Historia

Wrzesień '39. Kapitulacja Warszawy - 22 dni bohaterskiej walki

Ostatnia aktualizacja: 28.09.2024 05:57
28 września 1939 roku o godzinie 13.15, w budynku fabryki Skody na Rakowcu gen. Tadeusz Kutrzeba i gen. Johannes Blaskowitz podpisali umowę o kapitulacji Warszawy.
Kapitulacja Warszawy 28 września 1939. Gen. Tadeusz Kutrzeba przybywa na spotkanie z gen. Johannesem Blaskowitzem.
Kapitulacja Warszawy 28 września 1939. Gen. Tadeusz Kutrzeba przybywa na spotkanie z gen. Johannesem Blaskowitzem. Foto: Bundesarchiv/Wikimedia Commons

Posłuchaj
04:27 28 września 1939 kapitulacja warszawy.mp3 28 września 1939 roku - kapitulacja Warszawy (PR, 28.08.2009)

Posłuchaj
13:07 Obrona i kapitulacja Warszawy 1939 3903_3920_0.mp3 Obrona i kapitulacja Warszawy we wrześniu 1939 roku - wspomnienia gen. Aleksandra Pragłowskiego. (RWE, 8.06.1965)

 

Warszawa walczyła z okupantem od 1 września 1939 roku, kiedy to polscy piloci bronili stolicy przed niemieckimi bombowcami. Dowódcą obrony Warszawy był początkowo generał Walerian Czuma, a od 9 września generał Juliusz Rómmel. Funkcję cywilnego komisarza i prawej ręki generała pełnił prezydent miasta Stefan Starzyński, który starał się pomóc ludności. Zagrzewał on do walki formacje ochotnicze, a pośrednio i wojsko, które słuchało jego przemówień.


Posłuchaj
02:26 Prezydent Warszawy Stefan Starzyński o Polskim Radiu we wrześniu 1939r..mp3 Wystąpienie prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego: ofiarna praca pracowników radia, apel o przekazywanie radioodbiorników i megafonów. (PR, 12.09.1939)


Obrona stolicy trwała 22 dni. Oprócz żołnierzy wzięli w niej udział liczni cywile. Większość ludności była zdecydowana trwać w walce pomimo ofiar. Powszechnie znane hasło brzmiało: "Nie damy się! Wolimy zagrzebać się w gruzach niż poddać się Niemcom". W czasie wojny obronnej 1939 roku zginęło w Warszawie 6 tysięcy żołnierzy, 16 tysięcy zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej wyniosły około 25 tysięcy. Zniszczeniu uległo 12 proc. zabudowy miejskiej oraz znaczna część zbiorów kultury i archiwaliów.

Podpisany 28 września akt kapitulacji zakładał, że do niewoli pójdą oficerowie, a pozostali żołnierze, po rozbrojeniu, wrócą do domów. W praktyce około 120-140 tysięcy polskich żołnierzy walczących w obronie Warszawy znalazło się w niewoli niemieckiej. Polskie Radio nadało ostatnie przemówienie prezydenta Stefana Starzyńskiego. Rozwieszono plakaty, informujące mieszkańców stolicy o poddaniu się miasta.


Posłuchaj
08:13 kapitulacja warszawy sosabowski 1532_1674_0.mp3 Wspomnienia gen. Stanisława Sosabowskiego - dowódcy 21 pułku piechoty "Dzieci Warszawy" - na temat obrony i kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939 roku. (RWE, 13.09.1964)

 

Obrona Warszawy była jednym z wielu przejawów bohaterstwa żołnierzy i cywilów podczas kampanii wrześniowej 1939 roku. Stała się symbolem męczeństwa miasta i jego mieszkańców. Stolica była punktem oporu o znaczeniu strategicznym i psychologicznym. Niemcom zależało na jak najszybszym jej zdobyciu.

Polskie Radio we wrześniu 1939 roku

W wojnie obronnej 1939 roku ogromną rolę odegrało Polskie Radio. Od 1 września przekazywało wiadomości ze świata, informacje o tym, co dzieje się w stolicy oraz ogłaszało alarmy lotnicze. Do historii przeszły, transmitowane na żywo, przemówienia radiowe prezydenta Stefana Starzyńskiego, w których informował on o stanie miasta i mobilizował do walki.


