Historia

Rada Narodowa - symboliczny parlament na obczyźnie

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2023 05:45
- Rada Narodowa powstawała jako namiastka parlamentu, ale też jako wyraz tego, o czym mówił gen. Władysław Sikorski: iż na obczyźnie ukształtował się Rząd Jedności Narodowej - mówił prof. Eugeniusz Duraczyński. - Rada Narodowa miała symbolizować tę jedność.
Od lewej: przewodniczący Rady Narodowej pierwszej kadencji Ignacy Paderewski, wiceprzewodniczący Herman Lieberman, wiceprzewodniczący Stanisław Mikołajczyk
Od lewej: przewodniczący Rady Narodowej pierwszej kadencji Ignacy Paderewski, wiceprzewodniczący Herman Lieberman, wiceprzewodniczący Stanisław MikołajczykFoto: Wikipedia/autorzy zdjęć nieznani/domena publiczna

9 grudnia 1939 roku prezydent Władysław Raczkiewicz powołał Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej - ciało opiniodawcze stanowiące namiastkę parlamentu.

Symboliczne znaczenie

Klęska wojny obronnej 1939 roku skompromitowała rządy sanacyjne. Nowo wybrani prezydent Władysław Raczkiewicz i premier Władysław Sikorski dążyli do odbudowania struktur Państwa Polskiego na obczyźnie w oparciu o przedwojenne, opozycyjne opcje polityczne.

- To niesłychanie ważne wydarzenia w ówczesnej sytuacji. Mówiąc o tym zwracamy uwagę na znaczenie tego faktu dla walczącego w kraju narodu - wyjaśniał prof. Eugeniusz Duraczyński w audycji z cyklu "Tradycje polskiego parlamentaryzmu". - To też bardzo istotny element w przekreślaniu hitlerowskiej tezy o wymazaniu Polski z politycznej mapy Europy.  

W ramach owych struktur powołana została także Rada Narodowa, która stanowić miała organ doradczy i opiniodawczy prezydenta i premiera.

- Na jej czele stał sędziwy, wielki polski pianista, wówczas już osiemdziesięcioletni Ignacy Paderewski - mówił gość audycji Elizy Bojarskiej i Mariana Kruczkowskiego.


Posłuchaj
27:04 tradycje polskiego parlamentaryzmu - rada narodowa na emigra.mp3 Rada Narodowa - kompetencje i znaczenie. Audycja Elizy Bojarskiej i Mariana Kruczkowskiego z cyklu "Tradycje polskiego parlamentaryzmu" z udziałem prof. Eugeniusza Duraczyńskiego. (PR, 8.08.1985)

 

Rada Paderewskiego

Wybór Paderewskiego miał znaczenie symboliczne. Sam nestor, ze względu na zły stan zdrowia i wiek, nie wykonywał swoich obowiązków. Spoczęły one na barkach zastępców - Stanisława Mikołajczyka (Polskie Stronnictwo Ludowe), Hermana Liebermana (Polska Partia Socjalistyczna) i Tadeusza Bieleckiego (Stronnictwo Narodowe).

Kryzys po układzie Sikorski-Majski

Podpisanie
Podpisanie układu, Londyn 30 lipca 1941. Od lewej: gen. Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski. Foto: Wikipedia/domena publiczna

Pierwsza kadencja rady trwała do lipca 1941 roku. Wówczas część emigracyjnych polityków ostro sprzeciwiła się podpisaniu układu Sikorski-Majski między Polską a ZSRR. Część rządu ustąpiła na znak protestu. Opuszczone resorty objęli m.in. dotychczasowi posłowie Rady Narodowej.

Wśród nowych członków rządu były najważniejsze osobistości symbolicznego parlamentu: Mikołajczyk i Lieberman. Pozbawiona przewodnictwa Rada Narodowa została rozwiązana we wrześniu 1941 roku. Kolejna kadencja rozpoczęła się dopiero w lutym 1942 roku. Tak długi wakat wiązał się z trudnościami w znalezieniu reprezentacji obozu narodowego: większość narodowców była przeciwna układowi Sikorski-Majski.

- Ustalono, że przewodniczącym rady zostanie prof. Stanisław Grabski - mówił prof. Eugeniusz Duraczyński.

Wobec zbrodni 

Wśród członków rady drugiej kadencji znaleźli się posłowie narodowości żydowskiej: Ignacy Szwarzbart i Szmul Zygielbojm, którzy wykazali się szczególną aktywnością w odpowiedzi na wieści płynące z kraju, dotyczące zbrodni hitlerowskich dokonywanych na Żydach.

