Historia

Aleksander Świętochowski – "poseł Prawdy"

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2023 05:40
- Był chyba najwybitniejszym polskim publicystą, być może dorównywał mu jedynie Bolesław Prus – mówił o Aleksandrze Świętochowskim historyk prof. Marek Urbański na antenie Polskiego Radia. 
Aleksander Świętochowski
Aleksander ŚwiętochowskiFoto: Wikipedia/domena publiczna

25 kwietnia 1938 roku zmarł Aleksander Świętochowski, publicysta, prekursor warszawskiego pozytywizmu, polityk.

Posłuchaj
02:40 piękny i bestia świętochowski [1]___170_03_iii_tr_0-0_118301118a1d7f78[00].mp3 Audycja Arkadiusza Ekierta z cyklu "Piękny i bestia" poświęcona postaci Aleksandra Świętochowskiego (PR, 8.10.2003)

Świętochowski w młodości chciał przystąpić do powstania styczniowego, jednak ojciec powstrzymał go przed tym siłą. W 1866 roku rozpoczął naukę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1874 roku w Lipsku uzyskał doktorat z filozofii za rozprawę o moralności. 

Po powrocie do Warszawy zaczął publikować w "Przeglądzie Tygodniowym", jednak jego największe publicystyczne osiągnięcia przypadają na czas współpracy z czasopismem "Prawda", w którym przybrał pseudonim Poseł Prawdy i do 1902 roku publikował felietony z cyklu "Liberum veto".

Świętochowski stał się jednym z ojców-założycieli warszawskiego pozytywizmu.

– Często pozytywistom zarzucano lojalizm, negację hasła niepodległości. Było trochę inaczej. Odżegnywali się oni od zrywów narodowych, które uważali za irracjonalne – wyjaśniał prof. Andrzej Szwarc w audycji Krystyny Żebrowskiej. – Nie oznacza to, że pozytywiści byli jakimiś kolaborantami. Pozytywiści, dążąc do modernizacji gospodarki, do rozwoju oświaty, do odejścia od tego, co nazywali duchem romantyzmu, absolutnie nie odrzucali możliwości odzyskania niepodległości.

Posłuchaj
26:48 aleksander świętochowski - ideolog warszawskiego pozytywizmu___f 23615_tr_0-0_116042028a14fc45[00].mp3 Aleksander Świętochowski - ideolog warszawskiego pozytywizmu - audycja Krystyny Żebrowskiej. (PR, 30.11.1980)

Jak podkreślał prof. Jan Tomkowski w audycji Iwony Malinowskiej z cyklu "Wieczór literacki", Świętochowski nie mógł się odnaleźć w koteryjnej rzeczywistości II Rzeczpospolitej. Początkowo krytykował Narodową Demokrację, nazywając ją "partią zrodzoną z nocy", odwołując się do ksenofobicznej ideologii. Później jednak wstąpił w szeregi tego ugrupowania.

Pełen ochoty do pracy, ale nieumiejący odnaleźć się w nowej rzeczywistości, stopniowo zaczął odsuwać się w cień. Około 1912 roku wyjechał z Warszawy do Gołotczyzny, gdzie wprawiał w życie swoje postulaty pracy organicznej i pracy u podstaw. Zmarł 25 kwietnia 1938 roku. Dziś jest twórcą, który wzbudza sprzeczne opinie.

 Młodość biologiczna, połączona z wyjątkową dojrzałością intelektualną, stworzyła syntezę, która do dziś jest aktualna – mówił Józef Rurawski, gość Krystyny Żebrowskiej.

O wiele gorszą ocenę wystawia Świętochowskiemu prof. Jan Tomkowski.  Wyzwania, jakie on stawia, są nie na dzisiejsze czasy  skomentował historyk literatury.

Aleksander Świętochowski zmarł 25 kwietnia 1938 roku.

bm

Czytaj także

Franciszek Fiszer, czyli człowiek-legenda

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2023 05:35
Erudyta, filozof, przyjaciel poetów i smakosz. Znany był z opowiadania anegdot i powiedzonek, które powtarzało towarzystwo artystyczno-literackie. Bywał w najmodniejszych warszawskich kawiarniach i kabaretach, błyszczał w towarzystwie. Był legendą za życia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bolesław Prus. "Kiedy pisał, nie wychodził w ogóle ze swojego pokoju"

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2022 05:50
– Prus robił wszystko, żeby przed nami swą biografię zataić – mówiła prof. Ewa Paczoska w audycji Hanny Szof z 2007 roku. – On był zagadką już dla swoich współczesnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stefan Żeromski. Skomplikowana prywatność "sumienia narodu"

Ostatnia aktualizacja: 14.10.2023 05:55
- Przywykło się traktować Żeromskiego jako człowieka surowego, poważnego, zasmuconego problemami, które dzielił ze swoimi rodakami. Rzeczywistość wyglądała inaczej - mówiła dr Katarzyna Sobolewska w audycji "Kultura w radiowej Jedynce".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Janta-Połczyński – pisarz i podróżnik

Ostatnia aktualizacja: 11.12.2023 05:40
– Zajmował się wieloma niezwykłymi rzeczami. Według legendy przetłumaczył na japoński "Pana Tadeusza". Wiadomo, że przez pewien czas był konferansjerem baletu indyjskiego – mówił o Jancie-Połczyńskim krytyk literacki Piotr Kuncewicz na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Apollo Korzeniowski. Ojciec Conrada niesłusznie w cieniu syna

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2024 05:56
Stefan Żeromski pisał o nim, że był "nieznanym ojcem sławnego pisarza", ale dodawał także, że był "jednym z palaczów ducha polskiego". Wygnaniec, konspirator, poeta i pisarz nie zasłużył, by być tylko przypiskiem w biografii Josepha Conrada. 204 lata temu urodził się Apollo Korzeniowski.
rozwiń zwiń