Historia

Nasi przodkowie rośli z zimna. Naukowcy zbadali wpływ klimatu na rozmiary ciał pierwszych Homo sapiens

Ostatnia aktualizacja: 19.07.2021 05:40
Średni rozmiar ciała ludzi zmieniał się znacząco w ciągu ostatnich milionów lat i jest silnie związany z temperaturą otoczenia - twierdzą naukowcy z Cambridge i Tybingi. Surowy klimat napędzał ewolucję w kierunku zwiększenia rozmiarów ciała, czego nie można powiedzieć o cieplejszym środowisku.
Skamieniałości człowieka ilustrujące zróżnicowanie wielkości mózgu (czaszki) i ciała (kości udowe) w plejstocenie
Skamieniałości człowieka ilustrujące zróżnicowanie wielkości mózgu (czaszki) i ciała (kości udowe) w plejstocenieFoto: Manuel Will

Interdyscyplinarny zespół naukowców, kierowany przez badaczy z uniwersytetów w Cambridge i Tybindze, zebrał pomiary rozmiarów ciał i mózgów ponad 300 skamieniałości z rodzaju Homo znalezionych na całym świecie. Łącząc te dane z rekonstrukcją klimatów regionalnych na świecie w ciągu ostatnich milionów lat, udało im się ustalić, jakiego klimatu doświadczali ludzie i jaka była korelacja między klimatem i rozmiarem ciał naszych przodków.

Badanie ujawnia, że średnia wielkość ciała ludzi zmieniała się znacząco w ciągu ostatnich milionów lat, przy czym większe ciała ewoluowały w zimniejszych regionach. Uważa się, że większy rozmiar działa jak bufor przed zimniejszymi temperaturami: ciało traci mniej ciepła, gdy jego masa jest duża w stosunku do powierzchni. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie Nature Communications.

Klimat był głównym czynnikiem

Nasz gatunek, Homo sapiens, pojawił się około 300 000 lat temu w Afryce. Rodzaj Homo istnieje znacznie dłużej i obejmuje neandertalczyków oraz inne wymarłe, pokrewne gatunki, takie jak Homo habilis i Homo erectus.

Charakterystyczną cechą ewolucji Homo sapiens jest tendencja do zwiększania rozmiarów ciała i mózgu: w porównaniu z wcześniejszymi gatunkami, takimi jak Homo habilis, jesteśmy o 50 proc. ciężsi, a nasze mózgi są trzykrotnie większe.

- Nasze badania wskazują, że klimat - zwłaszcza temperatura - był głównym czynnikiem zmian w wielkości ciała przez ostatnie miliony lat - powiedziała profesor Andrea Manica, badaczka z Wydziału Zoologii Uniwersytetu w Cambridge. - Na przykładzie żyjących obecnie ludzi widzimy, że ci żyjący w cieplejszym klimacie mają tendencję do bycia mniejszymi, a ci żyjący w zimniejszym klimacie mają tendencję do bycia większymi. Teraz wiemy, że klimat wpływał podobnie na naszych przodków przez miliony lat.


Czaszka 1200 Science.jpg
Izrael: Odkryto nieznany dotąd prehistoryczny gatunek człowieka

Bystrzy mieszkańcy stepów

Badacze przyjrzeli się również wpływowi czynników środowiskowych na wielkość mózgu u rodzaju Homo, ale korelacje nie były tak wyraźne. Naukowcy wykazali, że większe mózgi występowały u ludzi, którzy żyli w środowisku mniej obfitym w roślinność jadalną, takim jak stepy i łąki, ale także na obszarach bardziej stabilnych ekologicznie. W połączeniu z danymi archeologicznymi, wyniki sugerują, że ludzie żyjący w tych siedliskach polowali na duże zwierzęta. Było to wymagające kooperacji zadanie, które mogło napędzać ewolucję większych mózgów.

