Historia

Jan Bytnar "Rudy". Bohater Szarych Szeregów. Wspomnienia matki [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2023 05:55
- Chowałam go z wielką troskliwością, dbałam o jego bogactwo umysłowe, dbałam o to, żeby był godnym obywatelem tej Polski – mówiła o swoim synu na antenie Polskiego Radia Zdzisława Bytnar.
Jan Bytnar ps. Rudy
Jan Bytnar ps. RudyFoto: PAP

Krzysztof Kamil Baczyński. Zobacz serwis specjalny

Jego rodzice byli nauczycielami. Ojciec służył w Legionach Polskich. Jan Bytnar, urodzony 6 maja 1921 roku, uczył się w warszawskim Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego. Należał wówczas do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej tzw. Pomarańczarni, wraz z Tadeuszem Zawadzkim i Maciejem Aleksym Dawidowskim. Maturę zdał w 1939 roku.

– Chowałam go z wielką troskliwością, dbałam o jego bogactwo umysłowe, dbałam o to, żeby był godnym obywatelem tej Polski  mówiła o swoim synu Zdzisława Bytnar na antenie Polskiego Radia w audycji Zdzisławy Błażkowskiej "Tak chciałabym iść z wami w przyszłość".

Posłuchaj
02:09 bytnarowa.mp3 Fragment audycji Zdzisławy Błażkowskiej "Tak chciałabym iść z wami w przyszłość". (PR, 18.04.1992)

Jan był bardzo pilnym uczniem, a w trakcie okupacji – niezwykle obiecującym studentem podziemnej Politechniki. Jego matka nie zaprzestała pracy nauczycielskiej i prowadziła tajne komplety. Okupacja odebrała jej męża i syna. Obaj zostali aresztowani w 1943 roku. Stanisław zginął w niemieckim nazistowskim obozie Auschwitz-Birkenau. "Rudy" został odbity przez kolegów z Szarych Szeregów podczas słynnej akcji pod Arsenałem, jednak był tak skatowany przez oprawców z Gestapo, że zmarł cztery dni później.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Bytnar był członkiem konspiracji od jesieni 1939 roku. Do końca roku związany był z Polską Ludową Akcją Niepodległościową (PLAN), następnie był członkiem komórki więziennej Związku Walki Zbrojnej. W marcu 1941 roku był już w Szarych Szeregach. W 1942  roku został komendantem hufca Ochota w Warszawie, przydzielonego do Organizacji Małego Sabotażu "Wawer".

 Szybko stał się jednym z czołowych wykonawców akcji "małego sabotażu". Skonstruowane przez Bytnara tzw. wieczne pióro służące do wykonywania napisów i rysunków na akcjach harcerzy było później powszechnie stosowane  pisał prof. Andrzej Kunert, historyk.

Takim piórem Bytnar narysował w 1942 roku, w przeddzień święta 3 maja, dużą kotwicę – znak Polski Walczącej – na cokole pomnika Lotnika w Warszawie (w 2010 na cokole umieszczona została replika kotwicy).

Od listopada 1942 roku był dowódcą hufca "Południe" Grup Szturmowych, będącego jednocześnie plutonem "Sad" Oddziału Specjalnego "Jerzy" Kedywu Komendy Głównej AK. W 1943 roku ukończył kurs szkoły podchorążych AK. Brał udział w akcjach Organizacji Małego Sabotażu "Wawer" i dywersyjnej akcji "Wieniec II", a podczas akcji "Bracka" został ranny.

W nocy z 22 na 23 marca 1943 roku został aresztowany przez Gestapo. Jego ojciec, aresztowany razem z nim, zmarł podczas ewakuacji obozu Auschwitz w 1945 roku. Podczas przesłuchań w siedzibie Gestapo w alei Szucha "Rudy" był brutalnie bity. 26 marca 1943 roku, w trakcie przewożenia do więzienia na Pawiaku, został uwolniony w akcji pod Arsenałem przez oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Zmarł 30 marca 1943 roku w Szpitalu Wolskim w wyniku rozległych obrażeń, jakich doznał podczas śledztwa.

W 1943 roku Jan Bytnar został pośmiertnie mianowany harcmistrzem, porucznikiem i odznaczony Krzyżem Walecznych. Jest pochowany w kwaterze Batalionu "Zośka" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Ze wspomnienia Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" o Janie Bytnarze korzystał Aleksander Kamiński, pisząc w 1943 roku książkę "Kamienie na szaniec", której jednym z bohaterów jest "Rudy". Na domu przy al. Niepodległości 159 w Warszawie, gdzie Jan Bytnar mieszkał i gdzie został aresztowany, znajduje się upamiętniająca go tablica.

im/PAP

Czytaj także

Szare Szeregi. Wychowanie przez walkę

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2023 05:50
Ich program zawierał się w haśle "Dziś - Jutro - Pojutrze" i oznaczał: "Dziś" - okres okupacji i przygotowanie do powstania, "Jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem, "Pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. 27 września 1939 roku powstały Szare Szeregi. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kotwica - znak Polski Walczącej

Ostatnia aktualizacja: 20.03.2021 05:55
Charakterystyczny symbol zaprojektowała Anna Smoleńska. To ona wygrała konspiracyjny konkurs na znak Polski Walczącej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Akcja pod Arsenałem: odbić "Rudego" z rąk Gestapo

Ostatnia aktualizacja: 26.03.2023 08:00
– Mimo lat, jakie upłynęły od tych chwil, wydaje mi się, że pamiętam dobrze wszystkie szczegóły akcji. Najwyraźniej jednak rysuje mi się w pamięci obraz grupki uwolnionych. Trudno zapomnieć tę falę radości – wspominał Stanisław Broniewski pseud. Orsza, dowódca akcji pod Arsenałem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tej nocy poległ "Zośka"

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2020 05:50
- Powodzenie akcji było uzależnione od zaskoczenia Niemców (...) Tadeusz, podrywając chłopców do ataku, pierwszy wpadł w drzwi strażnicy i tu trafił go śmiertelny strzał w samo serce. Walka została wygrana; strażnica opanowana; Niemcy wybici. Z naszej strony tylko jedna strata: Tadeusz - tak śmierć dowódcy Grup Szturmowych, harcmistrza Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" opisał we wspomnieniach Stanisław Broniewski "Orsza".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Batalion "Zośka" - elitarni harcerze z Batorego. Z Archiwum IPN

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2019 08:00
Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Zawadzki "Zośka", Jan Rodowicz "Anoda", Jan Bytnar "Rudy" - łączyła ich nie tylko walka w czasie okupacji ale przede wszystkim szkoła - Gimnazjum i Liceum imienia Stefana Batorego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Alek Dawidowski - bohater akcji pod Arsenałem

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2023 05:45
80 lat temu, 30 marca 1943 roku, zmarł Maciej Aleksy Dawidowski "Alek" - działacz konspiracyjny, podharcmistrz, żołnierz Armii Krajowej. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mały sabotaż Szarych Szeregów wymagał wielkiej odwagi

Ostatnia aktualizacja: 10.01.2024 05:50
– Na murach wypisywaliśmy kredą kotwicę, symbol Polski Walczącej oraz swastykę na szubienicy. Pojawiały się napisy: "Pawiak pomścimy", "Wawer", "Deutschland kaputt" – wspominał Ryszard Górecki, jeden z uczestników małego sabotażu na antenie Polskiego Radia w 1991 roku. – Później przeszliśmy już na wyższe formy działania. Kreda odpadła, a my malowaliśmy te napisy farbą.
rozwiń zwiń