Historia

Tumult toruński - krwawe zatargi protestantów z katolikami

Ostatnia aktualizacja: 16.07.2023 05:45
Wydarzenia w grodzie Kopernika były symbolem końca ery polskiej tolerancji religijnej. Napięcia między wyznaniami zostały wykorzystane dla celów politycznych. Ceną w tej grze była śmierć dziesięciu osób poniesiona wskutek jawnej stronniczości sądu.
Tumult toruński, źr. Wikimedia Commonsdp
Tumult toruński, źr. Wikimedia Commons/dp

16 lipca 1724 roku tłum protestantów zdemolował Kolegium Jezuickie. Był to punkt kulminacyjny wydarzeń znanych jako tumult toruński.

Państwo (nie) bez stosów

U progu nowożytności Rzeczpospolita była krajem stosunkowo tolerancyjnym na tle innych państw europejskich. Kwestię tolerancji religijnej potwierdzał podpisany 28 stycznia 1573 akt konfederacji warszawskiej. Sytuacja zaczęła się zmieniać w XVII wieku. Panowanie ultrakatolickiego króla Zygmunta III Wazy, a następnie wojny z protestancką Szwecją, prawosławną Rosją i muzułmańską Turcją spowodowały, że coraz częściej pojawiał się sprzeciw wobec odmiennych od katolicyzmu zapatrywań religijnych.


Posłuchaj
00:21 prof. Michał Kopczyński o zamieszkach między protestantami a katolikami.mp3 Prof. Michał Kopczyński o zamieszkach między protestantami a katolikami w Toruniu w 1724 roku, fragment audycji z cyklu "Naukowy zawrót głowy" Katarzyny Kobyleckiej. (PR, 21.02.2013) 

Rozruchy toruńskie

Na tym tle doszło do starć Toruniu, ośrodku zdominowanym przez bogate mieszczaństwo protestanckie. Pretekstem stało się spotkanie procesji katolickiej z protestantami w niedzielę 16 lipca 1724. Katolicy domagali się od luteran zdjęcia czapek przez obrazem Matki Boskiej i klęknięcia przed Najświętszym Sakramentem. Już wtedy doszło do bójki. Władze uwięziły katolickiego ucznia Kolegium Jezuickiego, w odwecie jego koledzy wzięli w niewolę protestanckiego studenta Gimnazjum Akademickiego. Wieczorem tłum protestantów wdarł się do budynku Kolegium i zdemolował wnętrze.

Wielka i mała polityka

Sprawę nagłośnili w kraju jezuici. August II zdecydował się wykorzystać ją dla umocnienia swojej pozycji wśród katolickiej szlachty i ograniczenia autonomii miast pruskich. Powołał komisję, której zadaniem było osądzenie sprawców tumultu. Kolegium złożone z 20 katolików skazało czternastu z oskarżonych (w tym prezydenta Torunia, burmistrza i 12 bezpośrednich uczestników tumultu) na śmierć, ponad 40 osób na karę więzienia. Puste miejsca w Radzie Miasta zajęli katolicy.

Sprawa odbiła się szerokim echem w Europie. Kogo na arenie międzynarodowej i dlaczego interesowały wydarzenia tumultu toruńskiego? Posłuchaj fragmentu audycji Katarzyny Kobyleckiej.

bm

Zobacz więcej na temat: HISTORIA protestantyzm Toruń
Czytaj także

Marcin Luter. Wielki reformator Kościoła

Ostatnia aktualizacja: 31.10.2023 05:40
- Aż do momentu, kiedy jego wystąpienia uwikłały go w konflikt z Rzymem, Luter sądził, iż jest rzecznikiem i przywódcą ewangelickiej grupy w łonie jednego Kościoła – mówi ks. prof. Alfons Skowronek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Hus. Pierwszy reformator Kościoła

Ostatnia aktualizacja: 06.07.2023 05:30
W Kościołach protestanckich uznawany za męczennika i obrońcę wiary. Jako prekursor reformacji spłonął na stosie podczas soboru w Konstancji 6 lipca 1415 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Lucas Cranach starszy. Renesansowy dyrektor artystyczny

Ostatnia aktualizacja: 16.10.2023 05:38
Był nadwornym malarzem saskiego elektora księcia Fryderyka Mądrego. Zajmował się nie tylko malarstwem, ale projektował także ołtarze, dywany, świeczniki, stroje oraz nadzorował malowanie fasad domów i zamków. Lucas Cranach starszy zmarł 16 października 1553 roku w wieku 81 lat.
rozwiń zwiń