Zaginiona armia Kambyzesa

Archeolodzy odkryli szczątki 50 000 zaginionych żołnierzy perskiego króla Kambyzesa.

Archeolodzy odkryli perską armię, którą 2 500 lat temu na pustyni zaskoczyła burza piaskowa. To rozwiązanie jednej z największych archeologicznych zagadek.

Zaginiona armia perskiego króla Kambyzesa II powodowała bóle głowy u niejednego archeologa i historyka. 50 000 żołnierzy zaginęło bez śladu w 525 roku p.n.e. Jak przypuszczali starożytni, perscy wojownicy mieli zginąć podczas burzy piaskowej na pustyni. Nic dziwnego, że kiedy włoscy archeolodzy ujrzeli na Saharze broń z brązu, srebrne branzolety, kolczyki oraz setki ludzkich kości – poczuli się jak w archeologicznym raju.

Herodot się nie mylił

- Po raz pierwszy znaleźlismy dowody na prawdziwość historii opowiedzianej przez greckiego historiografa, Herodota – mówi Dario Del Bufalo z Uniwersytetu w Lecce, członek ekspedycji. Jak pisał Herodot (484 – 425 p.n.e.), Kambyzes (syn Cyrusa Wielkiego) wysłał 50 000 żołnierzy z Teb, aby zaatakowali oazę Siwa. Ich celem było zniszczenie świątyni Amona po tym, jak kapłani tego boga odmówili legitymizacji rządów Kambyzesa w Egipcie. Po siedmiu dniach wędrówki armia dotarła do jakiejs oazy (naukowcy uważają, że było to El-Kharga), ale od momentu, kiedy ją opuścili, nikt ich więcej nie widział. Herodot opisał burzę piaskową, która miała pogrzebać tę olbrzymią armię na środku pustyni.

Sto lat po Herodocie, w 332 roku p.n.e., trasą armii Kambyzesa wybrał się Aleksander Wielki. Amon potwierdził, że Aleksander był rzeczywiście jego synem – a zatem nie było powodów, aby na świątynię nasyłać armię. Opowieść o wojownikach Kambyzesa popadła w zapomnienie, a wielu badaczy uznało ją za wymysł Herodota.

Teraz dwaj czołowi włoscy archeolodzy twierdzą, że odnaleźli dowody na prawdziwość tej historii. Angelo i Alfredo Castiglioni, bracia-bliźniacy, zasłynęli 20 lat temu odkryciem portu słynnego „złotego miasta” Berenike Panchrysos. Teraz dowiedli, że Herodot miał rację.

Wojsko tu było

Ich obecne archeologiczne przedsięwzięcie rozpoczęło się w 1996 roku, kiedy bracia Castiglioni prowadzili poszukiwania meteorytów koło Bahrinu, małej oazy niedaleko Siwy. Już wtedy znaleźli w tym rejonie pozostałości ludzkich szczątków, a także zlokalizowali rodzaj naturalnego schronienia, w którym ludzie chowaliby się przed burzą piaskową, gdyby taka nadeszła. Była to skała o wyskości około 1,8 m i długości 35 m, tworząca 3-metrowe wgłębienie. – Jej kształt wydawał się idealny na schronienie podczas burzy – mówi Alfredo Castiglioni. Tuż obok wykrywacz metali jednego z członków ekipy zlokalizował zabytki z brązu: sztylet i kilka grotów strzał. – Mówimy o niewielkich przedmiotach, ale ich znalezienie było niezwykle ważne, ponieważ odsyłały nas prosto do epoki perskich Achemenidów, czyli do czasów Kambyzesa – opowiada Castiglioni. Co więcej, to wszystko było niedaleko Oazy Siwa. Kilkaset metrów od schroniska, ekipa Castiglionich znalazła srebrną branzoletę, kolczyki i kilka elementów srebrnego naszyjnika – także i one okazały się pochodzić z epoki Achemenidów.

Pustynia w okolicy Oazy Siwa, źr. Wikipedia.

To wystarczyło. Przez kilka kolejnych lat bracia Castiglioni studiowali starożytne mapy i przekazy, aby dojść do wniosku, że armia Kambyzesa nie poszła drogą karawan przez oazy Dakhla i Farafra. Dotąd szukano jej pozostałości na tej trasie – bezskutecznie. – Postawilismy hipotezę, że wojownicy Kambyzesa poszli inną trasą i, rzeczywiście, okazało się, że w czasach XVIII dynastii istniała taka alternatywna droga – mówi Castiglioni. Zdaniem badaczy-bliźniaków wiodła ona przez Gil El Kebir, Wadi Abd el Melek, a następnie skręcała na północ w kierunku Siwy. – Druga droga była kontrolowana przez Egipcjan, tą armia Kambyzesa mogła maszerować bez przeszkód – wyjaśnia Alfredo Castiglioni.

Alternatywna trasa

Kartograficzne dowody jednak nie wystarczyły. Ekipa Castiglionich przebadała alternatywną trasę na całej jej długości i znalazła wiele studni zakopanych w piasku, które z pewnością czyniły możliwym przemarsz przez te okolice. Także badania termoluminescencyjne ceramiki znalezionej przy studniach wskazywały na fakt, że droga ta była w użyciu około 2500 lat temu – w czasach Achemenidów.

W 2002 roku bracia powrócili do miejsca odkrycia z 1996 roku. Jak się okazało, to właśnie tam starożytne mapy błędnie lokalizowały krnąbrną świątynię Amona. Żołnierze byli zatem przekonani, że dotarli do celu – ale zamiast kapłanów spotkali khamsin – gorący, silny i nieprzewidywalny wiatr, który wieje nad Saharą. – Część żołnierzy schowała się zatem pod skałą, a inni rozpierzchli się w różnych kierunkach. Może niektórzy z nich dotarli do jeziora Sitra i przetrwali – spekuleje Castiglioni.

Tysiące kości

Mieszkający w okolicy Beduini opowiadają historie o tysiącach kości, wynurzających się spod piasku. Ekipa włoskich archeologów postanowiła je zweryfikować – i rzeczywiście, niedaleko skały znaleźli masowy grób, z którym leżały zmieszane tysiące kości i czaszek, a także elementy uzbrojenia. Te kości, które leżały na powierzchni, zostały wydobyte przez rabusiów, dla których znalezisko brązowego miecza jest znakomitą okazja do zarobku. – Znaleźliśmy dokładne miejsce, gdzie wydarzyła się ta tragedia – mówi Del Buffalo. Badacz szacuje, że armia leży pod 5 metrami piasku.

Historia nowego znaleziska Castiglionich to wspaniałe świadectwo tego, jak wiele zostało jeszcze do odkrycia, a także zacheta do ufania starożytnym źródłom. Gdyby kiedyś Schliemann nie kierował się lekturą Homera, nigdy nie odnaleźlibyśmy Troi. Kto wie, co jeszcze kryje się pod ziemią krajów śródziemnomorskich?

Eugeniusz Wiśniewski

Na podsatawie: Discovery