Historia

Bolesław Miciński. "Pisał rzeczy, które urzekały formą"

Ostatnia aktualizacja: 23.04.2024 05:40
- W tym urzekaniu było jednak coś jeszcze znacznie głębszego - potrzeba, żeby filozofia, literatura służyły życiu - mówił w audycji Polskiego Radia literaturoznawca Eligiusz Szymanis. Dziś obchodzimy 113. rocznicę urodzin Bolesława Micińskiego - poety, krytyka literackiego, filozofa, eseisty.
Jerzy Stempowski i Bolesław Miciński w Bouquron, maj 1942
Jerzy Stempowski i Bolesław Miciński w Bouquéron, maj 1942Foto: Archiwum Emigracji UMK

Był autorem takich prac jak "Podróże do piekieł" z 1937 roku czy wydane w Rzymie pośmiertnie "Portret Kanta i trzy eseje o wojnie" (1947). 

- Z listów, z pism, które się zachowały, widać człowieka, który ogromnie ceni życie. Tę ogromną siłę życia, ten witalizm widać również w jego esejach - mówił w audycji Polskiego Radia Eligiusz Szymanis, literaturoznawca.


Posłuchaj
17:20 bolesław miciński biografia dźwiękowa.mp3 O twórczości Bolesława Micińskiego opowiada literaturoznawca Eligiusz Szymanis. Audycja z cyklu "Biografia dźwiękowa" prowadzona przez Grażynę Gronczewską (PR, 3.06.2001)

 

Gość radiowej audycji doceniał również styl, w jakim pisał Miciński. - W polskiej tradycji tego najwyższego pisania mało jest chyba równie pięknych tekstów o literaturze i co ważniejsze, równie pięknych tekstów o filozofii - słyszymy w audycji.

Filozof z Podola

Bolesław Miciński urodził się w miejscowości Mokra na Podolu na terenie dzisiejszej Ukrainy. Był bratankiem Tadeusza Micińskiego, jednego z najwybitniejszych i najbardziej tajemniczych twórców Młodej Polski.

Studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, naukę kontynuował w Paryżu i Grenoble. W latach trzydziestych był asystentem na UW i członkiem redakcji czasopisma filozoficznego "Zet".

- Było to bardzo ciekawe czasopismo, które miało propagować filozofię Józefa Hoene-Wrońskiego, a więc miało być próbą czegoś znamiennego - przeniesienia w wiek XX założeń romantycznego mesjanizmu, udowodnienia, że ta idea nie wyczerpała się - mówił Eligiusz Szymanis.

Bolesław Miciński w latach 1935-1938 współpracował z działem krytyki literackiej tygodnika "Prosto z mostu". Zrezygnował z niej w akcie protestu wobec radykalizacji linii programowej tego związanego ze środowiskiem narodowym czasopisma. Pracował również w Redakcji Literackiej Polskiego Radia.

Gdy wybuchła II wojny światowa, Bolesław Miciński przedostał się wraz z ciężarną żoną do Francji. Tam, w grudniu 1939 roku, urodziła się ich córka Anna i tam, w maju 1943 roku zmarł z powodu gruźlicy w wieku zaledwie 32 lat.

"Mój ojciec był postacią niezwykłą"

Przez długie lata po wojnie twórczość Bolesława Micińskiego znana była tylko nielicznym. Dopiero w latach 70. wydano tom z zebranymi pracami twórcy. Doszło do tego dzięki wysiłkowi jego córki, Anny Micińskiej, krytyczki literackiej, eseistyki, edytorki, która gromadziła opublikowane i niewydane wcześniej prace ojca.

- Z radością odkrywałam, że mój ojciec był postacią tak niezwykłą, tak wspaniałą - mówiła w radiowej audycji Anna Micińska i przyznała, że twórczość ojca poznała dopiero jako dorosła. - Myślę, że odkrycie ojca zaważyło na całym moim późniejszym życiu, utrwaliło wzorce postępowania i sposób myślenia.


Posłuchaj
10:10 portret pisarza - bolesław miciński.mp3 Audycja Joanny Szwedowskiej z cyklu "Portret pisarza" poświęcona postaci Bolesława Micińskiego z udziałem córki twórcy, Anny Micińskiej (PR, 25.05.1993)

 

Potrafił pisać o sprawach ważnych dla czytelnika

Najważniejszą część dorobku Bolesława Micińskiego stanowią eseje filozoficzne. W radiowej audycji Eligiusz Szymanis zwracał uwagę na wyjątkową umiejętność autora w wyjaśnianiu skomplikowanych tematów i "przekładania najbardziej subtelnych treści filozoficznych i najbardziej elitarnych poziomów literatury na poziom zwykłego ludzkiego doświadczenia".

- To, co Micińskiemu udawało się naprawdę, to pisać o Kancie, to pisać o filozofii, pisać o wielkich postaciach w ten sposób, że właściwie zawsze było to pisanie po części o sobie, a po części o sprawach ważnych dla czytelnika, który niekoniecznie musi orientować się w filozofii. Jednocześnie to nie była popularyzacja. Robił to, nie schodząc z najwyższego poziomu rozumienia. To udaje się tylko nielicznym - mówił Eligiusz Szymanis.

Podobnie, jako krytyk literacki w "Prosto z mostu", obchodził się z twórczością poetycką.

- Z ogromnym wyczuciem pisał o wierszach Kazimiery Iłłakowiczówny, o wierszach Skamandrytów, o Konstantym Ildefonsie Gałczyńskim. Umiał to robić w sposób taki, że jego ocena poezji stawała się poezją - mówił Eligiusz Szymanis. - Te eseje były jakby mówieniem Gałczyńskim czy Iłłakowiczówną.

