Historia

Archeolodzy odkryli w Egipcie elitarny grób sprzed 1,5 tys. lat

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2022 05:40
W monumentalnym grobowcu znajdującym się w egipskim Berenike nad Morzem Czerwonym zostali pochowani - jak ustalili polscy archeolodzy - przedstawiciele elity tego portowego miasta.
zdjęcie ilustracyjne
zdjęcie ilustracyjne Foto: Shutterstock

Zagadkowa "skulona pozycja"

Uwagę naukowców, którzy badali nowo odkryty grób, zwrócił nietypowy sposób ułożenia ciał w kamiennej skrzyni. Szkielety wyglądały tak, jakby zmarłych pochowano w skulonej pozycji: kości dolnych kończyn spoczywały na klatce piersiowej.

"Nie jest to naturalna pozycja. Aby ją osiągnąć, zmarłych po śmierci musiano skrępować sznurami lub obwiązać tkaniną", powiedział Polskiej Agencji Prasowej kierownik badań dr Mariusz Gwiazda z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Gwiazda prowadzi badania w Berenike wspólnie z prof. Stevenem Sidebothamem z University of Delaware w USA.

Jak przypomniał dr Mariusz Gwiazda, już w II w. p.n.e. grecki historyk Agatarchides z Knidos, opisując zwyczaje pogrzebowe plemion Pustyni Wschodniej (obszaru między Nilem a Morzem Czerwonym), mówił o sznurze przywiązywanym do szyi i do nóg, powodującym, że ciało uzyskiwało skuloną pozycję. Być może, zastanawiał się dr Gwiazda, podobnie było w przypadku grobowca w Berenike.

Co ciekawe również, zmarłych ułożono tu w czterech warstwach, jedna pod drugą. Archeologom na razie nie udało się ustalić, czy ciała zostały złożone w jednym momencie, czy też dokładano je do grobowca co jakiś czas.

Srebrne pierścienie i kolczyki

Nowo odkryty grobowiec pełen był różnego rodzaju wyposażenia, co - jak zaznaczał dr Mariusz Gwiazda - świadczy o tym, że należał do ważnych przedstawicieli tego starożytnego miasta.

Wśród znalezionych przedmiotów wyróżniają się paciorki z surowców (onyks i karnelian), które trafiały do Berenike z Pakistanu, Indii, a nawet z Indonezji. Na ostatnią drogę zmarłych wyposażano też w srebrne pierścienie (utrzymane w stylistyce znanej z pogranicza egipsko-sudańskiego), kolczyki oraz bransolety wykonane z kości słoniowej.
Bardzo podobne wyposażenie grobowców z tego samego okresu, zwracał uwagę dr Gwiazda, znane jest z Górnego Egiptu i Nubii. Tam tego typu pochówki określa się królewskimi.

"Jakby zmarli byli w siebie wtuleni"

W części naziemnej grobowca, obok skrzyni ze szczątkami ludzkimi, archeolodzy odkryli również ślady po dawnych rytuałach pogrzebowych. "Zapewne tam kultywowano pamięć o zmarłych", tłumaczył kierownik badań.

Znajdowała się tam platforma z miskami do składania ofiar i ołtarz z kadzielnicą. Archeolodzy natknęli się na przykład na cztery zwierzęce kręgi (kozy lub owcy) złożone zapewne w ofierze. Odkryto też kilka amfor, które umiejscowione zostały do góry dnem. Zdaniem naukowców oznacza to, że naczynia opróżniano w czasie praktyk rytualnych. Były tam też niewielkie butle do przechowywania wody o podobnej formie, którą Arabowie stosują do dziś. Butle te słyną z tego, że płyny w nich utrzymują niską temperaturę mimo upałów.

Z kolei przed wejściem do grobowca archeologów czekało kolejne zaskoczenie. Znaleźli tam grób matki z dzieckiem z tego samego okresu. "Wygląda to tak, jakby zmarli byli w siebie wtuleni", opisywał dr Mariusz Gwiazda.