- Rada Narodowa wnioskowała, by rząd polski wystąpił do rządów alianckich z żądaniem represyjnych bombardowań Niemiec z wyraźnym ostrzeżeniem, że są to bombardowania wywołane mordami na ludności polskiej, a zwłaszcza na ludności żydowskiej na ziemiach polskich - wyjaśniał prof. Duraczyński. - Strona polska napotkała na brak reakcji rządów brytyjskiego i amerykańskiego.

Kolejne kadencje Rady Narodowej działały również po wojnie. Instytucja przetrwała do 1991 roku, gdy w kraju doszło do pierwszych całkowicie wolnych wyborów do Sejmu i Senatu.  

Czym jeszcze zajmowała się Rada Narodowa? Posłuchaj audycji.

bm

Czytaj także

Układ Sikorski-Majski. Porozumienie, na którym zależało Anglikom

Ostatnia aktualizacja: 30.07.2023 06:00
30 lipca 1941 roku wznowione zostały stosunki dyplomatyczne między Polską a ZSRR. W trudnych rozmowach pośredniczyli Brytyjczycy. Generał Sikorski, podpisując układ, naruszał uprawnienia prezydenckie i łamał prawo konstytucyjne.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Mikołajczyk – bohater czy tchórz?

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2023 05:40
Czy polityk powinien walczyć o dobro kraju za wszelką cenę, nawet za cenę własnej wolności, czy życia? Dziś trudno rozstrzygnąć ten dylemat.
rozwiń zwiń
Czytaj także

August Zaleski. Ćwierć wieku w prezydenckim fotelu

Ostatnia aktualizacja: 13.09.2023 05:46
Był najdłużej sprawującym urząd prezydenta Polakiem. Funkcję na uchodźstwie pełnił od czerwca 1947 roku do śmierci 7 kwietnia 1972 roku. Choć stanowisko piastował przez 25 lat i był doświadczonym dyplomatą, jego prezydenturę trudno nazwać udaną.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Mikołajczyk. Przegrał walkę o kształt powojennej Polski

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2023 05:35
– Wiążąc się serdeczną współpracą ze sprzymierzonymi narodami, proklamuję swą wiarę w demokrację i zaufanie do wielkich przywódców demokracji: prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla – mówił w jednym z przemówień premier Stanisław Mikołajczyk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rząd RP na uchodźstwie. Symbol emigracyjnej polskości

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2021 05:40
20 czerwca 1940 roku premier rządu RP na uchodźstwie Władysław Sikorski opuścił terytorium Francji, odlatując do Londynu. Od tego momentu główną siedzibą istniejącego od 1939 roku gabinetu stała się Wielka Brytania. Rząd przyczynił się do powstania między innymi Związku Walki Zbrojnej, który później przeobraził się w Armię Krajową.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce ważnym miejscem historycznych zbiorów

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2022 05:30
79 lat temu, 4 lipca 1943 roku, w Nowym Jorku, na koniec Walnego Zgromadzenia Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia (KNAPP) powstał Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski - prezydenci Polski poza Polską

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2022 20:00
Wybuch II wojny światowej i wydarzenia z tym związane spowodowały utworzenie niezawisłego aparatu państwowego II RP poza granicami kraju. Została zachowana ciągłość władzy państwowej na mocy konstytucji kwietniowej z 1935 roku, także wtedy, kiedy Polska znalazła się w strefie wpływów sowieckich po 1945 roku. Trzej prezydenci RP na uchodźstwie: Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski działali i zmarli na emigracji. Prochy właśnie tych trzech Prezydentów wkrótce będą sprowadzone do Polski z Wielkiej Brytanii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Raczkiewicz. Pierwszy prezydent na uchodźstwie

Ostatnia aktualizacja: 28.01.2024 05:51
Był prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939-1947. Przez prawie 8 lat sprawował najwyższy urząd w państwie, będąc z dala od ojczyzny. Przed objęciem prezydentury był jednym z prominentnych polityków II Rzeczpospolitej – trzykrotnie zajmował stanowisko ministra spraw wewnętrznych, był wojewodą i marszałkiem senatu. Przyszedł na świat 139 lat temu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Ostrowski. "Jako prezydent pełnił funkcję symboliczną"

Ostatnia aktualizacja: 22.11.2023 05:45
Prezydentem RP na uchodźstwie był od 1972 do 1979 roku. Okres jego urzędowania pozwolił zakończyć wcześniejsze spory wokół osoby prezydenta. Po ukończeniu siedmioletniej kadencji ustąpił ze stanowiska. - W 1979 roku był jedyną osobą stanowiącą żywy przykład łączności emigracji z czasami przeszłymi, ale z nikłymi wpływami politycznymi - mówił prof. Rafał Habielski.
rozwiń zwiń