Historia

Grudzień '70. "Bunt zostanie zdławiony". "Użycie broni to jedyna droga"

Ostatnia aktualizacja: 16.12.2023 05:55
16 grudnia 1970 roku w Gdańsku przez cały dzień trwały demonstracje. Na polecenie Zenona Kliszki zablokowano Stocznię im. Lenina, a do próbujących z niej wyjść na ulicę robotników wojsko otworzyło ogień. Pod bramą stoczni zginęło dwóch robotników.
Czołgi i transportery wojskowe przy budynkach Stoczni Gdańskiej im. Lenina przy ul. Jana z Kolna. Gdańsk, 15 lub 16.12.1970
Czołgi i transportery wojskowe przy budynkach Stoczni Gdańskiej im. Lenina przy ul. Jana z Kolna. Gdańsk, 15 lub 16.12.1970Foto: IPN

W telewizyjnym wystąpieniu wicepremier Kociołek nawoływał stoczniowców do powrotu do pracy. W Gdańsku w całym mieście trwały strajki. Milicja i wojsko zablokowały wejścia do stoczni. Ok. godz. 8 w okolicach bramy numer 2 w kierunku robotników padły strzały. Zginął Jerzy Matelski i Stefan Mosiewicz, a 11 innych zostało rannych.

Wieczorem w lokalnej telewizji wicepremier Kociołek zaapelował do stoczniowców, aby wrócili do pracy. Wcześniej władza podjęła decyzję o zablokowaniu przez wojsko i milicję dróg prowadzących do portu i stoczni.

Transportery wojskowe przy murze Stoczni Gdańskiej im. Lenina przy ul. Jana z Kolna. Gdańsk,  15 lub 16.12.1970, źr. IPN
Transportery wojskowe przy murze Stoczni Gdańskiej im. Lenina przy ul. Jana z Kolna. Gdańsk, 15 lub 16.12.1970, źr. IPN

Milicja i służby więzienne z niezwykłą brutalnością traktowały zatrzymanych.


Posłuchaj
16:49 Grudzień 1970 roku w Polsce audycja BBC - Użycie broni to jedyna droga na wyizolowanie mętów i chuliganów ze społeczeństwa - mówił Stanisław Kociołek, wicepremier, członek Biura Politycznego, który wydał rozkaz strzelania do strajkujących robotników. (BBC, 10.12.1995)

 

Kolumna wojskowych pojazdów i szpaler milicji blokujące skrzyżowanie ulic: Hucisko i 3 Maja, przy Komendzie Miejskiej Milicji Obywatelskiej. Gdańsk, 15.12.1970, źr. IPN
Kolumna wojskowych pojazdów i szpaler milicji blokujące skrzyżowanie ulic: Hucisko i 3 Maja, przy Komendzie Miejskiej Milicji Obywatelskiej. Gdańsk, 15.12.1970, źr. IPN

Tego dnia w gdyńskiej Stoczni im. Komuny Paryskiej narastała atmosfera wzburzenia. Na wieść o zajściach w Gdańsku i aresztowaniu członków Komitetu Strajkowego w Gdyni, reszta załogi ogłosiła strajk protestacyjny. Na głównych ulicach miasta pojawiły się patrole milicji i wojska.

src="https:\/\/static.prsa.pl/3ab8a157-2f35-48fb-bac0-16cf62734030.file"

W Słupsku w Fabryce Sprzętu Okrętowego blisko 150 robotników rozpoczęło strajk. Żądali spotkania z dyrektorem zakładu, a następnie z I sekretarzem PZPR. Na ulicach miasta pojawiły się napisy: "Popieramy Gdańsk", "Chcemy chleba", "Precz z PZPR".

Elbląg: ok. godz. 17.30 w rejonie placu Wolności zgromadziły się grupy manifestantów. Zaczęły się starcia z milicją. Radiowozy obrzucono kamieniami, próbowano podpalić budynek Komitetu Miejskiego PZPR.

"Bunt zostanie zdławiony"

W nocy z 15 na 16 grudnia wojsko obsadziło ważniejsze punkty w Gdańsku oraz zablokowało stocznię i port. W Gdyni aresztowano komitet strajkowy, z którym porozumienie zawarły wcześniej władze miejskie. Warszawa zdecydowała się zaprowadzić porządek siłą, bez względu na cenę. Zenon Kliszko na posiedzeniu Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego powiedział: "Mamy do czynienia z kontrrewolucją, a z kontrrewolucją trzeba walczyć przy pomocy siły. Jeżeli zginie nawet 300 robotników, to bunt zostanie zdławiony".

Również Gomułka oceniał strajki i manifestacje jako kontrrewolucję. I sekretarz KC miał w tych dniach wyrazić opinię, że tak jak szlachta polska swoim egoizmem, prywatą i tendencjami anarchistycznymi zgubiła Rzeczpospolitą, tak samo polska klasa robotnicza, wyposażona w te same cechy, zgubi Polskę Ludową. Podobne oceny wyrażał w rozmowie z Leonidem Breżniewem, który ostrzegał go przed konsekwencjami strzelania do robotników.

im

Czytaj także

"Do bezbronnego człowieka z ostrej broni" - wspomnienie o Grudniu 70

Ostatnia aktualizacja: 18.12.2016 09:01
- Nie zdawałem sobie sprawy, że będą strzelać z ostrej amunicji i bezpośrednio do ludzi. Do bezbronnego człowieka z ostrej broni… – tak w reportażu o wydarzeniach z Grudnia 70 tamte dramatyczne chwile wspomina stoczniowiec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Grudzień '70. Początek robotniczej rewolty na Wybrzeżu

Ostatnia aktualizacja: 14.12.2023 06:00
14 grudnia 1970 roku w Gdańsku po godz. 6 rano około 60 pracowników Stoczni im. Lenina przerwało pracę. Żądali cofnięcia podwyżki ogłoszonej 12 grudnia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Grudzień '70. Posłuchaj fragmentów rozmów milicjantów pacyfikujących robotnicze powstanie

Ostatnia aktualizacja: 17.12.2023 05:50
17 grudnia 1970, tzw. czarny czwartek, był najtragiczniejszym dniem protestów grudniowych na Wybrzeżu. Wojsko i milicja strzelały do protestujących robotników. Zginęło 45 osób, w tym Zbyszek Godlewski, którego zakrwawione ciało demonstranci ponieśli w pochodzie pod siedzibę władz. Prezentujemy fragmenty zachowanych nagrań rozmów milicjantów, którzy brali udział w pacyfikowaniu robotników.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Grudzień '70. "Mamy do czynienia z kontrrewolucją, a z kontrrewolucją trzeba walczyć przy pomocy siły"

Ostatnia aktualizacja: 15.12.2023 06:00
15 grudnia I sekretarz partii Władysław Gomułka podjął decyzje o zezwoleniu na użycie broni. Do Gdańska zaczęto ściągać wojsko i jednostki pancerne. W ulicznych walkach zginęli pierwsi robotnicy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zbigniew Godlewski. Prawdziwa historia Janka Wiśniewskiego

Ostatnia aktualizacja: 17.12.2023 05:55
Jest symbolem grudniowej masakry. Symbolem "czarnego czwartku" w Gdyni, gdzie w 1970 roku zastrzelono 18 osób. To jego ciało strajkujący robotnicy nieśli na drzwiach na czele pochodu w najtragiczniejszy dzień na Wybrzeżu.
rozwiń zwiń