Historia

Kazimierz Pużak: obowiązek trzeba spełniać do końca

Ostatnia aktualizacja: 26.08.2023 05:50
Jeden z głównych przywódców i organizatorów Polskiej Partii Socjalistycznej poświęcił życie klasie robotniczej, sprawie socjalizmu, wolności i niepodległości Polski. Za swoją dewizę życiową - wytrwać i przetrwać - zapłacił najwyższą cenę. Zmarł 73 lata temu w stalinowskim więzieniu.
Kazimierz Pużak (w okularach) na ławie oskarżonych w procesie PPS-WRN w 1948 roku
Kazimierz Pużak (w okularach) na ławie oskarżonych w procesie PPS-WRN w 1948 rokuFoto: Wikipedia/domena publiczna

140 lat temu, 26 sierpnia 1883, przyszedł na świat Kazimierz Pużak, niezłomny działacz ruchu robotniczego, czołowy działacz PPS, jeden z przywódców Polski Podziemnej w latach okupacji i jeden z oskarżonych w procesie szesnastu.

Jeden z głównym przywódców i organizatorów Polskiej Partii Socjalistycznej poświęcił życie klasie robotniczej, sprawie socjalizmu, wolności i niepodległości Polski. Za swoją dewizę życiową, wytrwać i przetrwać, zapłacił najwyższą cenę.
65 lat temu, 30 kwietnia 1950 w więziennej celi w Rawiczu zmarł Kazimierz Pużak, niezłomny działacz ruchu robotniczego i jeden z przywódców Polski Podziemnej w latach okupacji.
Pod zaborami
Kazimierz Pużak, urodzony w Tarnopolu w 1883 roku, już w gimnazjum należał do tajnego koła socjalistycznego, a w 1904 roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Szybko został przewodniczącym wydziału organizacyjnego Centralnego Komitetu Robotniczego PPS.
Policja carska aresztowała go w 1911 roku. Sześć lat przesiedział skuty kajdanami w lochach twierdzy w Szlisselburgu. Wolność przywróciła mu rewolucja lutowa w Rosji. Po wyjściu z więzienia przystąpił do organizowania polskich robotników wywiezionych na wschód w czasie I wojny światowej. W czasie, gdy członkowie SDKPiL i PPS-Lewicy uznali rewolucję bolszewicką za swoją, Kazimierz Pużak rzucił hasło powrotu do kraju, wierząc w odzyskanie niepodległości.
Między wojnami
W Warszawie został członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, a w 1921 roku jego sekretarzem. Na tym stanowisku jawnie i w konspiracji przez 25 lat kierował pracami PPS. W niepodległej Polsce czterokrotnie wybierano go na posła z okręgu częstochowskiego.
- Wszystkie nici życia organizacyjnego PPS przez 25 lat zbiegały się w rękach tego człowieka. Wszystkie zwycięstwa i klęski. Wszystkie nadzieje i zawody polskiego proletariatu przechodziły przez jego mózg i serce jak przez katalizator – wspominał jeden z przywódców PPS Adam Ciołkosz.
Lata nazistowskiej okupacji
Kazimierz Pużak od pierwszych dni okupacji, tak jak za czasów carskich, zajął się pracą konspiracyjną. Stanął na czele podziemnej PPS, organizowanej pod nazwą Wolność Równość Niepodległość. Piastował również stanowisko głównego komendanta Gwardii Ludowej, zbrojnego ramienia WRN, które później weszło w skład Armii Krajowej.
W organizacjach Polskiego Państwa Podziemnego Kazimierz Pużak, używający pseudonimów ”Bazyli”, ”Grzegorz” i ”Karol” cieszył się dużym autorytetem. Jego długoletnie doświadczenie i dojrzałość polityczna sprawiły, że stanął na czele Rady Jedności Narodowej – parlamentu Polski Podziemnej.
W powstańczej Warszawie ściśle współpracował z Delegatem Rządu na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim i dowództwem AK. Po kapitulacji nadal kierował pracami Rady Jedności Narodowej i PPS-WRN.
Proces szesnastu
27 marca 1945 roku wraz piętnastoma innymi przywódcami Polski Podziemnej został podstępnie aresztowany. W słynnym procesie szesnastu w Moskwie skazano go na półtora roku więzienia. Z Łubianki do Warszawy powrócił na mocy amnestii w końcu 1945 roku.
Pomimo ustawicznej inwigilacji bezpieki Kazimierz Pużak odmówił wyjazdu na Zachód i postanowił pozostać w Polsce. Zasłużonemu przywódcy PPS komuniści nie mogli wybaczyć niezłomnej postawy. Nie mógł pozostać na wolności jako żywy symbol walki o niepodległość.
Aresztowano go w końcu maja 1947 roku. Po 18 miesiącach brutalnego śledztwa Kazimierz Pużak stanął przed sądem wojskowym w Warszawie. Przed ogłoszeniem wyroku powiedział: ”W chwili, gdy stoję nad grobem byłoby nie do uwierzenia, żebym zmienił poglądy”. Skazano go na 10 lat więzienia w Rawiczu. Tam zmarł 30 kwietnia 1950.
mjm
65 lat temu, 30 kwietnia 1950 w więziennej celi w Rawiczu zmarł Kazimierz Pużak, niezłomny działacz ruchu robotniczego i jeden z przywódców Polski Podziemnej w latach okupacji.

