Historia

Bitwa nad Sommą. Dowód na koszmar wojny

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2023 05:50
18 listopada 1916 roku zakończyła się trwająca od lipca bitwa nad Sommą. Straty brytyjskie wyniosły ponad 420 tysięcy ofiar, francuskie – ponad 200 tysięcy ofiara, niemieckie – co najmniej 465 tysięcy ofiar.
Czołg Mark I o oznaczeniu C-15, użyty podczas bitwy nad Sommą, sfotografowany 25 września 1916
Czołg Mark I o oznaczeniu C-15, użyty podczas bitwy nad Sommą, sfotografowany 25 września 1916Foto: Ernest Brooks/Wikimedia Commons/dp

1 lipca 1916 roku nad rzeką Sommą we Francji rozpoczęła się bitwa będąca symbolem koszmaru walk pozycyjnych I wojny światowej.

15 września pod Sommą po raz pierwszy wykorzystano w boju czołgi. Brytyjskie pojazdy Mark I rozpoczęły tym samym historię nowego rodzaju uzbrojenia, który miał zmienić na zawsze obraz działań wojennych.

Posłuchaj
01:56 somma.mp3 Od lutego Niemcy bezskutecznie próbowali zdobyć kluczową dla francuskiej obrony, twierdzę Verdun. W końcu czerwca siły francusko-brytyjskie w bitwie z Niemcami nad rzeką Sommą po raz pierwszy w dziejach wojen, użyły czołgów. (RWE, 1985)

 

Armie uczestników I wojny światowej od roku wykrwawiały się w beznadziejnej wojnie pozycyjnej. Linie okopów ciągnęły się wzdłuż francusko-niemieckiej granicy. Front przesuwał się nie o kilometry, a o metry. Żadna ze stron nie była w stanie przebić się przez umocnienia przeciwnika wystarczająco, aby przechylić szalę zwycięstwa.

Wówczas w umysłach brytyjskich sztabowców narodził się pomysł wozu pancernego, który zdołałby pod ogniem karabinów maszynowych wroga przedrzeć się przez linię okopów. Tak zrodziła się koncepcja czołgu.

Pierwsze czołgi były niegościnnymi pojazdami: brakowało w nich wentylacji, spaliny wydostawały się z silnika, panowała wysoka temperatura. W I wojnie światowej więcej czołgistów zginęło od zatrucia oparami, niż od broni wroga. Mark I był niezgrabny i nie posiadał typowej dla współczesnych czołgów obrotowej wieżyczki. Ta została wprowadzona dopiero w czołgu Renault FT, w którym zastosowano też typowy dla niemal wszystkich czołgów do dziś układ: przedział silnikowy z tyłu, przedział dla załogi z przodu (wyjątkiem jest współczesny izraelski czołg Merkava, który posiada odwrotny układ).

Czołgi nie osiągnęły pod Sommą spektakularnego sukcesu taktycznego: z 49 pojazdów skierowanych do walki, tylko część dotarła do umocnień wroga. Reszta utknęła w błocie lub zepsuła się po drodze. Efekt psychologiczny był jednak piorunujący. Okazało się także, że wśród walczącej u boku czołgów piechoty, straty były niższe.

Czołgi na stałe weszły do kanonu uzbrojenia. Większość sztabowców po I wojnie światowej przekonana była, że kolejne wojny również będą miały charakter pozycyjny, dlatego traktowano czołg głównie jako pojazd wsparcia piechoty. Inną koncepcję opracowano w III Rzeszy: w ramach doktryny Blitzkriegu powstawały wielkie i szybkie jednostki pancerne. Na nieszczęście Europy ta taktyka okazała się skuteczna.

bm


Czytaj także

Charles de Gaulle - uratował honor Francji

Ostatnia aktualizacja: 09.11.2023 05:38
"Kraj nasz ilekroć chce się ostać śmiertelnemu niebezpieczeństwu, musi nosić czoło wysoko, a spojrzeniem ogarniać wielkie cele, inaczej mówiąc Francja nie będzie Francją, jeśli nie będzie dążyć do wielkości" - mówił Charles de Gaulle. Dziś mija 53. rocznica śmierci francuskiego generała i męża stanu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mata Hari. Szpieg w spódnicy

Ostatnia aktualizacja: 15.10.2023 05:38
Wymarzona postać dla kultury masowej. Mata Hari - tancerka erotyczna, agentka dwóch wywiadów - została rozstrzelana 15 października 1917 roku. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ferdynand Foch. Marszałek trzech narodów

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2023 05:50
- Jest jedynym Francuzem, który został marszałkiem Polski, tak jak książę Józef Poniatowski jest jedynym Polakiem - marszałkiem Francji - mówił historyk prof. dr Tadeusz Panecki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Georges Clemenceau zwany "starym tygrysem"

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2022 05:35
Dandys paryski, uwodziciel kobiet, znakomity jeździec i strzelec, przyjaciel artystów. Taki był Georges Clemenceau, premier Francji. Dzisiaj mija 93. rocznica jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Ypres. Chemiczny terror w Wielkiej Wojnie

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2023 05:35
25 maja 1915 roku zakończyła się druga bitwa pod Ypres. Pola Flandrii pochłonęły życie ponad pół miliona żołnierzy. To w tej batalii po raz pierwszy na froncie zachodnim Wielkiej Wojny użyto broni chemicznej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wielka Wojna 1914-1918

Ostatnia aktualizacja: 28.07.2019 06:05
28 lipca 1914 Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. 31 lipca Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, a 1 sierpnia sprzymierzonej z nią Francji. Kilka dni później niemiecka agresja na Belgię spowodowała włączenie się do konfliktu Wielkiej Brytanii. Tak rozpoczęła się I wojna światowa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

I powstanie śląskie. Walka o polski Śląsk

Ostatnia aktualizacja: 16.08.2023 05:58
104 lata temu, w 1919 roku, wybuchło I Powstanie Śląskie, którego celem było przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Upadło po 10 dniach, przygotowując jednak grunt do dwóch kolejnych zrywów w następnych latach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa nad Marną. Jak taksówki uratowały Francję

Ostatnia aktualizacja: 09.09.2023 05:35
- Bitwa ta przekreśliła szansę pokonania Niemców w wojnie błyskawicznej i w zasadzie przesądziła o ostatecznej klęsce Niemców w całej wojnie - słyszymy w audycji z cyklu "Podręcznik historii" z archiwum Radia Wolna Europa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Verdun. Piekło na ziemi, które pochłonęło 700 tysięcy żołnierzy

Ostatnia aktualizacja: 18.12.2023 05:44
W trwającej blisko rok bitwie po obu stronach frontu zginęło, zostało rannych lub wziętych do niewoli nawet 700 tys. żołnierzy. Wydarzenia roku 1916 przeszły do historii jako "piekło Verdun".
rozwiń zwiń