Historia

Afera Watergate - triumf "czwartej władzy"

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:40
Był to najpoważniejszy kryzys konstytucyjny w historii Stanów Zjednoczonych, który doprowadził do ustąpienia prezydenta i głębokich zmian w funkcjonowaniu administracji. 9 maja 1974 roku rozpoczęły się przesłuchania w sprawie Afery Watergate.
Reporterzy Washignton Post - Carl Berstein (w środku) i Bob Woodword (z lewej), Waszyngton 1974 r.
Reporterzy "Washignton Post" - Carl Berstein (w środku) i Bob Woodword (z lewej), Waszyngton 1974 r. Foto: Forum

17 czerwca 1972 roku w kwaterze wyborczej demokratów, która mieściła się w kompleksie biurowym Watergate w Waszyngtonie przyłapano włamywaczy. Był wśród nich James McCord, pracownik Komitetu Reelekcji Prezydenta, który działał na rzecz kandydata republikanów, urzędującego prezydenta Richarda Nixona.

Włamania nie powiązano bezpośrednio z wyborami, nie dając jednocześnie wiary, że prezydent USA może być zamieszany w działania o charakterze kryminalnym. Wątek polityczny – z braku dowodów – został wyłączony ze śledztwa. Jesienią 1972 roku Nixon został wybrany w pierwszej turze wyborów na kolejna kadencję. Zwycięstwo było spektakularne – zdobył 60,7 proc. głosów, a jego główny przeciwnik, nominowany z ramienia Partii Demokratycznej George McGovern, jedynie 37,5 proc. głosów.

Sprawy nie dało się jednak "zamieść pod dywan". Na jaw zaczęły wychodzić fakty, świadczące o nielegalnych działaniach współpracowników Nixona. Główną rolę w ich ujawnianiu odegrali dziennikarze "Wshington Post" – Bob Woodward i Carl Bernstein.

"Głębokie gardło"

W swoich publikacjach powoływali się na informatora – wysoko postawionego urzędnika państwowego, któremu nadali pseudonim "Głębokie gardło". Po latach okazało się, że był nim Mark Felt – wicedyrektor FBI.
Felt podjął współpracę z dziennikarzami nie bez powodu – uczestniczył w śledztwie w sprawie włamania do Watergate i zaszokowały go naciski oraz próby tuszowania niektórych faktów ze strony urzędników administracji Nixona.

O sprawie robiło się coraz głośniej. Kolejne publikacje prasowe doprowadziły do powołania senackiej komisji, która miała zbadać zakulisowe rozgrywki w czasie kampanii prezydenckiej. Przesłuchania rozpoczęły się 17 maja 1973 roku. Ujawniono w ich trakcie szereg szokujących faktów, które świadczyły o działalności szpiegowskiej ludzi związanych z Nixonem, jednak prawdziwą bombą była informacja z 13 lipca o istnieniu automatycznego systemu nagrywającego wszystkie rozmowy w Białym Domu – oczywiście bez wiedzy i zgody rozmówców. Taśmy mogły być kapitalnym dowodem w sprawie. Senat zażądał ich wydania.

Taśmy prawdy

Równolegle do przesłuchań przed senacką komisją prokurator specjalny Archibald Cox prowadził śledztwo w sprawie Watergate. On również zażądał dostępu do nagrań. Nixon odmówił zarówno Senatowi, jak i prokuratorowi, zasłaniając się specjalnymi uprawnieniami prezydenta. Cox został zdymisjonowany. To był kolejne sygnały świadczące o tym, że prezydent i jego współpracownicy mogą mieć coś na sumieniach.

Przesłuchania przed komisją senacką były transmitowane przez telewizję - w szczytowym okresie oglądało je 85 proc. dorosłych Amerykanów. Notowania Nixona zaczęły gwałtownie spadać – gołym okiem widać było, że działania jego ludzi, a być może jego samego, nie były zgodne z prawem. Prezydent postanowił ujawnić stenogramy, a potem również zawartość taśm, jednak bez kluczowych dla sprawy 18 min. nagrania. Ich brak tłumaczono pomyłką sekretarki. Przez pewien czas trwały przepychanki wokół owych 18 min., jednak 24 lipca 1974 roku amerykański Sąd Najwyższy wydał decyzję nakazującą Nixonowi ujawnienie wszystkich nagrań.