Posłuchaj
00:28 Kapitulacja Warszawy - Józef Malgorzewski Kapitulacja Warszawy - ostatni komunikat Polskiego Radia przeczytany przez radiowego lektora Józefa Małgorzewskiego

  

Gdy 23 września została zbombardowana elektrownia warszawska na Powiślu, Warszawa II zamilkła. Od tej pory radiowcy przekazywali komunikaty na krótkofalówkach. Jeszcze dwa dni po kapitulacji, 30 września rano Polskie Radio nadało ostatni komunikat. Odczytał go Józef Małgorzewski. Chwilę później do gmachu wtargnęli Niemcy. Te dramatyczne chwile wspominała pracująca w Polskim Radiu Joanna Poraska-Strzelecka, po wojnie aktorka i reżyser teatralny.


Posłuchaj
00:27 kapitulacja 4_3310725.mp3 30 września rano Polskie Radio nadało ostatni komunikat. Te dramatyczne chwile wspomina pracująca w Polskim Radiu Joanna Poraska-Strzelecka

 

mk/im

Czytaj także

Wrzesień '39. Tego dnia od bomb zginęło 10 tysięcy warszawiaków

Ostatnia aktualizacja: 25.09.2024 06:00
- Bombardowanie rozpoczęło się około godziny 7 rano, trwało przez 10 straszliwych godzin, godzin takiego piekła, że nikt, kto tego nie przeżył, nie jest w stanie sobie tego nawet w przybliżeniu wyobrazić – relacja płk. Tadeusza Tomaszewskiego z bombardowania Warszawy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna obronna 1939. "Warszawa pisze swoje karty krwią"

Ostatnia aktualizacja: 12.09.2024 05:55
12 września 1939 roku w Polskim Radiu przemówili Wacław Sieroszewski i Mieczysław Niedziałkowski, którzy dodawali otuchy słuchaczom i zagrzewali ich do dalszego oporu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stefan Starzyński: tego historia Niemcom nie przebaczy

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2024 05:45
– To nic, że dzisiaj zrujnują Warszawę, zrujnowali kiedyś Warszawę inni. Ona się odbuduje, ale to, że metodami takimi rujnuje się, tego historia Niemcom nie przebaczy. I ciężko za to zapłacić muszą Niemcy – powiedział w Polskim Radiu prezydent Stefan Starzyński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wrzesień'39. Płk Lipiński: "Być zwyciężonym i nie ulec, to zwycięstwo"

Ostatnia aktualizacja: 21.09.2022 05:55
- Walczymy z wolą walki, mimo iż zetknęliśmy się z olbrzymią przewagą wroga i zdajemy sobie sprawę z ciężkich warunków. Walczyć będziemy nadal – mówił w przemówieniu z 21 września 1939 roku szef propagandy Dowództwa Obrony Warszawy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ostatnie słowa Wacława Lipińskiego w Polskim Radiu: Zwycięstwo będzie po naszej stronie

Ostatnia aktualizacja: 22.09.2024 06:00
22 września 1939 roku ppłk. Wacław Lipiński, jak zwykle wieczorem, wygłosił w Polskim Radiu komunikat Dowództwa Obrony Warszawy oraz swój autorski komentarz. Jak miało się okazać, były to jego ostatnie słowa przed mikrofonem Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ostatni dzień nadawania Polskiego Radia w 1939 roku. Chopin wśród huku bombardowania

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2024 06:00
23 września 1939 roku warszawska rozgłośnia Polskiego Radia przestała pracować. Zanim to nastąpiło, radioodbiorcy mogli posłuchać koncertu kompozycji Fryderyka Chopina w wykonaniu Władysława Szpilmana.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Szpilman: Byłem wystraszony, ale zagrałem Chopina

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2021 05:55
– Artyleria bardzo mocno ostrzeliwała gmach radia. Byłem troszeczkę wystraszony, ale zagrałem pół godziny Chopina – wspominał Władysław Szpilman ostatnią audycję żywej muzyki w Polskim Radiu 23 września 1939 roku.
rozwiń zwiń