Kultura

Niemy Przybysz mówi

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2009 09:57
Komiksy o koszmarze drugiej wojny światowej czy o totalitaryzmie nie są już dla polskiego czytelnika niczym nowym. Opowiadający o holokauście "Maus", czy przedstawiające realia życia w ogarniętym rewolucją islamską Iranie "Persepolis" udowodniły, że nie ma tematów, których w komiksach poruszać nie można lub nie wypada. W nurt rozrachunku z koszmarami XX wieku wpisuje się też "Przybysz" Australijczyka Shauna Tana, który właśnie trafił do polskich księgarni.

 

Fabuła tego baśniowego, metaforycznego komiksu, opisuje losy Emigranta, który opuszcza Stary Ląd. Nad Miastem, w którym mieszkał razem z Rodziną, wisi niczym Przestroga nieokreślone Zło. Po przepłynięciu Oceanu, Mężczyzna trafia na Nowy Kontynent, niemalże Ziemię Obiecaną. To Kraj Możliwości, który oferuje podobnym mu Emigrantom nowe życie, jednak odnalezienie się w odmiennej rzeczywistości nie jest łatwe. Wszystko jest inne – zwierzęta, domy, pojazdy, nie wspominając o języku i alfabecie. Mężczyzna szuka dla siebie miejsca, a chodząc w poszukiwaniu pracy czy noclegu, trafia na podobnych mu Uciekinierów z różnych części świata. Każda z poznanych osób to kolejna historia i kolejny dramat.

Podróż samotnego Mężczyzny za ocean to tylko pretekst, by zaprezentować ciężki los tułaczy z minionego stulecia. Tan nawiązuje do wojny, holokaustu, ale również jakże powszechnego dziś wyzysku. Fabułę komiksu trudno umiejscowić w określonych czasach – może to być okres drugiej lub pierwszej wojny światowej, ale przeżycia bohaterów są aktualne i dla współczesnych imigrantów, którzy porzucili swoją ojczyznę w poszukiwaniu bezpieczeństwa. Samotny Mężczyzna, to jednocześnie francuski Żyd czy Polak z Kresów z końca lat 30-tych minionego wieku, jak i ubiegłoroczny uchodźca z Osetii Południowej. Tan podkreślił też uniwersalność swojej opowieści odrealniając Nowy Ląd, na który trafiają Uciekinierzy wszystkich narodowości. To kraj cudów, którym dla niektórych stała się Ameryka, a którym dla ojca autora okazała się Australia.

"Przybysz" to komiks niemy, jednak dla Tana porozumiewanie się bez słów nie ma zbyt dużo tajemnic. W prosty i czytelny sposób opowiada on historię pozbawioną dialogów, pełną za to uniwersalnych i dla każdego zrozumiałych symboli. Niema konwencja tego dzieła nadaje też historii dodatkowe konteksty. Bohater nie umie porozumiewać się w języku nowego państwa, tak samo zresztą jak każda z kolejnych poznawanych postaci, które przyjechały z innych części świata. Brak dialogów i niezrozumiały alfabet potęgują uczucie alienacji w Nowym Świecie. Zbliżają też ten komiks do filmów niemieckich ekspresjonistów, do których dzieł Tan wydaje się momentami również nawiązywać wizualnie, w podobny sposób deformując rzeczywistość.

Atmosferę retro pogłębia też sposób wydania komiksu, stylizowanego na album z fotografiami podróżnika z początku minionego stulecia. Dominuje sepia, niektóre kadry wydają się podniszczone niczym stare, starte na zagięciach fotografie, a strony zadrukowano w sposób imitujący wiekowy, nadszarpnięty już mocno papier.

Komiks Shauna Tana to dzieło wyjątkowe, od samego pomysłu, aż po wspomniany sposób wydania. Z pewnością docenimy wizję bajkowego świata, subtelną grafiką, odniesieniami do historii, finezją niemej narracji. Największe wrażenie robi jednak ponadczasowość i uniwersalność tego komiksu. Docenili ją jurorzy prestiżowego festiwalu w  Angoulême, docenił Art Spiegelman, autor "Mausa" i syn uchodźców z Polski, doceniła także Marjane Satrapi, dorastająca w Teheranie, a żyjąca obecnie w Paryżu autorka "Persepolis". Teraz w końcu docenić dzieło Tana mogą i polscy czytelnicy.

Przemysław Pawełek

www.narodoweczytanie.polskieradio.pl
Cichociemni
Czytaj także

Komiksowo o Powstaniu Warszawskim

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2008 06:36
Magiczny płaszcz, biały Arab i bezdomne koty w najnowszym komiksie o Powstaniu Warszawskim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Asterix obchodzi 50 urodziny

Ostatnia aktualizacja: 23.10.2009 08:27
W ramach obchodów okrągłej rocznicy komiksu pojawiła się kolejna, 34 część serii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Legendy komiksu

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2009 07:00
Wydanie albumu o Batmanie i Robinie w ramach serii Mistrzowie Komiksu nie budzi wątpliwości.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Hardkor 46

Ostatnia aktualizacja: 11.10.2009 08:24
Plany Tomasza Bagińskiego dotyczące realizacji filmu „Hardkor 44” o powstaniu warszawskim wywołały sporo komentarzy. Część reakcji ograniczała się do pytania 'ale po co znowu o powstaniu?', inne wywołało zdziwienie fantastyczną naturą nowego filmu.
rozwiń zwiń