Jan Nepomucen Potocki zmarł dokładnie 208 lat temu. Znany podróżnik, orientalista, pionier archeologii, pisarz, autor "Rękopisu znalezionego w Saragossie" popełnił samobójstwo.
Pochodził ze znamienitej, potężnej rodziny magnackiej. Urodził się 8 marca 1761 roku. Już w wieku 7 lat został wysłany przez rodziców do Szwajcarii, gdzie pobierał nauki. Do kraju powrócił dopiero po upływie dekady. Nie zabawił tu jednak długo. Już w tym samym roku wyjechał na Węgry, do Serbii i dalej na Wschód: do Turcji i Egiptu.
- To prawdziwy obieżyświat, który w swoich czasach znany był przede wszystkim jako podróżnik - mówił prof. Adam Łukaszewicz, gość audycji "Naukowy Wieczór z Jedynką".
37:14 jan potocki_naukowy z jedynką.mp3 Audycja Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Naukowy wieczór z Jedynką". Zasługi Jana Nepomucena Potockiego dla archeologii przedstawiają profesorowie Adam Łukaszewicz i Jacek Lech (27.10.2011)
Prekursor polskiej archeologii
Od podróży do Egiptu w roku 1784 rozpoczyna się dla Potockiego kariera naukowa.
- Jest w Polsce prekursorem takich badań, jak badania egiptologiczne, prowadzone w sposób jak na tamten czas nowoczesny - mówił prof. Adam Łukaszewicz w audycji Katarzyny Kobyleckiej.
Jako pierwszy zainteresował się też historią słowiańszczyzny. W Dolnej Saksonii zajął się badaniami archeologicznymi dotyczącymi Słowian.
- Badał dzieje słowiańszczyzny od Meklemburgii po Kaukaz - wyjaśniał prof. Jacek Lech, drugi z gości programu.
Drukarz-reformator
Do kraju wrócił w roku 1778. Tu zaangażował się w politykę. Jego postępowe i pełne krytyki wobec ustroju panującego w Rzeczpospolitej poglądy nie przysparzały mu popularności wśród magnaterii i króla. Potocki, spotykając się z odmową wydania swoich dzieł, sam założył drukarnię. Drukarnia Wolna Potockiego nie podlegała cenzurze państwowej, a jedynie kościelnej. Później został posłem na Sejm Wielki jako stronnik obozu reform, który doprowadził do uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Publikował u siebie mowy sejmowe przyczyniając się do popularyzacji poglądów obozu reformacyjnego. Z polityki wycofał się, gdy król dołączył do konfederacji targowickiej.
Rękopis wiecznej sławy
Już w służbie carskiej (znalazł się na dworze carskim w 1801 roku) odbył swoją najdłuższą podróż: uczestniczył w wyprawie dyplomatyczno-naukowej do Chin. Ostatnie lata życia (1803-15) upłynęły Potockiemu w jego majątku na Podolu na spisywaniu chronologicznej historii Egiptu i kończeniu "Rękopisu znalezionego w Saragossie". Dzieło uważane jest za najwybitniejsze osiągnięcie polskiej prozy epoki przedmickiewiczowskiej, choć powstało w języku francuskim. "Rękopis" to powieść szkatułkowa (fabuła składa się z kilku odrębnych opowiadań połączonych tak, by dać pełen obraz historii), w której widoczne są wpływy dzieł orientalnych.
Tajemnicze samobójstwo
Trawiony melancholią 23 grudnia 1815 roku popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę. Wokół jego śmierci przez lata narosły legendy: podobno miał uważać się za wilkołaka i odebrać sobie życie srebrną kulą.
Jaki był wkład Jana Nepomucena Potockiego w rozwój archeologii? Posłuchaj audycji.
bm
