Historia

Konstytucja kwietniowa. Akt pisany z myślą o Piłsudskim

Ostatnia aktualizacja: 23.04.2023 05:50
- O potrzebie zmiany konstytucji mówiło się w kręgach rządowych od przewrotu majowego - mówił Michał Kołodziej na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. - Inicjatorzy nowej ustawy zasadniczej nie ukrywali, że będą chcieli bardzo wzmocnić pozycję prezydenta.
Prezydent Polski Ignacy Mościcki podpisuje konstytucję kwietniową. 23.04.1935
Prezydent Polski Ignacy Mościcki podpisuje konstytucję kwietniową. 23.04.1935Foto: NAC

Posłuchaj
09:01 Uchwalenie konstytucji kwietniowej - Podręcznik.mp3 Uchwalenie konstytucji kwietniowej, sytuacja polityczna w Polsce po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 - aud. Michała Kołodzieja. (RWE, 1985)
09:13 wiek xx - rok 1935___2759_00_iv_tr_0-0_10800565d5ab110f[00].mp3 Prof. Janusz Osica przybliżył kulisy uchwalenia oraz znaczenie konstytucji kwietniowej w audycji Andrzeja Sowy pt. "Kronika dwóch tysiącleci. Wiek XX - rok 1935". (PR, 27.10.2000)

 

23 kwietnia 1935 roku Sejm uchwalił konstytucję kwietniową. Miesiąc później podpisał ją prezydent Ignacy Mościcki. Dzień po złożeniu przez niego podpisu nowy akt prawny wszedł w życie.

Prace nad przygotowaniem zmian w ustawie zasadniczej trwały kilka lat, a główne jej tezy przedłożono Sejmowi w styczniu 1934 r. w sprawozdaniu z prac Komisji Konstytucyjnej, na czele której stał Stanisław Car.

Powszechnie było jednak wiadomo, że głównym ideologiem nowych rozwiązań ustrojowych był Walery Sławek, reprezentujący w tym zakresie poglądy marszałka Józefa Piłsudskiego.

O konstytucji kwietniowej i okolicznościach jej wprowadzenia mówił Michał Kołodziej w audycji z cyklu "Podręcznik historii najnowszej" nadanej na antenie Rozgłośni Polskiej RWE w 1985 roku.

Protesty opozycji

- Opozycja sejmowa próbowała do zmiany konstytucji nie dopuścić, bojkotując obrady nad jej tezami - komentował  autor - W rezultacie jednak bojkot ten umożliwił na forum sejmowym przeforsowanie projektu.

Po burzliwych obradach i protestach opozycji, wskazującej, że nowa konstytucja ograniczy swobody obywatelskie, projekt został przesłany do Senatu. Tu obóz sanacyjny dysponował większą liścią głosów niż w izbie niższej parlamentu, a mimo to obrady w Senacie trwały niemal rok. Po poprawkach, projekt ponownie został przedłożony Sejmowi.

Wzmocnienie roli prezydenta

23 marca 1935 Sejm przyjął poprawki Senatu."Za" głosowało 290 posłów, przeciw było 139 parlamentarzystów. Miesiąc później, 23 kwietnia 1935 Konstytucja została podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego i weszła w życie.

Najbardziej istotną zmianą wprowadzoną było ustanowienie zwierzchniej roli prezydenta w stosunku do rządu oraz parlamentu.

- Nowa konstytucja utrwalała już system rządów wprowadzanych po przewrocie majowym przez marszałka Piłsudskiego - mówił Michał Kołodziej. - Zarzucano jej przede wszystkim forsowanie nadrzędnej roli państwa kosztem swobód obywatelskich.

Obywatel miał zapewnioną równość wobec prawa, możliwość rozwoju wartości osobistych oraz wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ograniczone jednak przez dobro powszechne, ponieważ żadne działanie nie mogło stanąć w sprzeczności z celami państwa, wyrażonymi w jego prawach.

Uprawnienia prezydenta

Znacznie wzrosły, w porównaniu z konstytucja marcową, uprawnienia prezydenta. Był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Sprawował władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu - jednolitą i niepodzielną. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania.

