powrocie z kosmosu na ziemię i zmianie barw zakonnych popularny aktor ma szansę sprawić, by "Templariuszom" przybyło publiczności.
Oficjalny festiwal muzyczny "Peaky Blinders"
Gangsterzy i mordercy
Jeśli ktoś ma dość wyższych sfer oraz dawnych mistrzów miecza, może wraz z bohaterami serialu "Peaky Blinders" zajrzeć za kulisy przestępczego półświatka Birmigham. Emitowana od 2013 roku produkcja BBC Two, oparta na prawdziwej historii tytułowego gangu ulicznego, stała się dziełem kultowym nie tylko w swojej ojczyźnie. Fabuła piątego sezonu serialu zaczyna się w 1929 roku od pierwszego aktu wielkiego kryzysu gospodarczego. W głównej roli występuje Cillian Murphy.
Czy "Irlandczyk" Scorsesego jest filmem historycznym?
Ponad dwadzieścia lat później po drugiej stronie oceanu królują inni gangsterzy. Osadzona w Filadelfii akcja "Irlandczyka" w reżyserii Martina Scorsesego (Netflix) prowadzi nas od lat powojennych przez kolejne dekady. Inspirowana prawdziwymi wydarzeniami historia stała się dla reżysera okazją do ponownego spotkania ze "starą ekipą". Tytułową postać - płatnego zabójcy Franka Sheerana - gra Robert de Niro, jeden z ulubionych aktorów Scorsesego. Obok niego pojawiają się Joe Pesci, Al Pacino i Harvey Keitel. Dla widzów wychowanych na klasycznych dziełach amerykańskiego reżysera to prawdziwe wydarzenie.
Zło na ekranie. Skąd biorą się seryjni mordercy?
Zabijanie to temat przewodni serialu "Mindhunter", którego drugi sezon ukazał się także na platformie Netflix. Tym razem chodzi o seryjnych morderców zamkniętych w więzieniach Stanów Zjednoczonych. Produkcja inspirowana jest wspomnieniami agentów FBI, którzy pod koniec lat 70. stworzyli tzw. sekcję behawioralną, jednostkę naukową badającą psychologię psychopatycznych zabójców. "Mindhunter" wiernie odtwarza świat sprzed 40 lat, a aktorzy są bardzo podobni do swych pierwowzorów, co w przypadku postaci morderców daje niekiedy niepokojący efekt.
Wybory 4 czerwca 1989 - zobacz serwis specjalny
Szpiedzy bliżsi i dalsi
Wielbiciele historii szpiegowskich powinni zwrócić uwagę na czeski serial "Nieświadomi" (premiera w HBO). Fabuła przenosi nas do 1989 roku, okresu tuż przed aksamitną rewolucją. Rozpad komunistycznego świata był już wtedy oczywistością, więc dwoje czechosłowackich dysydentów, którzy uciekli przed komunistami na Zachód, wraca z Londynu do Pragi. Przyjazd do ojczyzny nie kończy jednak ich zmagań z upadającym reżimem. Wręcz przeciwnie - prawdziwe problemy dopiero przed nimi.
Alfred Dreyfus. Ofiara antysemickiej nagonki
Netflix zaprasza na inną premierę. Serial "The Spy" to oparta na faktach opowieść o jednym z najlepszych izraelskich szpiegów Elim Cohenie, który w latach 60. XX wieku infiltrował rząd Syrii. W postać agenta wciela się Sacha Baron Cohen, aktor, którego kojarzymy raczej z filmowych i telewizyjnych wygłupów, niż z ról dramatycznych.
27 grudnia na ekrany kin wejdzie jeszcze jedno dzieło o grze wywiadowczej. Tym razem przeniesiemy się do Paryża z końca XIX wieku. Inspirowany głośną aferą Dreyfusa film "Oficer i szpieg" w reżyserii Romana Polańskiego przedstawia los żydowskiego oficera francuskiej armii, którego próbowała zmiażdżyć napędzana antysemityzmem machina państwowa. Sprawa Alberta Dreyfusa interesowała filmowca od dawna. Polański najpierw namówił Roberta Harrisa do napisania książki na ten temat, a następnie ją zekranizował.
Netflix i jego mapy. Historia błędów i kłamstw
Ekranizacje: przeżyjmy to jeszcze raz
Dwie kultowe książki, które adaptowano przed laty na potrzeby kina, powróciły w 2019 roku za sprawą dwóch telewizji. HBO do spółki z platformą Hulu zaproponowało serialową wersję "Paragrafu 22" Josepha Hellera. W rolę głównego bohatera wcielił się młody aktor Christopher Abbott, a partnerują mu m.in. George Clooney, Hugh Laurie i Kyle Chandler.
Włoska telewizja RAI 1 zaprasza z kolei do świata opisanego przez Umberto Eco w "Imieniu róży". Serial (w Polsce dostępny na Canal+) opowiada dobrze znaną historię śledztwa w sprawie tajemniczych śmierci w klasztorze benedyktynów. Po ekranizacji z 1986 roku z sugestywną rolą Seana Connery'ego tym razem w postać franciszkanina Williama z Baskerville wcielił się John Turturro.
Umberto Eco. Wspomnienie o spełnionym humaniście
Jak kręcić historię?
Fabuły wielu filmów i seriali dowodzą, że nie sposób opowiedzieć o prawdziwych wydarzeniach bez większej lub mniejszej dawki melodramatu, bez przesunięć akcentów, a nawet jawnych manipulacji faktami. Historia polityczna nie może obejść się bez historii miłosnej, a wydarzenia w wielkiej skali muszą czasami zejść na dalszy plan, by zrobić miejsce prywatnym przeżyciom. I to niezależnie od tego, czy jest się królową brytyjską, czy polską kelnerką.
mc