Posłuchaj
33:44 afera watergate___f 57787_tr_0-0_1066519528c965af[00].mp3 Dziennikarz Stanisław Głąbiński przybliżył kulisy ujawnienia afery Watergate w audycji Piotra Lignara pt. "Afera Watergate. Nie do końca wyjaśnione". (PR, 6.06.1993)

 

Rezygnacja

Równolegle, od początku 1974 roku, Izba Reprezentantów prowadziła procedurę impeachmentu, czyli odsunięcia od władzy prezydenta. Atmosfera robiła się coraz gorętsza. Wobec miażdżących dowodów, nieprzychylności opinii publicznej i chcąc uniknąć odwołania, 9 sierpnia 1974 Richard Nixon, 36. i 37. Prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki, złożył rezygnację na ręce sekretarza stanu Henry'ego Kissingera.

Jego następcą został Gerald Ford, który 8 września wydał akt łaski, uniemożliwiający zakończenie śledztwa i postawienie Nixona w stan oskarżenia. Były prezydent przyznał się w końcu publicznie do "błędów", popełnionych w czasie swojego urzędowania.

Afera Watergate zmieniła USA. Uprawnienia prezydenta w zakresie wykorzystania służb specjalnych zostały ograniczone, procedury w państwie stały się bardziej przejrzyste, a media pokazały, że odgrywają istotną rolę w życiu publicznym - "czwarta władza" doprowadziła do rezygnacji najpotężniejszego człowieka w państwie.

Czytaj także

Prezydent Richard Nixon. W cieniu afery Watergate

Ostatnia aktualizacja: 09.08.2024 05:40
Jego kariera pełna była wzlotów i upadków. Rządził w czasach zimnej wojny i musiał podejmować  niełatwe decyzje, na które nie odważyli się jego poprzednicy. Większość jego zasług przysłoniła jednak zła sława afery Watergate. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kennedy vs. Nixon. Pierwsza debata telewizyjna

Ostatnia aktualizacja: 26.09.2024 05:35
Richard Nixon był doświadczonym politykiem, John F. Kennedy mało znanym senatorem. Nixon zgodził się na zorganizowanie debaty telewizyjnej przed wyborami prezydenckimi w 1960 roku. Nie przypuszczał jednak, że pozornie nic nie znacząca dyskusja przed kamerami przechyli szalę zwycięstwa na stronę jego przeciwnika.
rozwiń zwiń
Czytaj także

John F. Kennedy. Prezydentura w cieniu zimnej wojny

Ostatnia aktualizacja: 08.11.2023 05:40
8 listopada 1960 roku John F. Kennedy zwyciężył w wyborach i został 35. prezydentem Stanów Zjednoczonych. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

George H.W. Bush. Wprowadził Amerykę w nowe czasy

Ostatnia aktualizacja: 12.06.2024 05:40
Jako 41. prezydent Stanów Zjednoczonych stanął przed wyzwaniami zmieniającego się świata. Za czasów jego kadencji nastąpił rozpad ładu utrwalonego przez zimną wojnę, a Stany Zjednoczone musiały zdefiniować na nowo swoją rolę w stosunkach międzynarodowych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wybory w USA. 10 historycznych ciekawostek, o których mogłeś/aś nie wiedzieć

Ostatnia aktualizacja: 03.11.2020 05:55
We wtorek, 3 listopada 2020, Amerykanie wybiorą następnego prezydenta USA. To jedno z najważniejszych wydarzeń w politycznym kalendarzu - wybierany jest przywódca jednego z najpotężniejszych państw świata. Jak pokazuje historia, sami Amerykanie nie zawsze zdawali sobie sprawę z doniosłości tego wydarzenia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wiceprezydent na kacu, kowboje i dużo martwych ptaków. Najdziwniejsze epizody związane z zaprzysiężeniem prezydentów USA

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2021 06:00
Nad przebiegiem jednego z najważniejszych wydarzeń w politycznym kalendarzu Stanów Zjednoczonych czuwa sztab organizatorów i agentów tajnych służb. Nie zawsze tak było, a uroczystość i jej oprawa przybierały najróżniejsze formy: od gorączkowej improwizacji, po graniczące z kiczem festyny. Nie brakowało też spektakularnych wpadek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nixon w Warszawie. 52 lata od przełomowej wizyty

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2024 05:40
31 maja 1972 roku Richard Nixon przybył do Warszawy. Był pierwszym urzędującym prezydentem Stanów Zjednoczonych, który odwiedził Polskę.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Joe Biden w Warszawie. Poczet amerykańskich prezydentów przychylnych Polsce

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2023 06:50
Wizyta prezydenta USA Joe Bidena nad Wisłą w dniach 20-22 lutego to mocny sygnał dotyczący roli Polski jako ważnego sojusznika Stanów Zjednoczonych. Warszawa była ważnym miejscem na mapie świata również dla poprzedników 46. amerykańskiego przywódcy, którzy od ponad stu lat podkreślali prawo Polaków do wolności. 
rozwiń zwiń