Nubijskie plemię

Od IV do VI w. n.e. - w czasie powstania grobowca - Berenike zamieszkiwali Blemiowie, którzy uniezależnili się od władzy innych śródziemnomorskich imperiów. Było to mało znane nomadyczne plemię nubijskie zamieszkujące górzystą Pustynię Wschodnią. We wspomnianym okresie jednak Blemiowie kontrolowali terytorium na wschód od Nilu: od dzisiejszej Etiopii po Berenike. Władze administrowały miastem i wzbogaciły się dzięki uczestnictwu w wymianie handlowej między Bizancjum a społecznościami mieszkającymi w rejonie Oceanu Indyjskiego.

"Zwyczaje grzebalne tej zamieszkującej Berenike społeczności były do tej pory okryte mrokiem tajemnicy. Chcieliśmy wypełnić tę lukę", podkreślał dr Mariusz Gwiazda. Bardzo istotnym faktem jest tu również to, że grobowiec w Berenike okazał się nietknięty przez rabusiów, co jest rzadkością w Egipcie, zwłaszcza w przypadku elitarnych pochówków.

Cmentarzyska zwierząt

Zapewne to nie koniec ciekawych odkryć w tej okolicy, bo do badanego grobowca przylegają z dwóch stron bardzo zbliżone w planie struktury.

"Nasze najnowsze odkrycia świadczą o tym, że Berenike w IV-VI w. wcale nie było prowincjonalnym miastem portowym. Jego kontakty były naprawdę szerokie, o czym świadczy wyposażenie tego grobowca", mówił dr Gwiazda.

Archeolodzy przez wiele lat zajmowali się badaniem w Berenike głównie reliktów miasta z okresu hellenistycznego, rzymskiego i czasów późniejszych. Do tej pory nie podjęto szerszych badań cmentarzysk ludzkich z tych okresów. Kilka lat temu udało im się natomiast znaleźć w Berenike cmentarz zwierząt sprzed 2 tys. lat. Okazało się, że ówcześni mieszkańcy miasta sprowadzali z Indii małpy, które traktowali jako domowe maskotki, a po ich śmierci grzebali je na obrzeżach miastach. Były tam też psie i kocie kwatery.

***

Czytaj także:

***

Miasto Berenike założył w III wieku p.n.e. faraon Ptolemeusz II. Początkowo port służył do przeładunku transportów słoni afrykańskich. W pierwszym wiekach naszej ery Rzymianie, którzy przejęli władzę nad Egiptem, uczynili z miasta ważny punkt w handlu transoceanicznym łączącym Czarną Afrykę, Bliski Wschód i Indie.

PAP/jp

Czytaj także

Dieta anglosaskich królów była głównie wegetariańska, chyba że wpadali na grilla do chłopów

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2022 05:50
Historycy od dawna zakładali, że wczesnośredniowieczni królowie i ich drużyny spożywali więcej mięsa niż reszta społeczeństwa. Nowe badania brytyjskich naukowców podważają to założenie i rzucają nowe światło na stosunki między władcą i poddanymi.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Peru. Zmiany klimatu prowadziły do nieustannych wojen społeczności prekolumbijskich

Ostatnia aktualizacja: 27.04.2022 05:50
Wywołane zmianami klimatycznymi migracje i presja populacyjna prowadziły do wzrastania przemocy i konfliktów zbrojnych, które przez 700 lat destabilizowały Płaskowyż Nazca - dowodzą badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Utah. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polscy badacze odkryli w Egipcie grób urzędnika odpowiedzialnego za tajne dokumenty faraona

Ostatnia aktualizacja: 02.05.2022 05:25
W egipskiej Sakkarze, obok najstarszej piramidy świata, archeolodzy z Polski odnaleźli miejsce pochówku sprzed 4,3 tys. lat: grób urzędnika z królewskiej kancelarii w czasach panowania jednego z pierwszych faraonów VI dynastii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Perfumy Kleopatry. Jak pachniała ostatnia królowa starożytnego Egiptu?

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2022 05:55
Kobieta, która uwiodła Juliusza Cezara i Marka Antoniusza, ponoć olśniewała intelektem, charakterem i urodą. Czy zniewalający był także jej zapach? Naukowcy twierdzą, że udało im się odtworzyć w przybliżeniu woń perfum, których używała władczyni.  
rozwiń zwiń