Historia

Gustaw Herling-Grudziński nie lubił, gdy porównywano go do Katona

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2023 05:42
- Słowo "moralista" w stosunku do mnie jest niesłychanie nadużywane. Ja po prostu uważam, że w życiu ludzkim jest parę podstawowych i ważnych przekonań, których człowiek powinien się trzymać – mówił Gustaw Herling-Grudziński.
Gustaw Herling-Grudziński w 1991 roku
Gustaw Herling-Grudziński w 1991 rokuFoto: PAP/Grzegorz Rogiński

4 lipca 2000 roku zmarł w Neapolu Gustaw Herling-Grudziński, pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień sowieckich łagrów i obozów NKWD.


Posłuchaj
01:44 O innym św.mp3 Gustaw Herling-Grudziński o "Innym świecie". Wypowiedź pisarza z lipca 1982 roku. Z archiwum RWE

 

W rozmowach z Renatą Gorczyńską i Konradem Tatarowskim Gustaw Herling-Grudziński opowiadał o specyfice swojej literackiej formy oraz o tematach, do których bezustannie powraca. 

Wejdź na stronę poświęconą pisarzowi herling.polskieradio24.pl

Jedną z charakterystycznych cech prozy autora "Innego świata" jest jej usytuowanie na pograniczu literackiej fikcji i dokumentu. Daje się to najlepiej zaobserwować w opowiadaniach: zwraca uwagę eksponowana sytuacja narracyjna, bogactwo użytych form gatunkowych takich jak legenda, przypowieść, pamiętnik, reportaż, esej, apokryf czy wreszcie kronika. Wątpliwości czytelnika, czy ma wciąż do czynienia z literackim zmyśleniem, czy jednak już z autentyczną relacją, mogą czasem rozwiać takie sygnały literackości jak parabolizacja przedstawionych zdarzeń, wpisywanie bohaterów, ich czynów, ich życiowych przypadków, w jakiś wyższy, wciąż jednak ukryty, porządek znaczeń czy też: misterna narracja opowieści.

O tej cesze swoich tekstów mówił Herling-Grudziński w rozmowie z Konradem Tatarowskim w 1990 roku. – Nie mam na tyle wyobraźni, żeby pisać rzeczy całkowicie zmyślone, choć nie tylko dlatego sięgam do starych kronik, często je zmieniam. To jest moja dziedzina, moje powołanie pisarskie.


Posłuchaj
19:40 tatarowski1.mp3 "Polscy twórcy na emigracji". Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona kolejom losu i twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego: rozmowa z pisarzem. Z archiwum RWE

 


Posłuchaj
20:02 tatarowski2.mp3 "Polscy twórcy na emigracji". Audycja Konrada Tatarowskiego poświęcona niektórym wątkom i tematom twórczości prozatorskiej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (m.in. fragment opowiadania "Wieża"; fragment szkicu "Parma"). Z archiwum RWE

 

Jak zaznaczył, również "Dziennik pisany nocą" ma nowatorską formę gatunkową: – On też jest w pewnym sensie moim osobistym pomysłem. Nie jest to typowy dziennik intymny typu Gide’a – podkreślał pisarz, zwracając uwagę na otwartość, ale zarazem integralność swojej diariuszowej formuły.

Obok kwestii warsztatowych radiowi rozmówcy pytali również Gustawa Herlinga-Grudzińskiego o najchętniej poruszane przez niego tematy – o jego literackie (ale przecież wychodzące poza literaturę w kierunku filozofii czy teologii) obsesje, kierunki poszukiwań. Pisarz opowiadał między innymi o wciąż powracających w jego utworach obrazach bólu i cierpienia, o sytuacjach granicznych, w których umieszcza swoich bohaterów. Zaprzeczył również, jakoby uważał się za skostniałego moralistę.

– Te nazwy, jakie mi przylepiają, że jestem moralistą, Katonem, zgorzkniałym krytykiem, są nieprawdziwe i przesadne. Słowo moralista jest w stosunku do mnie niesłychanie nadużywane. Ja po prostu jestem za tym, że w życiu ludzkim istnieje parę podstawowych i ważnych przekonań, których się człowiek trzyma – mówił Renacie Gorczyńskiej, przywołując postawę tak cenionego przezeń Conrada.


Posłuchaj
02:28 Działalność Gustawa Herlinga - Grudzińskiego (cz "Interesują mnie sytuacje graniczne". Z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim rozmawia Renata Gorczyńska

 

Posłuchaj
03:58 Działalność Gustawa Herlinga - Grudzińskiego (cz "Nie jestem moralistą". Z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim rozmawia Renata Gorczyńska

 


Czytaj także

"Walka o siebie w trybach losu". Autobiografia mówiona

Ostatnia aktualizacja: 17.11.2012 23:25
Od Suchedniowa do Neapolu. Od pierwszych szkiców krytycznych po opowiadania włoskie. Przez inny świat, przez trudy emigracji, po powroty do kraju.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Od "Żywych i umarłych" po kafkowskie kondensacje

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2012 09:56
– To dzieło trudne do zaklasyfikowania. Autor porusza się w swojej prozie w różnych kierunkach, wciąż ponawiając wysiłek określenia miejsca człowieka we współczesnym świecie – mówił w audycji RWE o pisarstwie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Wojciech Karpiński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dziennik czarnowidza, dziennik nocą pisany

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2012 19:38
– Jest najpełniejszą, wielorodzajową formą jego wypowiedzi literackiej. Obok dziennika Gombrowicza to z pewnością najważniejszy diariusz w literaturze polskiej XX wieku – mówił w Dwójce prof. Włodzimierz Bolecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gustaw Herling-Grudziński w archiwach IPN

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2012 21:05
Nim w 1991 roku przyjechał, po ponad półwiecznej nieobecności, do kraju, był przez dziesiątki lat uważany przez władze PRL za osobę niepożądaną. Co zawierają tajne notatki służbowe na temat polskiego pisarza? Za uprzejmą zgodą prof. Włodzimierza Boleckiego prezentujemy zbiór informacji o Gustawie Herlingu-Grudzińskim zachowanych w aktach Instytutu Pamięci Narodowej.
rozwiń zwiń