- Odkryliśmy, że różne czynniki determinują rozmiar mózgu i rozmiar ciała - nie są one poddawane tym samym naciskom ewolucyjnym. Środowisko ma znacznie większy wpływ na wielkość naszego ciała niż na wielkość naszego mózgu - ocenił dr Manuel Will z Uniwersytetu w Tybindze w Niemczech. - Istnieje pośredni wpływ środowiska na wielkość mózgu w bardziej stabilnych i otwartych obszarach: ilość składników odżywczych uzyskanych ze środowiska musiała być wystarczająca, aby umożliwić utrzymanie i wzrost naszych dużych i szczególnie energochłonnych mózgów.

Badania te sugerują również, że czynniki pozaśrodowiskowe były ważniejsze dla wytworzenia większych mózgów niż klimat, a za główne czynniki zmian należy tu uznać dodatkowe wyzwania poznawcze związane z coraz bardziej złożonym życiem społecznym, bardziej zróżnicowaną dietą i bardziej wyrafinowaną technologią.

Zdaniem naukowców rozmiar ludzkiego ciała i mózgu nadal ewoluuje. Ludzka budowa ciała wciąż dostosowuje się do różnych temperatur, a przeciętnie ludzie o większej budowie ciała żyją dziś w chłodniejszym klimacie.

Nature Communications/EurekaAlert/bm

Czytaj także

Szkielet nosorożca sprzed ponad 100 tys. lat odkryto pod Gorzowem Wlkp.

Ostatnia aktualizacja: 09.08.2016 16:30
Szkielet, niemal kompletny, należy do ciepłolubnego nosorożca z rodzaju Stephanorhinus. To gatunek, który jest wymarły.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Portugalia: Odkryto jeden z największych paneli z rytami prehistorycznych ludzi

Ostatnia aktualizacja: 24.05.2021 05:50
Zespół archeologów z Portugalii odkrył w Vale do Coa, na północy tego kraju, jeden z największych, jak twierdzą badacze, rytów naskalnych wykonanych przez praczłowieka w plenerze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tomografia komputerowa pomogła odkryć tajemnicę narzędzia sprzed 27 tys. lat

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2021 05:30
Fragment poroża jelenia odkryty w jaskini Biśnik najpewniej służył 27 tys. lat temu jako tłuczek do obróbki krzemienia. Tomografia komputerowa pozwoliła naukowcom na analizę zniszczeń wynikających z użytkowania przedmiotu, a na podstawie skaningu laserowego odtworzono jego pierwotny kształt.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael: Odkryto nieznany dotąd prehistoryczny gatunek człowieka.

Ostatnia aktualizacja: 25.06.2021 05:50
Nieznany dotychczas gatunek człowieka, który żył 130 tys. lat temu, odkryto na terenie Izraela podczas wykopalisk archeologicznych – informują naukowcy na łamach najnowszego numeru tygodnika "Science".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dżuma starsza o 2000 lat niż dotąd sądzono. Odkryto szczątki pierwszej znanej ofiary "czarnej śmierci"

Ostatnia aktualizacja: 05.07.2021 05:55
W szczątkach myśliwego-zbieracza sprzed 5000 lat wykryto najstarszy szczep bakterii Yersinia pestis, która wywołuje dżumę. Badania wskazują, że ta nowo odkryta odmiana była mniej niebezpieczna niż jej odpowiedniczka, która wywołała pandemię w średniowiecznej Europie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Srebro było kluczową walutą handlu międzynarodowego od wojny trojańskiej po świt republiki rzymskiej

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2021 05:40
Naukowcy zrekonstruowali handel srebrem we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w okresie obejmującym tradycyjne daty wojny trojańskiej, założenia Rzymu i zburzenia Świątyni Salomona w Jerozolimie. Z ich badań wynika, że kruszec był jednym z najważniejszych obiektów wymiany handlowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polska badaczka zidentyfikowała nieznane rodzaje starożytnych greckich tekstyliów

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2021 05:45
Dzięki analizie odcisków pieczętnych z Grecji epoki brązu dr hab. Agata Ulanowska z Uniwersytetu Warszawskiego zidentyfikowała wiele nieznanych dotąd rodzajów tekstyliów. Według badaczki jej odkrycie wielokrotnie zwiększa wiedzę na temat między innymi tkanin, wyrobów z wikliny i sznurków.
rozwiń zwiń