Miciński traktował poezję jako sposób na opisanie rzeczywistości, a twórców poezji darzył najwyższym szacunkiem. Sam, w 1933 roku, wydał tomik poezji pt. "Chleb z Gietsemane".

- Dla niego poeta był kimś, kto dla wszystkich innych odkrywa świat na nowo, kto daje nowe okulary czy nową optykę postrzegania świata - dodał gość audycji.

Nienawiść do zniewolenia

Micińskiemu przyszło żyć i tworzyć w dobie rodzących się w Europie totalitaryzmów. Z problemem tym mierzył się nie tylko jako jego ofiara, ale również jako filozof.

Twórca przyznawał się, że nienawidzi totalitaryzmu właśnie za to, że go nienawidzi, ponieważ system ten rodzi w nim poczucie nienawiści, które jest mu z gruntu obce. Z kolei ta nienawiść budzi w nim poczucie dumy, ponieważ nie popełnia "grzechu letniości" wobec zła.

- Nienawiść do totalitaryzmu, do wszelakiego zniewolenia wynikała z poczucia indywidualności i prawa jednostki do istnienia w historii, a nie poddania się zbiorowości - mówiła w radiowej audycji Anna Micińska.

Zdaniem jej ojca człowiek schronienie przed zniewoleniem może znaleźć w kulturze, której powinien służyć, bowiem to ona "stanowi o wolności człowieka".

"Strażnik wartości najwyższych"

Miciński przyjaźnił się z Witkacym, którego uważał za mistrza. Obu łączyło przekonanie o zbliżającym się kryzysie cywilizacji, obaj uważali, że nadchodzi świat pozbawiony wartości duchowych, a to one decydują o człowieczeństwie.

Ale obu twórców zbliżało nie tylko podobne, katastroficzne spojrzenie na rzeczywistość.

- Łączyło ich to samo, czyli najwyższe wymagania stawiane sobie i wobec tego, innym - wyjaśniała córka Micińskiego w audycji Joanny Szwedowskiej z cyklu "Portret pisarza".

Filozof stał na stanowisku, że należy również wymagać od ludzi kultury, aby uchronić ją przed zalewem bylejakości.

- Ja nie mam złudzeń, że Miciński będzie czytany pod strzechami, natomiast myślę, że będzie zawsze strażnikiem tych wartości najwyższych i że pod jego myśli będą się chronić ludzie, którzy rzeczywiście czegoś od siebie i od tej kultury wymagają - oceniła Anna Micińska.

th/bm

Czytaj także

Władysław Tatarkiewicz. "Nie znoszę organicznie rzeczy niejasnych i mętnych"

Ostatnia aktualizacja: 03.04.2024 05:39
- Na ile o losach człowieka decyduje on sam, jego natura, upodobania, zdolności, a na ile przypadek? To jest odwieczne pytanie. Nieraz myślałem, że o moich losach więcej decydował przypadek niż moje osobiste intencje – mówił prof. Władysław Tatarkiewicz w archiwalnym nagraniu Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Julian Ochorowicz. "Niewiele mamy takich umysłów w naszej historii"

Ostatnia aktualizacja: 23.02.2024 05:40
Był zwany szalonym profesorem filozofii, twórcą wielu wynalazków. Dla Bolesława Prusa stał się inspiracją dla stworzenia postaci Ochockiego, nietuzinkowego fantasty z "Lalki".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Erich Fromm – mieć czy być?

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2020 05:35
- Fromm zarzucał społeczeństwu zachodniemu bezmyślność. Kierowanie się pewnymi impulsami, w naszym pojęciu dobrze pojętym interesem, podczas gdy w rzeczywistości realizujemy scenariusz napisany nie przez nas, a przeciwko nam – mówił na antenie Polskiego Radia dr hab. Tomasz Wiśniewski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Emanuel Swedenborg – objawienia człowieka oświecenia

Ostatnia aktualizacja: 29.03.2024 05:35
– Zamierzał przeniknąć tajemnicę wiary rozumem – mówił o Swedenborgu ks. prof. Ignacy Bokwa na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Hobbes - czy człowiek jest z natury zły?

Ostatnia aktualizacja: 05.04.2020 05:40
Hobbes przedstawił radykalną wizję natury ludzkiej i świata, w którym każdy z każdym toczy wojnę. Zapobiec jej może tylko zawarcie umowy społecznej i silna kontrola suwerena, tzw. Lewiatana.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wilhelm von Humboldt. Myśliciel z zamku nad jeziorem

Ostatnia aktualizacja: 14.09.2024 05:37
Największe europejskie uniwersytety do dziś uczą zgodnie z duchem Humboldta. Oznacza to, że na uczelni mamy do czynienia z nauką, rozumianą jako zbiór nierozwiązanych problemów. Studenci i profesorowie wspólnie starają się je rozwiązać w formie dialogu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Ignacy Witkiewicz. Rozpacz pod maską błazna

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 05:45
24 lutego 1885 roku w Warszawie urodził się Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy" - malarz, pisarz, dramaturg, filozof, fotograf, twórca słynnych portretów. Był głównym teoretykiem awangardowej grupy malarzy formistów. Założył też w Zakopanem Teatr Niezależny, w którym objął kierownictwo artystyczne. Był jednym z najoryginalniejszych twórców kultury polskiej.
rozwiń zwiń