Po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich

20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony przez Sejm specjalną ustawą 12 maja tego roku, z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy. W ustawie napisano, że to święto "ku czci bohaterów - uczestników trzech Powstań Śląskich, którzy w latach 1919-1921 wywalczyli przyłączenie części Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej".

Generał Stanisław Szeptycki witany w Katowicach

Autor nieznany (domena publiczna)

Losy Górnego Śląska, po latach zaborów i przynależności do Prus, zamieszkanego przez ludność polską i niemiecką, ważyły się od uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. W okresie formowania się naszej państwowości, czyli w latach 1919-1921 wybuchły tam trzy powstania. Były spowodowane rozczarowaniem ludności polskiej plebiscytem w sprawie granic tego regionu, zarządzonym w traktacie wersalskim, kończącym I wojnę światową. W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla nas podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 procent obszaru i 46 procent ludności.

Sto lat temu, 20 czerwca 1922 roku, na Śląsk wkroczyły oddziały Wojska Polskiego na czele z generałem Stanisławem Szeptyckim. Na moście w Szopienicach (obecnie dzielnica Katowic) witały ich rzesze ludzi, wśród nich wojewoda śląski Józef Rymer oraz Wojciech Korfanty, przywódca III powstania śląskiego.

Trzy powstania śląskie udokumentowały na zawsze przynależność tych ziem do Polski i pozostały w pamięci kolejnych pokoleń. 

I powstanie śląskie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku, trwało do 24 sierpnia. W walkach wzięło udział około 23 tysiące powstańców, którzy stawili opór 55 tysiącom żołnierzy niemieckich. Powstanie objęło kilka powiatów, między innym katowicki, pszczyński i tarnogórski.

II powstanie trwało od 19 do 25 sierpnia 1920 roku i udaremniło Niemcom plany siłowego zagarnięcia Górnego Śląska. Pokazało także bohaterstwo i patriotyzm Polaków oraz ich nieustępliwość wobec wroga.

Narodowy Dzień Powstań Śląskich. Iluminacja na fasadzie Pałacu Prezydenckiego. 20 czerwca 2022. Chwała Bohaterom ze Śląska! pic.twitter.com/eUyHGzzmCt

— PL1918 (@PL1918) June 20, 2022

24 sierpnia 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Plebiscytową, zwaną też "Policją Górnego Śląska", o polsko-niemieckim składzie.

Ostatnie - III, najdłuższe i zwycięskie powstanie śląskie, na czele którego stanął Wojciech Korfanty, trwało ponad dwa miesiące - od 2 maja do 5 lipca 1921 roku. W walkach wzięło udział około 60 tysięcy Polaków, poległo około 2 tysięcy.

Determinacja powstańców była tak silna, że mimo ponoszonych ofiar i strat, niektórzy brali udział w trzech zrywach. Po ustaniu walk powstańczych Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Na obszarach przyłączonych do Polski znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni oraz 9 z 14 stalowni.

16 lipca 1922 roku w Katowicach odbyła się uroczystość zjednoczenia Górnego Śląska z Polską przez symboliczne przejęcie ziemi śląskiej przez rząd Rzeczpospolitej. Podpisano Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

W sierpniu wizytę na Górnym Śląsku złożył naczelnik państwa marszałek Józef Piłsudski. Odwiedził kilka miast i odznaczył zasłużonych dla sprawy śląskiej. We wrześniu 1922 roku odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego, którego funkcjonowanie w ramach autonomii śląskiej gwarantowała ustawa konstytucyjna.

W 100. rocznicę wybuchu I powstania śląskiego rok 2019 - uchwałą Sejmu Rzeczpospolitej - był obchodzony jako Rok Powstań Śląskich.

IAR/PP