Historia

Henryk Ibsen. Dramatopisarz, który zmienił zasady gry

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2024 05:35
23 maja 1906 roku zmarł Henryk Ibsen, wybitny norweski dramatopisarz. Stworzył współczesny dramat realistyczny, w którym krytykował mieszczańską moralność, zakłamanie i obłudę.
Henryk Ibsen
Henryk IbsenFoto: Wikimedia Commons/Public domain

Urodził się i wychował w mieście Skien, w bogatej rodzinie kupców należącej do miejscowej elity towarzyskiej. Miał zostać farmaceutą i przez kilka lat praktykował w aptece, ale zaczął pisać i to pochłaniało go znacznie bardziej. Jako dwudziestodwulatek debiutował swoją sztuką "Grób Hunów" w teatrze w Christianii (dawna nazwa Oslo). Następnie przez kilka lat pracował w Bergen w teatrze jako pomocnik reżysera i dramaturg, a potem został dyrektorem teatru w Oslo. Jednak to na emigracji w kolejnych latach napisał swoje największe dzieła.

Największe dzieła

Henryk Ibsen wraz z rodziną wyjechał z Norwegii w roku 1864 po kilkuletnim okresie dotkliwej biedy.

- Pierwsze fotografie Ibsena pochodzą z początku lat 60., kiedy mieszkał w Oslo, z tego najtrudniejszego momentu w jego życiu - opowiadała teatrolog Ewa Partyga w audycji Iwony Malinowskiej i Anny Lisieckiej w Polskim Radiu. - Widać tu Ibsena w obszarpanym surducie - ma dziury na rękawie. Bardzo nie lubił tego zdjęcia i starał się ukryć te dziury w obramowaniu - tłumaczyła. 

Posłuchaj
40:58 Oslo.mp3 Oslo Henryka Ibsena i Knuta Hamsuna. Audycja Iwony Malinowskiej i Anny Lisieckiej z cyklu "Miasta pisarzy". (PR, 25.04.2014)

 

Przez 27 lat, aż do 1891 roku mieszkał w wielu miastach Włoch i Niemiec. We Włoszech najpierw powstał "Brand" (1865) a już w 1867 roku zapewne najlepiej znany dramat Ibsena "Peer Gynt". Muzykę do niego napisał inny twórca norweski, kompozytor Edward Grieg. To romantyczny dramat mocno inspirowany ludowymi opowieściami, zawiera elementy i postaci baśniowe.

Niemiecki rozdział

W Niemczech Ibsen stworzył natomiast "Cesarza i Galilejczyka" (1873), które uważał za swoje główne dzieło, ale to kolejny tekst - "Nora, czyli dom lalki" (1979) -  jest ważniejszy i grany do dziś. Opowieść o tym jak konwencje i role społeczne potrafią zniszczyć rodzinę. Szczególną rolę w tej historii odgrywa tytułowa Nora, która może kojarzyć z polską odpowiedniczką, Izabelą Łęcką. Nora jednak przez trudne doświadczenie życiowe nabiera świadomości i zaczyna o sobie decydować, wychodzi z roli bezwolnej lalki, choć cała jej rodzina ponosi wysokie koszty tej zmiany.

Kiedy w 1891 roku Ibsen wrócił do Norwegii, był już uznanym dramatopisarzem i niezwykle szanowanym artystą w ojczyźnie.

- W latach 90. był największą atrakcją turystyczną Oslo - mówiła teatrolog Ewa Partyga w Polskim Radiu. - Świadczy o tym to, że w przewodniku po Norwegii wydanym przez amerykańską firmę Underwood&Underwood znalazło się zdjęcie stereoskopowe Ibsena siedzącego w swoim gabinecie i było to jedno z 5 czy 6 zdjęć Oslo - opowiadała.

Znów w domu

Po powrocie do Norwegii Ibsen nadal pisał. Powstały wtedy między innymi dramaty "Kobieta morska" (1888) oraz "Hedda Gabler" (1890). Pierwszy z tych tytułów to symboliczna historia kobiety wychowanej nad morzem, która ma przez to w dorosłym życiu niezwykłą wrażliwość i dużą potrzebę wolności. Morze miało duże znaczenie również w życiu Ibsena - zawsze wynajmował takie mieszkania, żeby mieć morze w zasięgu wzroku lub krótkiego spaceru.

- Czy Ibsen lubił Oslo - tego nie wiem - opowiadał badacz teatru, profesor Lech Sokół w Polskim Radiu. - Wiem tylko że Ibsen, kiedy wrócił z emigracji, przeżywał coś bardzo ważnego, związanego z emigracją. Najpierw czuł się Norwegiem, potem człowiekiem ogólnogermańskim, bo podróżował po Niemczech, ale kochał Włochy. Ale kiedyś powiedział: kim jestem teraz? Nie wiem. Moją ojczyzną jest morze.

az/im

Czytaj także

Literacka Norwegia. Spotkanie z Larsem S. Christensenem

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2015 23:00
Gościem audycji będzie norweski poeta, prozaik i scenarzysta Lars Saabye Christensen, jeden z najlepszych pisarzy skandynawskich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

William Sz., twórca pandemiczny?

Ostatnia aktualizacja: 21.11.2020 08:00
Arcyklasyk światowej literatury urodził się w czasie epidemii i przeżył ich co najmniej kilka. Od lat 90. XVI w. mieszkał w Londynie. Niebotyczna jak na tamte czasy liczba mieszkańców, ok. 200 tys., w połączeniu z ówczesnym stanem higieny (a raczej jej brakiem) prowokowała wciąż nowe zarazy miejskie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Bernhard. Pierwszy krytyk Austrii

Ostatnia aktualizacja: 12.02.2024 05:40
35 lat temu, 12 lutego 1989 roku, zmarł Thomas Bernhard, austriacki pisarz, autor powieści, opowiadań i dramatów, a także poezji. Twórca równie wybitny co kontrowersyjny, swoimi obrazoburczymi sztukami i książkami wywołał w swojej ojczyźnie wiele skandali i ogólnonarodowych dyskusji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Knut Hamsun - noblista wyklęty

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2024 05:35
19 lutego 1952 roku zmarł norweski pisarz, Knut Hamsun. Jego najbardziej znana powieść to "Głód", ale to za wydane prawie 30 lat później "Błogosławieństwo ziemi" dostał literacką Nagrodę Nobla.
rozwiń zwiń