Zespół naukowców przy Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk dokona analizy porównawczej polityki imperialnej Rosji od czasów carskich, poprzez okres radziecki aż do dzisiejszej agresywnej działalności Władimira Putina.
- Chcemy przypomnieć, że z imperium rosyjskim wiążą się przemoc i ekspansja - powiedział w rozmowie z PAP przewodniczący zespołu, historyk prof. Andrzej Nowak. - Nie jest to wyłącznie problem historyczny, ale także współczesne zagrożenie.
Zespół badawczy pod kierownictwem prof. Nowaka tworzą m.in. dr Adam Danilczyk, dr hab. Dorota Dukwicz, dr Łukasz Dryblak, prof. Marek Kornat, dr Paweł Libera, dr Aleksander Łaniewski, a także dr hab. Andriej Macuk oraz dr Ewa Zielińska. Uczestnikami zespołu są również m.in. dr hab. Henryk Głębocki, dr Bartłomiej Gajos, dr hab. Urszula Kosińska, prof. Stanisław Wiech. Z zespołem współpracują też zagraniczni badacze, tacy jak prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Theodore Weeks, a także prof. Hiroaki Kuromiya, prof. Mark Bassin, prof. Jan Holzer oraz prof. Darius Staliunas.
Z innej perspektywy
Zespół prowadzony przez prof. Nowaka nawiązuje do grupy badaczy, którzy w oparciu o Instytut Historii PAN od 2000 roku przygotowywali konferencje i publikacje poświęcone tematowi imperializmu rosyjskiego. Poza polskimi historykami w projekcie udział wzięli także naukowcy m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Japonii, Białorusi czy Litwy, a także badacze rosyjscy, którzy sprzeciwiają się Putinowi, przez co nie mogą wykonywać swego zawodu w Rosji.
Prof. Nowak zaznaczył, że nie wytworzono do tej pory sformalizowanej podstawy, która łączyłaby te badania.
- Uznałem, że warto zatem spróbować taką podstawę stworzyć, przy finansowym wparciu Ministerstwa Edukacji i Nauki i w oparciu instytucjonalnym Instytutu Historii PAN. Stan współczesnych badań nad imperium wskazuje na potrzebę ponownego spojrzenia na te tematykę, tym razem z innej perspektywy niż ta, która była dominująca w ostatnich dwudziestu-trzydziestu latach – mówił PAP przewodniczący zespołu.
W rozmowie z PAP prof. Nowak stwierdził, że jego zespół będzie chciał wrócić do podstaw.
- Chcemy bowiem przypomnieć to, co w ostatnich latach w światowych badaniach nad imperium zostało zmarginalizowane – przemoc państwową, ideologię, która uzasadnia stosowanie tej przemocy, a także imperializm oraz militarną i polityczną ekspansję, jak również towarzyszącą im specyficzną dyplomację imperialną - podkreślił prof. Nowak.
Zdaniem historyka nastąpiło "zrelatywizowanie podstawowych, praktycznie odczuwanych przez miliony ludzi metod i skutków imperializmu, przez co zatarciu uległa świadomość podstaw systemu zniewalania, podporządkowania słabszych sąsiadów przez silniejsze centrum imperialne oraz zaniedbane zostały studia nad specyficznie imperialnymi technikami kontroli".
- Wojna, którą Rosja prowadzi obecnie przeciwko Ukrainie, jest bezpośrednim powodem przypomnienia tych podstaw - dodał.
Historycy w swoich badaniach zamierzają przenieść perspektywę badawczą z centrum na obrzeża imperium.
- Zazwyczaj dominuje spojrzenie z Kremla czy Petersburga na imperialne czy asymilowane do centrum peryferia. My natomiast chcemy pokazać odwrotną perspektywę - zaznaczył prof. Nowak.
Owocem badań prowadzonych przez zespół historyków ma być kilkutomowa praca poświęcona rosyjskiemu imperializmowi od XVIII do XXI wieku pisana z perspektywy peryferii.
Konferencja z wybitnymi badaczami
Swoją działalność zespół rozpocznie konferencją "Metody i środki oddziaływania imperiów: ideologia i praktyka polityczna państwa rosyjskiego / sowieckiego / rosyjskiego w latach 1689–2022", która odbędzie się w Warszawie 22-23 czerwca. Pierwszego dnia obrady będą się odbywać w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego, zaś kolejnego – w Instytucie Historii PAN.
- Głównym tematem tej konferencji jest próba przeglądu celów, metod oraz ludzi imperium w szerokim spektrum czasowym – od czasów Piotra I, przez czasy Katarzyny II i XIX-wieczne techniki imperialne Rosji, aż do XX i XXI wieku - wyjaśniał w rozmowie z PAP prof. Nowak.
W czasie spotkania swoje referaty przedstawią wybitni badacze polscy i zagraniczni, w tym historycy rosyjscy, którzy sprzeciwiają się polityce Putina.
- Konferencja będzie okazją do poznania szerokiego spektrum interpretacji fenomenu, który nie jest wyłącznie historyczny, ale budzi nasze zainteresowanie również jako zjawisko aktualne, stanowiące zagrożenie dla naszej części Europy – mówił prof. Nowak.
Wstęp na konferencję jest wolny.
PAP/th