Pod zaborami

Kazimierz Pużak już w gimnazjum należał do tajnego koła socjalistycznego, a w 1904 roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Szybko został przewodniczącym wydziału organizacyjnego Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Policja carska aresztowała go w 1911 roku. Sześć lat przesiedział skuty kajdanami w lochach twierdzy w Szlisselburgu.

Wolność przywróciła mu rewolucja lutowa w Rosji. Po wyjściu z więzienia przystąpił do organizowania polskich robotników wywiezionych na wschód w czasie I wojny światowej. W czasie, gdy członkowie SDKPiL i PPS-Lewicy uznali rewolucję bolszewicką za swoją, Kazimierz Pużak rzucił hasło powrotu do kraju, wierząc w odzyskanie niepodległości.

Między wojnami

W Warszawie został członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS, a w 1921 roku jego sekretarzem. Na tym stanowisku jawnie i w konspiracji przez 25 lat kierował pracami PPS. W niepodległej Polsce czterokrotnie wybierano go na posła z okręgu częstochowskiego.

 Wszystkie nici życia organizacyjnego PPS przez 25 lat zbiegały się w rękach tego człowieka. Wszystkie zwycięstwa i klęski. Wszystkie nadzieje i zawody polskiego proletariatu przechodziły przez jego mózg i serce jak przez katalizator – wspominał jeden z przywódców PPS Adam Ciołkosz.

Posłuchaj
24:25 Pużak.mp3 Sylwetka Kazimierza Pużaka w 20. rocznicę śmierci. Wspomnienia przyjaciół i współpracowników czołowego działacza PPS. (RWE, 25.04.1970).

Lata niemieckiej okupacji

Kazimierz Pużak od pierwszych dni okupacji, tak jak za czasów carskich, zajął się pracą konspiracyjną. Stanął na czele podziemnej PPS, organizowanej pod nazwą Wolność Równość Niepodległość. Piastował również stanowisko głównego komendanta Gwardii Ludowej, zbrojnego ramienia WRN, które później weszło w skład Armii Krajowej.

W organizacjach Polskiego Państwa Podziemnego Kazimierz Pużak, używający pseudonimów "Bazyli", "Grzegorz" i "Karol" cieszył się dużym autorytetem. Jego długoletnie doświadczenie i dojrzałość polityczna sprawiły, że stanął na czele Rady Jedności Narodowej – parlamentu Polski Podziemnej.

W powstańczej Warszawie ściśle współpracował z Delegatem Rządu na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim i dowództwem AK. Po kapitulacji nadal kierował pracami Rady Jedności Narodowej i PPS-WRN.

Proces szesnastu

27 marca 1945 wraz z piętnastoma innymi przywódcami Polski Podziemnej został podstępnie aresztowany. W słynnym procesie szesnastu w Moskwie skazano go na półtora roku więzienia.

Z Łubianki do Warszawy powrócił na mocy amnestii w końcu 1945 roku. Pomimo ustawicznej inwigilacji bezpieki, Kazimierz Pużak odmówił wyjazdu na Zachód i postanowił pozostać w Polsce. Zasłużonemu przywódcy PPS komuniści nie mogli wybaczyć niezłomnej postawy. Nie mógł pozostać na wolności jako żywy symbol walki o niepodległość.

Aresztowano go w końcu maja 1947 roku. Po 18 miesiącach brutalnego śledztwa Kazimierz Pużak stanął przed sądem wojskowym w Warszawie. Przed ogłoszeniem wyroku powiedział: "W chwili, gdy stoję nad grobem, byłoby nie do uwierzenia, żebym zmienił poglądy". Skazano go na 10 lat więzienia i osadzono w Rawiczu. Tam zmarł 30 kwietnia 1950 roku.

mjm

Czytaj także

Historia porwania przywódców Polskiego Podziemia

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2022 05:50
- Spojrzałem przez okno samolotu i zobaczyłem, że lecimy w innym kierunku, niż się spodziewaliśmy. Zapytałem dlaczego? W odpowiedzi usłyszałem, że lecimy do Moskwy, do Stalina - mówił Adam Bień, jeden z szesnastu aresztowanych przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ryszard Białous. Dowódca legendarnego batalionu "Zośka"

Ostatnia aktualizacja: 24.03.2024 05:45
"Ludzie, którymi miałem zaszczyt dowodzić, to nie wyspa oderwana od społeczeństwa, ani cierpiętnicy, dla których było ideałem polec za Ojczyznę, lecz świadomi swych obowiązków młodzi obywatele" – w ten sposób pisał o swoich podopiecznych harcmistrz Ryszard Białous, jeden z najwybitniejszych instruktorów Szarych Szeregów i dowódca harcerskiego batalionu "Zośka".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jerzy Braun. Chrześcijanin w czasach barbarzyństwa

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2023 05:40
Ostatni Delegat Rządu na Kraj, poeta, wreszcie: konsultant podczas obrad Soboru Watykańskiego II - po harcersku służył Bogu i ojczyźnie w czasach, w których oddanie obu tym wartościom tępiono.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Sumiński. Powstaniec warszawski, który pokochał fotografię

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 05:45
24 lutego 2009 roku w Warszawie zmarł Tadeusz Sumiński. W historii zapisał się nie tylko jako jeden z najwybitniejszych fotografów polskiego krajobrazu, lecz także żołnierz Armii Krajowej, który podczas Powstania Warszawskiego brał udział m.in. w wyzwoleniu "Gęsiówki", czyli niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Warszawie (KL Warschau). 
rozwiń zwiń