"Życie na kraterze". Mistrz autokreacji Melchior Wańkowicz

Pisarz, dziennikarz, reportażysta i publicysta. Autor popularnych w PRL-u sloganów reklamowych, jak np. "cukier krzepi". Człowiek-orkiestra, który swoje życie traktował jak produkt: Melchior Wańkowicz. Niedawno wyszła książka "Życie na kraterze", dokładnie opisująca jego biografię. - To był człowiek, który pędził przez całe życie - mówił w Dwójce autor książki Łukasz Garbal.

Autor książki "Życie na kraterze" o Melchiorze Wańkowiczu napisał ze swadą i precyzją

Foto: Henryk Rosiak/PAP/CAF

Posłuchaj audycji "O wszystkim z kulturą" >>>

Kim był autor "Ziela na kraterze"? Co chciał o sobie opowiedzieć, a jakie ślady zatrzeć? Łukasz Garbal o Melchiorze Wańkowiczu, słynnym reportażyście i pisarzu, napisał ze swadą i precyzją. Opisane w tym tomie 82 lata życia autora "Na tropach Smętka" to także historia Polski XX wieku w soczewce.

Mistrz autokreacji Melchior Wańkowicz

- W biografii Melchiora Wańkowicza zobaczyłem, że podstawowym problemem jest jego autokreacja. To jest coś bardzo współczesnego, co może trafić do młodych ludzi, ponieważ on traktował swoje życie jak produkt. Zarabiał ze sprzedaży tego życia, pokazując je tylko przez pewien filtr. Dlatego nie pokazuję samego Wańkowicza, ale pewną metodę pracy - mówił autor biografii pisarza Łukasz Garbal.

Melchior Wańkowicz wychowywał się na Kresach w Kałużycach (dzisiejsza Białoruś). Imię dostał po ojcu, powstańcu styczniowym, który zmarł, gdy syn miał zaledwie kilka miesięcy. Matka, Maria ze Szwoynickich, zmarła trzy lata później. Przyszłego pisarza wychowywała więc babcia. Swoją młodość opisał m.in. w książce "Szczenięce lata" gdzie wyrażał swoją tęsknotę za dzieciństwem. "Życia dawnego nie ma. Musiało odejść. Rozumiem. Ale żal" – pisał.

- W Szczenięcych latach opisywał przeszłość z dawnych domów, których już nie ma, bo wojna, rewolucja – wszystko się skończyło. Ta książka, tak jak i Ziele na kraterze, czytane są jako tęsknota za tą przeszłością. Ale Wańkowicz pisał, że to prawda jego i jego rodziny. Ale jest też druga prawda – tych chłopów, którzy rabowali ten dom. On opisuje to nie z gniewem, ale starając się zrozumieć. Pokazując, że ten majątek był zbudowany na ludzkiej pracy przez kilkaset lat - wyjaśnił Łukasz Garbal.

Czytaj też:

• Melchior Wańkowicz. To on wymyślił reklamowe hasła: "Cukier krzepi" i "LOT-em bliżej"
• "Życie codzienne kobiet w PRL", czyli nowa książka Błażeja Brzostka

Marketingowiec, pisarz, celebryta. Wańkowicz o wielu twarzach

Autor biografii Melchiora Wańkowicza skupia się nie tylko na trudnych losach pisarza – konieczności ucieczki z Polski podczas II wojny światowej, śmierci starszej córki, biedzie, a także skomplikowanych losach na emigracji. Pisze również o jego niezwykłych osiągnięciach zawodowych po powrocie do kraju. Jego hasła reklamowe powtarzała cała Polska, jak choćby popularne "cukier krzepi". 

- Udało mi się dotrzeć do archiwum w Poznaniu, w którym jest przechowywany "Plan uzależnienia Polaków od cukru" autorstwa Melchiora Wańkowicza. Ten dokument pokazuje, że on nie wymyślił hasło. Przez trzy lata Wańkowicz pracował jako kierownik nie jednej, a szeregu kampanii propagandowych. W dobie kryzysu gospodarczego cukier był znacznie droższy niż dziś. Nie mógł trafić za granicę, więc spadły przychody cukrowników. Dlatego w paradoksalny sposób uzasadniono, że jest bardziej opłacalny niż np. słonina, bo ma więcej kalorii za tę samą cenę - wyjaśnił biograf pisarza.

- To interesujące, skąd wziął się jego sukces i dlaczego on przez całe życie pędził. Był człowiekiem orkiestrą: tu reklama, tam wydawnictwo, prace reporterskie, a tutaj jakieś działania polityczne. Był człowiekiem – orkiestrą - opowiadał Łukasz Garbal.

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadzenie: Małgorzata Nieciecka-Mac

Gość: Łukasz Garbal (pisarz, autor m.in. biografii Melchiora Wańkowicza)

Data emisji: 26.11.2025

Godz. emisji: 19.10

am