Na Dolnym Śląsku, w miejscowości Siedlęcin, stoi XIV-wieczna wieża mieszkalna – zabytek wyjątkowy zarówno w skali kraju, jak i Europy. Jej fundatorem był książę jaworski Henryk I. Zbudowana z kamienia na planie zbliżonym do prostokąta, liczyła sześć kondygnacji: piwnice, parter, trzy piętra mieszkalne oraz chodnik bojowy z krenelażem. Otaczały ją niegdyś mur obronny i fosa.
Obiekt znany jest z unikatowych walorów architektonicznych – posiada najstarsze w Polsce drewniane stropy oraz jedyne na świecie średniowieczne malowidła ścienne zachowane w miejscu powstania, przedstawiające sceny z legendy o Lancelocie z Jeziora. Polichromie, wykonane w latach 1320–1330 przez artystów ze szwajcarsko-niemieckiego pogranicza, towarzyszą monumentalnemu wizerunkowi św. Krzysztofa niosącego Chrystusa.
Zespół badawczy prof. Radosława Palonki z Instytutu Archeologii UJ, we współpracy ze Stowarzyszeniem „Wieża Książęca w Siedlęcinie”, realizuje projekt „Academic and Digital Approaches to Cultural Heritage Preservation”. Celem jest kompleksowa digitalizacja i inwentaryzacja obiektu – od szczegółowej dokumentacji malowideł po trójwymiarowy model wieży, zawierający warstwy historyczne oraz rekonstrukcje utraconych elementów. Dzięki specjalistycznym analizom w oprogramowaniu komputerowym możliwe jest też uwidocznienie fragmentów polichromii niewidocznych gołym okiem.
Prace te kontynuują badania rozpoczęte w 2008 roku przez zespół dr. Przemysława Nocunia. Archeolodzy odkryli m.in. fragmenty dawnych umocnień, pozostałości kamiennego mostu, elementy fosy, a także pozostałości XV-wiecznej wieży bramnej, murowanego dworu i bloku kuchennego. Szczególnie cenne były badania dendrochronologiczne, które pozwoliły precyzyjnie określić moment ścinania drewna użytego w konstrukcji stropów.
Ustalono, że prace przebiegały dynamicznie: drewno na strop nad parterem ścinano wiosną i latem 1313 r., nad pierwszym piętrem – na przełomie 1313 i 1314 r., nad drugim piętrem – wiosną 1314 r., a nad trzecim piętrem – na przełomie 1314 i 1315 r. W wypełnieniach jednego ze stropów znaleziono też fragmenty drabin i rusztowań z końca 1312 i 1313 r. Tak szczegółowa rekonstrukcja procesu budowlanego nie ma precedensu w Europie.
Badacze podkreślają, że digitalizacja i popularyzacja wyników mają zwiększyć świadomość społeczną o randze i wyjątkowości siedlęcińskiej wieży, a także wzmocnić obecność Uniwersytetu Jagiellońskiego w ochronie najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego w Polsce.
PAP/bs