Centralizacja władzy państwowej, którą wprowadzała konstytucja kwietniowa, nie była jedynie wymysłem polskim. Podobne rozwiązania ustrojowe zastosowano w innych krajach europejskich. Wzmacniały się agresywne systemy totalitarne po obu stronach naszej granicy. Rósł w siłę niemiecki faszyzm i sowiecki komunizm. Świat zmierzał ku II wojnie światowej.

Posłuchaj komentarza Michała Kołodzieja na temat konstytucji kwietniowej.

bs

Czytaj także

Najwyższa władza w rękach Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 20.02.2015 06:02
– On miał bardzo wielu przyjaciół i wielu nieprzyjaciół, jak każda wybitna indywidualność – mówił prof. Tomasz Nałęcz. – Ale jak patrzy się, zwłaszcza dzisiaj, na to targowisko, gdzie się przepychają między sobą najczęściej szakale, to się pojawia nuta tęsknoty za człowiekiem wielkiego formatu, którym Piłsudski był.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tajemnicze samobójstwo Walerego Sławka

Ostatnia aktualizacja: 02.04.2023 05:40
Walery Sławek jest postacią z panteonu wielkich, ale przegranych polityków. Pięknie rozpoczęta biografia człowieka, który tak wiele zrobił dla wywalczenia Polsce wolności, i tragiczny kres osoby, której zawaliło się życie polityczne.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojciecha Korfantego kochały kobiety i Ślązacy

Ostatnia aktualizacja: 20.04.2023 05:55
- Gdyby nie moje starania, to by dziś Katowice nie były polskie - mówił Wojciech Korfanty, jeden z najbardziej znanych polityków dwudziestolecia międzywojennego. Dziś 150. rocznica jego urodzin.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstytucja marcowa z 1921 roku. "Krzyk narodzin II RP"

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2017 22:10
17 marca 1921 roku Sejm II RP uchwalił pierwszą, nowoczesną konstytucję. Wprowadziła ona republikę demokratyczną, władzę oddając w ręce narodu. – To był fenomen. Widać było w klasie politycznej wielkie zapotrzebowanie na odbudowę zrębów państwowości polskiej – mówił w audycji Historia Na Dziś dr Patryk Pleskot z Instytutu Pamięci Narodowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Walery Sławek - najwierniejszy druh Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 09.01.2018 13:41
Tragiczna śmierć trzykrotnego premiera Polski, człowieka uczciwego i oddanego ojczyźnie pokazuje jak bardzo trudne były relacje polityczne II RP.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Konstytucja kwietniowa była pisana pod jedną osobę"

Ostatnia aktualizacja: 23.04.2018 21:00
- Konstytucja kwietniowa była właściwie jedyną w historii polskiego parlamentaryzmu, w historii polskiego prawodawstwa ustawą zasadniczą, która była skrojona pod jedną, konkretną osobę. Było to jak gdyby wypełnienie treścią prawną tego, co już faktycznie w jakiś sposób obowiązywało – powiedział w audycji Historia na Dziś dr Patryk Pleskot z Instytutu Pamięci Narodowej. 23 kwietnia 1935 roku prezydent Ignacy Mościcki i członkowie ówczesnego rządu Rzeczpospolitej podpisali konstytucję kwietniową.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ustawa "O ochronie imienia Józefa Piłsudskiego". Zaczęło się od recenzji

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2023 05:45
7 kwietnia 1938 roku Sejm II RP jednomyślnie uchwalił ustawę "O ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, pierwszego Marszałka Polski". Był to jeden z licznych przejawów kultu po zmarłym Naczelniku Państwa. Do objęcia przepisami pamięci o Józefie Piłsudskim bezpośrednio przyczyniła się recenzja jednej z książek Melchiora Wańkowicza.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dwie konstytucje II Rzeczpospolitej: marcowa i kwietniowa

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2023 21:55
Długotrwała debata, w czasie której rozpatrywano kilka projektów, demokratyczne głosowanie - w takich okolicznościach, podczas Sejmu Ustawodawczego, została uchwalona w 1921 roku konstytucja marcowa. A dlaczego konstytucję kwietniową z 1935 roku uchwalono przy obecności na sali jedynie części posłów, co było wbrew ustawie zasadniczej, a najważniejszym organem władzy został prezydent, a nie tak jak dotychczas sejm?
rozwiń zwiń