Redakcja Polska

30 lat temu zmarł Józef Czapski. Dokumentował zbrodnię katyńską

12.01.2023 12:21
Malarz, pisarz, żołnierz, więzień Starobielska, jeden z twórców słynnej paryskiej Kultury, dokumentator zbrodni katyńskiej zmarł 12 stycznia 1993 r. w Maisons-Laffitte pod Paryżem.  
Audio
  • 30 lat temu zmarł Józef Czapski - materiał Ewy Plisieckiej [posłuchaj]
Józef Czapski
Józef CzapskiFoto: Reprodukcja Andrzej Rybczyński/PAP

Józef Czapski, właściwie hrabia Józef Maria Franciszek Hutten-Czapski, był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, potem walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku, po której dostał się do niewoli sowieckiej. Trafił do obozu w Starobielsku, skąd wiosną 1940 roku został wywieziony, ze względu na niemieckie pochodzenie, do obozu w Pawliszczew Borze, a następnie do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu pod Wołogdą na dalekiej północy ZSRR. Po zwolnieniu w 1941 roku wstąpił do armii Władysława Andersa i na rozkaz generała prowadził poszukiwania zaginionych polskich oficerów ze Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa, którzy - jak się później okazało - zostali zamordowani przez NKWD.

Z armią Andersa Józef Czapski przeszedł przez Bliski Wschód do Włoch. Tam, pod koniec kampanii włoskiej 2. Korpusu Polskiego, Józef Czapski, Jerzy Giedroyc, Gustaw Herling-Grudziński oraz Zofia i Zygmunt Hertzowie wydali pierwszy numer "Kultury", pisma, które potem stało się najważniejszym ośrodkiem emigracji. Po wojnie Józef Czapski współpracował z Instytutem Literackim i miesięcznikiem "Kultura". W siedzibie instytutu w Maisons-Laffitte niedaleko Paryża mieszkał i miał swoją pracownię malarską. Jako malarz nawiązywał do postimpresjonizmu. Tworzył portrety, malował wnętrza, martwe natury i pejzaże.

W jego dorobku pisarskim szczególne miejsce zajmują "Wspomnienia starobielskie" oraz "Na nieludzkiej ziemi", relacje z pobytu w ZSRR pisane w latach 1942-1947. To jedne z pierwszych świadectw naocznego świadka, który przeżył łagry, a następnie poszukiwał więźniów Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa. W PRL informacje na temat Józefa Czapskiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji. Sytuacja uległa zmianie na krótko w 1956 i 1957 roku na czas dwóch wystaw jego prac. W 1986 roku zorganizowano wystawę rysunków i obrazów olejnych Józefa Czapskiego w Muzeum Archidiecezjalnym w Warszawie.

Dziewięćdziesięcioletni już artysta nie mógł na nią przyjechać. Współcześnie jego obrazy prezentowano czterokrotnie w warszawskiej Kordegardzie, ostatni raz na wystawie w ubiegłym roku.

Jak podkreślił podczas otwarcia tej ekspozycji wicepremier minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński, Józef Czapski to nie tylko wybitny twórca, ale zarazem świadek historii XX wieku.

Artysta i współtwórca paryskiej Kultury zmarł w Maisons-Laffitte 12 stycznia 1993 roku. Miał 96 lat.

IAR/ep

Zbrodnia katyńska - zagłada polskich elit na zlecenie najwyższych władz Związku Sowieckiego

13.04.2020 09:30
3 kwietnia 1940 roku do Katynia wyruszyły pierwsze transporty polskich jeńców wojennych przetrzymywanych w obozach jenieckich na terytorium Związku Radzieckiego. Przez następnych sześć tygodni Polacy wywożeni byli z obozów grupami do miejsc kaźni. Zgładzenie polskich jeńców zostało przeprowadzone w tak zwanym "trybie specjalnym", bez sądów, bez wyroków, na podstawie list śmierci. Funkcjonariusze NKWD mordowali strzałem w tył głowy. Zbrodni dokonano w Katyniu, Charkowie oraz Miednoje.

Paryż: trwa internetowy festiwal Józefa Czapskiego, pisarza i malarza

24.11.2020 15:34
W maju w ramach II edycji festiwalu Józefa Czapskiego odbyć się miała w Paryżu, w galerii nieopodal Luwru, wystawa jego dzieł z francuskich kolekcji prywatnych. Pandemia uniemożliwiła realizację projektu, ale jego organizatorka Elżbieta Skoczek zdecydowała się na wirtualny pokaz w Internecie.

Wernisaż wystawy dzieł Józefa Czapskiego w warszawskiej Kordegardzie

29.04.2022 12:48
Znakomite obrazy i rysunki można oglądać w warszawskiej Kordegardzie, na nowej wystawie "Józef Czapski. Dzieła z kolekcji prywatnych”.

75 lat temu ukazał się pierwszy numer emigracyjnego pisma "Kultura"

01.06.2022 16:15
Jego założycielem był legendarny redaktor Jerzy Giedroyc, a wydawcą Instytut Literacki, założony rok wcześniej w Rzymie, również z inspiracji Giedroycia.