Historia

Uczniowie walczą o polskie szkoły – strajk 1905 roku

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2024 05:45
Rewolucja 1905 roku była ożywionym okresem przebudzenia politycznego polskiego społeczeństwa w zaborze rosyjskim. – Strajki szkolne były tak skuteczne, że zburzyły cały carski system szkolnictwa – mówił dr Janusz Osica na antenie Polskiego Radia.
Wiosna roku 1905 - obraz Stanisława Masłowskiego
"Wiosna roku 1905" - obraz Stanisława MasłowskiegoFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

119 lat temu w Kielcach rozpoczął się strajk uczniów męskiego oraz żeńskiego gimnazjum, uznawany za najsprawniej przeprowadzony strajk szkolnych na terenie Królestwa Polskiego w okresie rewolucji 1905 roku.


Posłuchaj
23:23 czwarte powstanie - rewolucja 1905 roku___1514_98_iv_tr_0-0_163984906015bd6c[00].mp3 – Legło w gruzy przekonanie, że Rosja jest najpotężniejszym zaborcą i że Rosja jest niezwyciężalna – rozmowa o rewolucji 1905 roku w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Marsz ku niepodległości". W studio dr Janusz Osica oraz Wojciech Zalewski. (PR, 17.05.1998)

 

Uczniowie w Kielcach rozpoczynają strajk

Zryw kieleckiej młodzieży był wyrazem solidarności z rówieśnikami z Warszawy, którzy 28 stycznia 1905 roku rozpoczęli strajk szkolny. Za ich śladem poszli uczniowie z innych miast i strajki błyskawicznie rozprzestrzeniły się na resztę Królestwa Polskiego.

Strajk rozpoczął się od wręczenia petycji uczniowskich dyrektorom męskiego oraz żeńskiego gimnazjum w Kielcach. Ich postulaty zostały opracowane wcześniej przez komitety uczniowskie. Nie różniły się znacząco od żądań stawianych przez młodzież w innych miastach – oczekiwano przede wszystkim polonizacji szkolnictwa w Królestwie Polskim.

Po wręczeniu petycji uczniowie opuścili budynki szkół i udali się do domów. Wkrótce solidarność z uczniami wykazali kieleccy robotnicy, którzy przerwali pracę i wyszli na ulice miasta. Również polscy nauczyciele nie wrócili do pracy.

Władze rosyjskie ogłosiły przerwę w nauce do 20 lutego i zagroziły, że uczniowie, którzy tego dnia nie wrócą do szkół, zostaną z nich wydaleni. Pomimo gróźb, większość uczniów nie powróciła na zajęcia.

Uczestników strajku szkolnego spotkały represje – do końca lutego kilkuset protestujących uczniów zostało usuniętych ze szkół z tzw. "wilczym biletem", który uniemożliwiał kontynuowanie nauki. Wydaleni uczniowie postanowili dalej się uczyć w ramach tajnych kompletów.

Strajki szkolne 1905 roku

Po represjach po upadku powstania styczniowego język polski w Królestwie Polskim był nauczany jedynie po rosyjsku oraz nie był przedmiotem obowiązkowym. Stefan Żeromski wspominał takie lekcje jako coś, co miało obrzydzić młodzieży naukę ojczystego języka. Jedynym przedmiotem wykładanym po polsku była religia. Była uważana za podstawę porządku społecznego, dlatego starano się nauczać jej tak, aby jak najlepiej dotrzeć do uczniów.

Na fali niepokojów rewolucji 1905 roku młodzież szkolna  postanowiła walczyć z rusyfikacją. 28 stycznia 1905 roku uczniowie warszawskich szkół wyszli na ulice miasta. Szybko dołączyli do nich studenci politechniki oraz uniwersytetu.

Strajk szkolny rozprzestrzenił się z Warszawy na pozostałą część Kongresówki. Apogeum strajków przypadło na luty 1905 roku. Uczniowie żądali wprowadzenia języka polskiego do nauki, zezwolenia na zakładania polskich szkół, samorządności szkół, prawa do swobodnego stowarzyszania się uczniów, zniesienia dyskryminacji religijnej i narodowej w szkołach.

– Strajki były tak skuteczne, że obrodziły powstaniem Związku Samopomocy Społecznej i zburzyły cały carski system szkolnictwa. Wymuszono na chwilę obecność języka polskiego w nauczaniu, prywatyzację szkół i większe swobody – powiedział dr Janusz Osica w audycji z cyklu "Marsz ku niepodległości" z 1998 roku. – Poszły za tym ustępstwa natury politycznej, gdzie carat zaczął stroić się w fartuszek demokratyczny.

sa

Zobacz więcej na temat: HISTORIA 1905 Kielce
Czytaj także

Skok czterech premierów w Bezdanach

Ostatnia aktualizacja: 26.09.2023 05:50
- Nie znam czegoś takiego w dziejach świata, żeby późniejsi najwyżsi dostojnicy państwowi napadli na pociąg pocztowy i go obrabowali – komentował historyk, Sławomir Koper. 115 lat temu dokonano największego napadu rabunkowego w historii Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Mirecki-Montwiłł, nieustraszony konspirator

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2021 05:40
Pamięć o Józefie Mireckim-Montwille była bardzo żywa w II Rzeczypospolitej. Przed II wojną światową wiele ulic i placów nosiło imię tego działacza niepodległościowego. Jego działalność konspiracyjna przypomina akcję filmu sensacyjnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stefan Żeromski. Pisarz, prezydent, sumienie narodu

Ostatnia aktualizacja: 20.11.2023 06:00
98 lat temu zmarł jeden z największych pisarzy polskich, prozaik, publicysta i dramaturg, który ma w swej biografii interesujący prezydencki epizod.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Demonstracja na pl. Grzybowskim. Pierwsze od powstania styczniowego zbrojne wyzwanie rzucone zaborcom

Ostatnia aktualizacja: 13.11.2023 05:50
118 lat temu na pl. Grzybowskim w Warszawie odbyła się zbrojna demonstracja PPS, w czasie której doszło do starć z rosyjską policją i wojskiem. Po obu stronach byli zabici i ranni. Wydarzenia te były pierwszym, od czasu powstania styczniowego, zbrojnym wystąpieniem polskiej organizacji przeciwko władzy carskiej.
rozwiń zwiń