Historia

Wincenty Pol. Poeta namaszczony przez Mickiewicza

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2023 05:50
Na emigracji po powstaniu listopadowym poznał Mickiewicza, któremu pokazał wiersze napisane pod pseudonimem. – Wieszcz się nimi zachwycił – mówił prof. Andrzej Fabianowski w Polskim Radiu. – Dopiero wtedy Pol przyznał się, że to jego utwory.
Litografia Maksymiliana Fajansa przedstawiająca Wincentego Pola
Litografia Maksymiliana Fajansa przedstawiająca Wincentego PolaFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

151 lat temu, 2 grudnia 1872, zmarł Wincenty Pol, poeta i geograf, badacz ziem polskich i uczestnik powstania listopadowego.

Polak z wyboru

– Wincenty Pol był Polakiem z wyboru. W jego domu rodzinnym mówiło się po niemiecku. Nauczył się języka polskiego dopiero jako nastolatek – opowiadał literaturoznawca, prof. Andrzej Fabianowski, w audycji Hanny Bielawskiej z cyklu "Biografie niezwykłe".

We wczesnej młodości ukształtował się literacko i zaczytywał się lekturami romantycznych literatów. Poznał m.in. Goethego, Mickiewicza i Byrona.

Na studiach we Lwowie odkrył polską tożsamość. Związał się z organizacjami konspiracyjnymi i rozwijał znajomość języka polskiego.

– Czytał poezję Kochanowskiego, barokowego poety Stanisława Grochowskiego i uczył się na pamięć słownika Samuela Bogumiła Lindego. Spisywał pieśni ludowe podczas wędrówek po Podolu i Pokuciu. Pol był ukształtowany przez romantyzm o zabarwieniu patriotycznym, konspiracyjnym i słowianofilskim – mówił prof. Andrzej Fabianowski.


Posłuchaj
30:03 wincenty pol.mp3 O Wincentym Polu - w audycji Hanny Bielawskiej z cyklu "Biografie niezwykłe" - opowiada literaturoznawca, prof. Andrzej Fabianowski. (PR, 3.12.2002)

 

Pracował w kancelarii, ale borykał się kłopotami finansowymi, dopóki w 1830 roku nie objął posady zastępcy lektora języka niemieckiego na Uniwersytecie Wileńskim.

Walka z Moskalami

Wiosną 1831 roku zasięg Powstania Listopadowego objął Litwę. Wincenty Pol dołączył do powstańców i walczył w stopniu podchorążego. Wziął udział w kilku potyczkach, za które dostał awans na stopień oficerski i został odznaczony orderem Virtuti Militari.

Po upadku powstania przekroczył wraz ze swoim korpusem granicę z Prusami. Podobnie jak wielu innych weteranów znalazł się na emigrację do Saksonii. Poznał tam samego Adama Mickiewicza, który wówczas pisał "Pana Tadeusza".

– Pokazał mu, bardzo nieśmiało, swoje pierwsze próby poetyckie. Przedstawił je jako piosenki wojskowe pewnego podchorążego, Janusza Nowiny. Mickiewicz się nimi zachwycił – powiedział prof. Andrzej Fabianowski w audycji Polskiego Radia z 2002 roku. – Dopiero wtedy Pol przyznał się, że to jego utwory.

Wydał je jako "Pieśni Janusza". Mickiewicz bardzo doceniał twórczość młodego poety i miał mu nawet przekazać "patent" na pisanie piosenek. Utwory Wincentego Pola zyskały dużą popularność i weszły do kanonu patriotycznych utworów.

Powrót do kraju

W 1832 roku wrócił do Galicji i ponownie zaangażował się w działalność konspiracyjną. Wraz ze swoim przyjacielem Sewerynem Goszczyńskim schronił się w Zakopanem przed ścigającą ich policją austriacką. Zapoznał się tam z folklorem góralskim i zainteresował się badaniami etnograficznymi i geograficznymi, na których skupił swoją uwagę.

Zainteresowanie geografią i wędrówkami zaowocowało wydaniem "Pieśni o ziemi naszej", która w poetycki sposób opiewa polskie ziemie.

– Poezja i zainteresowanie ludowością poprowadziły go w kierunku geografii. W latach 40. zaczął starania o posadę uniwersytecką – mówił prof. Andrzej Fabianowski

Po wybuchu antyszlacheckiej rabacji galicyjskiej w 1846 roku zdołał wyprawić rodzinę do bezpiecznego Wiednia. Sam został napadnięty przez zbrojną bandę, ale zdołał ujść z życiem.

W 1849 roku został profesorem geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po czterech latach stracił posadę wskutek fałszywego donosu i przeniósł się na Pokucie, na południowym-wschodzie Galicji. Utrzymywał się m.in. z honorariów autorskich i dzierżawy majątku.

Ostatnie wiersze napisał po wybuchu Powstania Styczniowego, kiedy chciał odeprzeć pojawiające się oskarżenia o zbytnią ugodowość względem zaborców.

W ostatnich latach życia pogłębiły się jego problemy ze wzrokiem. Poeta od dzieciństwa nie wiedział na jedno oko, a cztery lata przed śmiercią stał się niewidomy. Zmarł 2 grudnia 1872 roku.

– To był człowiek, który raz był radykalny, a raz ultrakonserwatywny. Był raczej na bakier z dominującymi nurtami epoki. Miał świadomość, że opiewa układ społeczny, który przechodzi do przeszłości – opowiadał o Wincentym Polu prof. Andrzej Fabianowski.

sa

Czytaj także

Zygmunt Krasiński - wieszcz rozdarty miłością i cierpieniem

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2024 05:38
Miał być dyplomatą, a został poetą, jednym z trzech najwybitniejszych polskich wieszczów, mówił o sobie, że jest "wierszokletą z niebiańskimi dźwiękami w sercu".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Juliusz Słowacki – urodził się poetą, a zmarł prorokiem

Ostatnia aktualizacja: 03.04.2019 05:45
– On chciał być przewodnikiem, chciał być akceptowany, rozumiany, dostrzeżony – mówił o Juliuszu Słowackim historyk literatury prof. Andrzej Fabianowski. – Stąd też ta jego ogromna pracowitość, która przekuła się w obfitość dzieł.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maurycy Mochnacki – herold polskiego romantyzmu

Ostatnia aktualizacja: 13.09.2022 05:35
- Maurycy Mochnacki dość żył dla swojej sławy, ale zbyt krótko dla ojczyzny, której był mocnym filarem – tymi słowami na francuskim cmentarzu pożegnał swojego przyjaciela kapitan Antoni Olszewski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kornel Ujejski. Ostatni wielki romantyk

Ostatnia aktualizacja: 12.09.2023 05:40
200 lat temu, 12 września 1823 roku, urodził się Kornel Ujejski, poeta i publicysta, epigon romantyzmu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Adam Mickiewicz. Romantyczny wieszcz, prekursor fantastyki naukowej

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2021 05:50
Narodowy wieszcz doby romantyzmu miał znacznie więcej zainteresowań niż literatura. Oprócz poezji oddawał się także działalności patriotycznej, wykładał na uniwersytecie we Francji, zgłębiał tajniki przyrody oraz... był prekursorem fantastyki naukowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Bełza: kto ty jesteś? Polak mały

Ostatnia aktualizacja: 29.01.2024 05:38
Na jego "Katechizmie polskiego dziecka" wychowywały się pokolenia Polaków, ale za czasów swojego życia Władysław Bełza dał się poznać jako wszechstronny poeta i działacz na rzecz rozwoju kultury polskiej. 
rozwiń zwiń