Historia

Włodzimierz Ostoja-Zagórski – tajemnicze zniknięcie

Ostatnia aktualizacja: 21.01.2024 05:45
Sprawa generała Zagórskiego do dziś pozostaje jedną z największych tajemnic II Rzeczpospolitej. Był zbiegiem i aferzystą czy ofiarą mordu inspirowanego przez Piłsudskiego? Jedno jest pewne: generał wiedział za wiele.
Włodzimierz Ostoja-Zagórski, źr. Zbigniew Cieślikowski: Tajemnice śledztwa KO-104227. Sprawa generała Zagórskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976
Włodzimierz Ostoja-Zagórski, źr. Zbigniew Cieślikowski: Tajemnice śledztwa KO-1042/27. Sprawa generała Zagórskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976Foto: Wikimedia/domena publiczna

- Można z całą pewnością stwierdzić, że Zagórski został po zwolnieniu z więzienia uprowadzony i zamordowany, zamordowany przez osoby z bliskiego kręgu Józefa Piłsudskiego - twierdził prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Czym generał miał zasłużyć sobie na taki koniec? Czy chodziło o zemstę za opowiedzenie się za prezydentem i rządem podczas zamachu majowego, czy może Zagórski był niebezpieczny dla samego Marszałka? A może generałowi udało się jednak uciec?

Po stronie rządu

Urodzony 21 stycznia 1882 roku generał Włodzimierz Ostoja-Zagórski podczas przewrotu majowego pełnił funkcję dowódcy sił powietrznych. Poparł legalne władze i został po zwycięstwie obozu piłsudczykowskiego wtrącony do więzienia pod zarzutem osobistego udziału w bombardowaniu kolumny wojsk wiernych Marszałkowi. Po zwolnieniu z internowania generał zaginął w tajemniczych okolicznościach...

Tajemnicze zniknięcie

W więzieniu na Antokolu spędził 15 miesięcy. Zwolniono go 6 sierpnia 1927 roku. Miał wówczas stawić się do raportu przed Marszałkiem. Z Wilna do Warszawy eskortował go adiutant Piłsudskiego, kapitan Lucjan Miładowski. Po przyjeździe pociągiem do stolicy Zagórski został przejęty przez grupę oficerów w cywilnych ubraniach, którzy wprowadzili go do samochodu na rządowych rejestracjach. Auto miało zatrzymać się przed warszawską łaźnią miejską. To ostatnia potwierdzona informacja o generale.

Zbieg czy ofiara?

Oficjalnie ogłoszono zaginięcie Zagórskiego. Obóz piłsudczykowski utrzymywał, że generał zbiegł. Rozpoczęło się śledztwo, które zostało jednak zagmatwane przez władze: pojawiali się coraz mniej wiarygodni świadkowie i coraz bardziej niedorzeczne dowody. Sprawie wkrótce ukręcono łeb. Kraj obiegły plotki o zamordowaniu dowódcy. Ciała jednak nigdy nie znaleziono.

Afera "Francopolu"

Dla zwolenników tezy o ucieczce generała argumentem jest jego rzekomy udział w przedmajowej aferze związanej z przemysłem lotniczym. Firma "Francopol", w której Zagórski miał udziały, pobrała zaliczki na poczet realizacji rządowego zamówienia na zakup i produkcję samolotów dla rodzącego się polskiego lotnictwa wojskowego i nie wywiązała się ze zobowiązania. Ostoja-Zagórski nigdy nie usłyszał oficjalnych oskarżeń, nie znaleziono dowodów świadczących przeciw niemu. Zdaniem zwolenników tezy o ucieczce generała miał on wyreżyserować własne zniknięcie. Pomóc w ujściu miało mu wywiadowcze doświadczenie. To doświadczenie mogło sprowadzić na niego gniew rodzącej się sanacji.

Komenda Legionów grudzień 1916. Od lewej August Krasicki, chor. Łepkowski, Bertold Merwin, por. Jan Skorobohaty-Jakubowski, Włodzimierz Zagórski, źr. Legiony Polskie - Michał Klimecki i Władysław Klinczak, Bellona 1990, Wikimedia Commons/dp Komenda Legionów grudzień 1916. Od lewej August Krasicki, chor. Łepkowski, Bertold Merwin, por. Jan Skorobohaty-Jakubowski, Włodzimierz Zagórski, źr. Legiony Polskie - Michał Klimecki i Władysław Klinczak, Bellona 1990, Wikimedia Commons/dp

Agent Józef P.?

Czym mógłby zagrażać Piłsudskiemu Zagórski? By rozwiązać tę zagadkę trzeba cofnąć się do czasów I wojny światowej. Zagórski pełnił wówczas obowiązki oficera wywiadu austriackiego.

- Był depozytariuszem największej tajemnicy Marszałka, przyjmował jego zgłoszenie do współpracy wywiadowczej, a potem prowadził go jako agenta wywiadu austriackiego - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". - Ujawnienie tych materiałów mogło być politycznym dynamitem. Piłsudski bowiem nigdy się do tego wprost nie przyznał. Zagórski miał te materiały oddać. Skoro nie chciał, to musiał zginąć.


Posłuchaj
05:05 historia polski (307) - xx wiek_.mp3 Losy generałów internowanych po zamachu majowym przedstawia prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 20.05.2004)

 

Czy teza postawiona przez prof. Pawła Wieczorkiewicza jest zasadna? Co spotkało Zagórskiego? Trudno wyrokować. Los generała do dziś pozostaje tajemnicą.

Posłuchaj o pozostałych generałach uwięzionych po przewrocie majowym przez sanację.

bm

Czytaj także

Proces brzeski – odcięta głowa opozycji

Ostatnia aktualizacja: 26.10.2023 05:45
- Piłsudski, mając alternatywę: demokracja lub zagrożenie niepodległości, którym mogło skutkować to, co się działo w Polsce, wybrał uderzenie w ład demokratyczny. Nie ulega wątpliwości, że aresztowanie, proces i traktowanie więźniów odbiegało od standardów demokratycznych – oceniał na antenie Polskiego Radia historyk, prof. Rafał Habielski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Wojciechowski. Drugi prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2024 05:45
- Trzeci z kolei szef państwa polskiego, drugi z tytułem prezydenta RP mógłby uchodzić za "czapkę niewidkę" - tak opisywał Stanisława Wojciechowskiego Wacław Zbyszewski z Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Dziś mija 155 lat od urodzin byłego prezydenta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Przewrót majowy. O krok od wojny domowej

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2023 05:50
12 maja 1926 roku Marszałek Józef Piłsudski zażądał ustąpienia rządu Wincentego Witosa. Spotkał się w tej sprawie z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego w Warszawie. Tego samego dnia wybuchły uliczne walki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Juliusz Kaden-Bandrowski. "Najtęższe pióro II Rzeczpospolitej"

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 05:30
Prozaik i publicysta, działacz społeczno-polityczny. Przystąpił do ruchu niepodległościowego Józefa Piłsudskiego. Jedna z czołowych osobistości życia kulturalnego i literackiego w okresie międzywojennym. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Henryk Minkiewicz. Twórca KOP zamordowany w Katyniu

Ostatnia aktualizacja: 19.01.2024 05:45
- Na pewno należał do najwybitniejszych stanem służby, zmysłem organizacyjnym i talentem - mówił o generale Henryku Minkiewiczu gen. prof. Marian Kukiel.
rozwiń zwiń