100 lat Polskiego Radia. Jak przez dekady zmieniała się radiofonia?

Z okazji stulecia działalności Polskiego Radia rozmawiamy o technologicznej rewolucji, jaką przeszła radiofonia. Krzysztof Sagan opowiada, jak wyglądały pierwsze radioodbiorniki, w jaki sposób pozwalały na odsłuch sygnału, a także kiedy na stałe zagościły w samochodach.

Zdjęcie ilustracyjne

Foto: Shutterstock

- Magii rzeczywiście nie ma, ale można powiedzieć, że praktyczność w dzisiejszych czasach tę magię wyparła - mówi Krzysztof Sagan, pasjonat radiofonii i realizator dźwięku w Polskim Radiu. Dawne radioodbiorniki nie są w niczym podobne do znanych nam dziś urządzeń. Ówczesne odbiorniki detektorowe oraz lampowe były bardzo zaawansowane technicznie, a zastosowane rozwiązania wprawiają w zdumienie.

 

Radioodbiorniki detektorowe i lampowe

Odbiornik detektorowy, popularny szczególnie w latach 20. i 30. ubiegłego wieku, zawdzięczał swoje działanie kryształkowi galeny, który wprawiany w ruch przez igłę był w stanie wyizolować z fal radiowych sygnał audio, który można było odsłuchiwać na słuchawkach. Choć same odbiorniki były bardzo małe i mogłyby zmieścić się do kieszeni, do poprawnego działania potrzebowały podłączenia do nawet 30 metrowych anten.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez Czwórka Polskie Radio (@czworka_polskieradio)

Z biegiem czasu coraz popularniejsze stawały odbiorniki lampowe, które gwarantowały lepszy dźwięk, a także możliwość podłączenia zewnętrznego głośnika, bez konieczności korzystania z słuchawek. Dzięki temu sygnał radiowy mógł być odsłuchiwany przez wiele osób na raz.

- W latach 30. to były piękne drewniane skrzynki, wręcz mówiło się, że ten odbiornik to dodatkowy mebel w domu. Tak jak w latach 60. ludzie na honorowym miejscu w mieszkaniu stawiali telewizor, tak przed wojną w takim miejscu stało właśnie radio - opowiada Krzysztof Sagan.

 

Zobacz także:

• 100 lat Polskiego Radia świętujemy z gwiazdami. Wśród nich jest LUC i Paktofonika
• Światło przeszłości. Historia przełomowej lampy, którą wynalazł Polak

Kiedy radia pojawiły się w samochodach?

Pierwsze odbiorniki samochodowe pojawiły się jeszcze przed II wojną światową, jednak mogły zajmować nawet całą przestrzeń w bagażniku. - Wtedy była opcja do wyboru: ogrzewanie albo radio. Tak dużo miejsca ten odbiornik zajmował, że trzeba było wymontowywać dmuchawę z samochodu - tłumaczy Sagan.

Po II wojnie światowej samochodowe radia zaczęły się upowszechniać. Wraz z rozwojem technologii, lampy elektronowe stawały się coraz mniejsze, skutecznie redukując ogromne rozmiary ówczesnych odbiorników. Jednak już w latach 50. zaczęły powstawać pierwsze radia tranzystorowe, które zrewolucjonizowały radiofonię - dzięki nim radioodbiorniki były małe, tanie i potrzebowały zaledwie ułamku prądu, który pobierały odbiorniki lampowe.

***

Tytuł audycji: Science zone

Prowadzi: Jędrzej Rosiewicz

Gość: Krzysztof Sagan (realizator Polskiego Radia) 

Data emisji: 23.09.2025 

Godzina: 12.19

kajz