Historia

Odnaleziono fragmenty zaginionego starożytnego katalogu gwiazd

Ostatnia aktualizacja: 16.11.2022 05:50
Sporządzony w latach 170-120 p.n.e. przez greckiego astronoma Hipparchosa z Nikei spis ciał niebieskich jest najstarszą znaną próbą określenia dokładnego ich położenia gwiazd stałych poprzez przypisanie im współrzędnych liczbowych. Jego fragmenty odkryto dzięki metodzie obrazowania wielospektralnego. 
Grecki astronom obserwuje gwiazdy
Grecki astronom obserwuje gwiazdyFoto: Bridgeman Images/East News

Do tej pory praca Hipparchosa, zawierająca opis położenia 1080 gwiazd, uważana była za zaginioną. Znana była jedynie dzięki pismom Klaudiusza Ptolemeusza, innego starożytnego astronoma, który stworzył swój własny katalog prawie 400 lat później. 

Teraz fragmenty oryginalnego dzieła greckiego astronoma udało się odkryć badaczom z Uniwersytetu Sorbony i brytyjskiego centrum nauk biblijnych Tylande House w Cambridge w księdze nazywanej "Codex Climaci Rescriptus". 

Ukryte pismo

"Codex Climaci Rescriptus" to tzw. palimpsest, czyli księga złożona z rękopisów zapisanych na używanym wcześniej materiale piśmienniczym, w tym przypadku pergaminie. W średniowieczu papier i pergamin były drogie, więc dla oszczędności pozbywano się pierwotnych napisów (wywabiano je mlekiem lub ścierano pumeksem) i ponownie zapisywano w ten sposób odzyskane karty. 

Naukowcy przebadali księgę za pomocą metody obrazowania wielospektralnego, polegającego na fotografowaniu obiektu w pełnym spektrum światła, co pozwala na wydobycie na zdjęciu nawet niewidocznych, zakrytych warstw tekstu. Dzięki temu odkryli, że na kartach zawierających syryjski tekst spisany w X wieku pierwotnie, znajdował się zapisany w języku starogreckim poemat astronomiczny. Na marginesach dopisano komentarze zawierające fragmenty katalogu Hipparchosa. 

Nowe światło

Odkryte w ten sposób fragmenty traktatu obalają rozpowszechniony pogląd, że katalog gwiazd Klaudiusza Ptolemeusza jest jedynie "kopią" dzieła Hipparcha. Okryte zapisy obserwacji czterech konstelacji różnią się od tych, które powstały 400 lat później. Co więcej, dane Hipparchosa są zweryfikowane z dokładnością do stopnia, co czyniłoby jego katalog znacznie dokładniejszym od katalogu Ptolemeusza, mimo że powstał on kilka wieków wcześniej.

Hipparchos z Nikei był greckim astronomem, geografem i matematykiem. Nazywany jest ojcem trygonometrii. Wśród jego osiągnięć jest między innymi zmierzenie odległości dzielącej Ziemię i Księżyc. Opracował też metodę przewidywania zaćmienia Słońca. 

CNRS/bm

Czytaj także

Shakespeare czytał Kopernika? Naukowcy dowodzą, że to możliwe

Ostatnia aktualizacja: 04.10.2021 05:40
Autor "Hamleta" zakorzeniony był w średniowiecznym obrazie świata i nie interesował się astronomią? Analiza dzieł poety, dokonana m.in. przez Polaków, temu przeczy. Obrazy planet i gwiazd obecne w jego poezji współbrzmią z kosmologicznymi dyskusjami epoki i z przekonaniami czołowych londyńskich astronomów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael. Odnaleziono pozostałości rezydencji sprzed 1200 lat

Ostatnia aktualizacja: 24.08.2022 05:40
Na pustyni Negew w Izraelu odnaleziono pozostałości 1200-letniej rezydencji. Archeolodzy odkryli wykończoną piwnicę między dwoma meczetami w Rahat, które również niedawno odkryto.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Setki kurhanów odkryte w Puszczy Białowieskiej

Ostatnia aktualizacja: 10.10.2022 05:40
Blisko 600 kurhanów grzebalnych, prawie 800 kopców o różnej funkcji, kilkanaście pozostałości po starożytnych polach - to tylko część odkryć archeologów w Puszczy Białowieskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Fałszywy rękopis Galileusza pozwolił powiązać astronoma z kontrowersyjną książką

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2022 05:40
W sierpniu tego roku naukowcy odkryli, że pierwodruk, którego autorem miał być Galileo Galilei, to falsyfikat. Niespodziewanie właśnie to odkrycie pozwoliło przypisać włoskiemu geniuszowi autorstwo innego dzieła. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odpowiedzi na zagadki Biblii zaklęte w... polu magnetycznym Ziemi

Ostatnia aktualizacja: 05.11.2022 05:50
Metody wykorzystywane dotąd przez geofizyków do śledzenia zmian pola magnetycznego Ziemi posłużyły naukowcom do weryfikacji starotestamentowych podań. Wyniki badań rzucają nowe światło na przebieg wydarzeń, których scenerią był starożytny Bliski Wschód. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Egipt. Odnaleziono starożytną kaplicę, w której czczono sokoły. Wewnątrz szczątki ptaków bez głów

Ostatnia aktualizacja: 07.11.2022 05:50
Kilkanaście sokołów bez głów złożono w kaplicy w portowym mieście Berenike nad Morzem Czerwonym ok. 1,5 tys. lat temu. Mimo że kult boga Horusa czczonego pod postacią tego ptaka był w starożytnym Egipcie powszechny, to odkryta kaplica jest zdaniem naukowców wyjątkowa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael. Odczytano najstarsze znane zdanie w starożytnym języku. To zaklęcie przeciw wszom

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2022 05:50
Naukowcom udało się odczytać inskrypcję wyrytą w języku kananejskim na starożytnym grzebieniu. Głosi ona: "Niech ta kość pomoże pozbyć się wszy z włosów i brody". Wyryty około 3700 lat temu napis jest wyjątkowy, bo stanowi pełne zdanie; do tej pory znajdowano zabytki zawierające inskrypcje z zaledwie dwoma-trzema słowami w tym języku.
rozwiń zwiń