W Nocnej Strefie gości Olga Kozieł - śpiewaczka, barabanistka, bębnistka, grywająca też na trąbce, znana z takich składów jak Lumpeks, Z Lasu, Warszawsko-Lubelska Orkiestra Dęta czy Zvanai. Artystka uczy też śpiewu i pracy z oddechem, a na wsiach w Polsce i za granicą - przede wszystkim na Polesiu, a od niedawna też w Serbii - dokumentuje muzykę tradycyjną i związane z nią obrzędy.
Z Olgą rozmawiamy o głębokim wydarzaniu się muzyki, o doświadczeniach z pogranicza zmysłów, o kontynuowaniu dawnych tradycji, o podróżach geograficznych, wewnętrznych i międzyludzkich, o towarzyszeniu pogrzebom i weselom, o śpiewie, który przynosi ulgę i bliskość, o głębokim oddychaniu i oglądaniu rzeźb muzycznymi oczami.
Obrzędy przejścia i śpiew
"Chciałam powiedzieć, że lubię grać i śpiewać na pogrzebach, ale naprawdę lubię. Jest w tym jakieś załamanie czasu, taki rodzaj zatrzymania się świata, skupienia uwagi, takiej znaczącej ciszy. Miałam podobne wrażenia jak śpiewałam podczas oczepin. To niesamowite. Nie mogę tego porównać do niczego innego. Może chodzi o rodzaj doniosłości, ciężaru, wagi wydarzenia, że nie tylko ja to wiem, ale wiedzą to też wszyscy wokół" - mówi artystka o swoim doświadczeniu towarzyszenia obrzędom przejścia, takim jak pogrzeb czy wesele.
Jak zwraca uwagę Olga Kozieł, te momenty pełne są niezwykłych wydarzeń. "Z jednej strony ja śpiewam tę pieśń z innymi śpiewakami, ale też ta pieśń się tak jakby sama wyśpiewuje. Bardzo dziwne, ulotne wrażenie, że jest coś może bardziej znaczącego, coś ważniejszego niż sam głos. Nie chcę powiedzieć, ze to sytuacja magiczna, ale coś na kształt, bo ona już nigdy się nie powtórzy dla tych konkretnych osób. To naprawdę ma swoją wagę. Ta świadomość, wszystkich którzy uczestniczą, że panna młoda nie będzie już nigdy przenigdy panienką, że to ostatni moment tego zmarłego na tym świecie". W tych chwilach muzyka może być odskocznią ale też formą wspólnego dźwigania ciężaru.
Hanna Szczęśniak i Olga Kozieł w studiu Dwójki
Lumpeks
W audycji słuchaliśmy muzyki różnych zespołów Olgi Kozieł, w tym występu kwintetu Zvanai na ubiegłorocznym Festiwalu Folkowym Polskiego Radia Nowa Tradycja, a w drugiej części audycji - retransmisji koncertu polsko-francuskiej grupy Lumpeks z tegorocznego Festiwalu Tradycji i Awangardy Muzycznej KODY.
Wiejskie brzmienia rozłożone na części pierwsze. Osłuchane, przeanalizowane, zrozumiane i pozwalające stworzyć swoją własną całość. Taką, która brzmi znajomo, a jednocześnie - nowatorsko. Takimi tropami podąża improwizująco-eksperymentujący Lumpeks, ciągle poszukujący nowych narracji i języków muzycznych do ujęcia polskiej muzyki tradycyjnej.
Dla Olgi Kozieł granie z Lumpeksem jest zawsze pełne niespodzianek. "Wszystko dzieje się w danym momencie. Nie analizuję tego wcześniej ani później, nie zastanawiam się jak zagram czy jak zagrałam. Przede wszystkim wydarza się ze mną to, co też dzieje się na scenie między muzykami. Ale sporo czerpię też z innego rodzaju doświadczeń. Czasem idę na wystawę, oglądam rzeźbę i widzę ją tak jakby muzycznymi oczami. Jeździłam na Suwalszczyźnie rowerem, patrzyłam na pagórki, czasem wyższą trawę, przelatujące czaple. Nie mogę powiedzieć że słyszałam w głowie muzykę, ale chyba inspirowały mnie ruchy - szeleszczących drzew, skrzydeł bocianich. Może to wszystko jest właśnie w ruchach i w ciele, w końcu tak bardzo mi do niego ostatnio blisko".
Oddech a emocje
Dla Olgi Kozieł oddech to najprostsze i najskuteczniejsze narzędzie do tego żeby być zdrowym, mieć wytrzymałość, długo śpiewać i dobrze się czuć. "To z jednej strony oczywiste, a z drugiej ulotne, tak jak ciało. Niby zawsze będziemy je mieć, ale przecież tak często o naszym ciele zapominamy". Artystka w pewnym momencie zaczęła kilka razy w ciągu dnia nastawiać budzik, żeby zwrócić uwagę na to, jak oddycha.
Oddech jest mocno związany nie tylko z ciałem ale też z emocjami. "Zaczęłam się zastanawiać dlaczego nie oddychamy. Odpowiedź jest prosta. Nie oddychamy, bo boimy się tych wszystkich uczuć, które to oddychanie przynosi, pobudza. Dostajemy dostęp do smutku, złości. Łatwo jest wstrzymać oddech i nic nie czuć. Trudniej jest czuć".
Playlista audycji:
1. Zvanai - R. / P. / Eastplaining / D. [live @ Nowa Tradycja - Festiwal Folkowy Polskiego Radia, Warszawa 17.05.24]
2. Grochocki_Odorowicz & Olga Kozieł Śpiew - Zegar bije, pamiętaj ["Pieśni Przejścia", Psyche et Musica 2019]
3. Grochocki_Odorowicz & Kozieł - Lecą latami, jakby skrzydłami ["Pieśni Przejścia", Psyche et Musica 2019]
4. Z Lasu - Oj, pojdu ja ponad luhom ["Głosy kobiet - pieśni z Polesia", Stowarzyszenie Panorama Kultur 2020]
5. Lumpeks - Polonez [live @ Polskie Radio / Festiwal Tradycji i Awangardy Muzycznej KODY, Lublin 29.05.25]
6. Kust - Kupała ["Kust", Bôłt Records / Unzipped Fly Records 2021]
7. Kust - Usnyj ["Kust", Bôłt Records / Unzipped Fly 2021]
8. Kust - Egzorta ["Kust", Bôłt Records / Unzipped Fly 2021]
9. Kust - Wesna (Spring) ["Kust", Bôłt Records / Unzipped Fly 2021]
10. Kust - Kust ["Kust", Bôłt Records / Unzipped Fly 2021]
