Wczesne lata
Urodził się 22 stycznia 1877 roku w Warszawie w zasymilowanej żydowskiej rodzinie Lessmanów, która od lat zajmowała się księgarstwem. W wieku 10 lat konwertował na katolicyzm i przyjął nazwisko Leśmian. Był spokrewniony z malarką Celiną Sunderland, z którą w młodości nawiązał romans. Jego kuzynami byli poeci: Antoni Lange oraz Jan Brzechwa, któremu Bolesław wymyślił pseudonim (brzechwa to pierzaste zakończenie strzały).
Rodzina następnie przeniosła się do Kijowa, gdzie Bolesław po zdaniu matury podjął studia prawnicze. Jeszcze w Kijowie nawiązał współpracę z gazetami literackimi z Krakowa, Lwowa i Warszawy, gdzie wysyłał swoje pierwsze wiersze. Jako pierwszy zauważył go poeta Zenon Przesmycki, który opublikował jego wiersze na łamach młodopolskiej "Chimery".
20:08 Dr literatury Józef Rurawski mówił o języku poezji Bolesława Leśmiana w audycji Małgorzaty Tułowieckiej pt. "Tropy, ludzie, symbole". (PR, 14.12.1988) Dr literatury Józef Rurawski mówił o języku poezji Bolesława Leśmiana w audycji Małgorzaty Tułowieckiej pt. "Tropy, ludzie, symbole". (PR, 14.12.1988)
Debiut
Na początku XX wieku przeprowadził się do Warszawy. Od 1911 roku był współpracownikiem Teatru Artystycznego w Warszawie. W 1912 roku ukazał się pierwszy tomik wierszy Leśmiana – "Sad rozstajny", który przeszedł bez echa w środowisku artystycznym. Krótko po debiucie wyjechał na kilka lat do Francji. W Paryżu wziął ślub z poznaną tam polską malarką Zofią Chylińską. W 1913 roku na emigracji wydał zbiór baśni dla dzieci "Przygody Sindbada Żeglarza".
Jak wyglądało życie literata za granicą? Posłuchaj audycji "Sekrety listów".
14:17 Fragmenty korespondencji Bolesława Leśmiana zostały zaprezentowane w audycji Piotra Sopoćki w audycji "Sekrety listów". (PR, 5.09.1978) Fragmenty korespondencji Bolesława Leśmiana zostały zaprezentowane w audycji Piotra Sopoćki w audycji "Sekrety listów". (PR, 5.09.1978)
Powrót do Polski
Jedynym dochodem Leśmiana były skromne honoraria autorskie. Zdecydował się na powrót do Polski tuż przed wybuchem I wojny światowej. Wraz z rodziną osiadł w Iłży na południowym Mazowszu, gdzie mieszkała część jego rodziny ze strony matki. To właśnie tam zakochał się w lekarce Dorze Lebenthal. Będąc pod wpływem uczucia, napisał jeden ze swoich najsłynniejszych wierszy – erotyk pt. "W malinowym chruśniaku".
W 1920 roku ukazał się drugi tom poezji Leśmiana "Łąka", który został doskonale przyjęty przez krytykę.
- W tym tomie Leśmian przedstawił człowieka jako partnera dla przyrody. Łąka także myśli, także czuje, łąka przychodzi do człowieka, a to nie człowiek patrzy na łąkę. To była rewolucja w poezji – powiedział redaktor Marcin Styczeń w audycji "Poeta, który zapraszał łąkę do domu".
Kariera prawnika
W dwudziestoleciu międzywojennym prowadził kancelarię notarialną w Hrubieszowie i Zamościu. Miał potężne biuro, które w pewnym momencie znalazło się na skraju bankructwa. Znany był z tego, że dbał o swoich pracowników: zapewniał im wartościowe wyżywienie, a w dobie wielkiego kryzysu gospodarczego, pomimo trudności, nie wymówił umowy żadnemu z nich. Niestety – jeden z jego pracowników nadużył dobroci pracodawcy i doprowadził do defraudacji pieniędzy, w wyniku czego kancelaria aż do wybuchu II wojny światowej zmagała się z problemami finansowymi.
Jak wyglądała praca w kancelarii Leśmiana? Dowiedz się tego z audycji "Poeta, który zapraszał łąkę do domu".
Pracowity dziwak
Leśmian w oczach współczesnych uchodził za dziwaka. Był niskiego wzrostu – mierzył zaledwie 155 cm, palił niezliczone ilości papierosów. Wbrew obowiązującym w jego epoce prądom literackim, za wszelką cenę unikał odwoływania się do aktualnych wydarzeń, podejmowania w poezji tematów masy i mechaniczności. Inspirował się filozofią Henriego Bergsona i Fryderyka Nietzschego. Odczuwał niechęć do przeciętności. Podkreślał, że bardzo ważny jest dla niego sam proces twórczy. Poszukiwał duchowości, która według niego była ukryta w przyrodzie i stworach pochodzących z ludowych podań. Był niezmordowany w swej pracy. Potrafił odrzucić całe tomy wierszy i zacząć pisać wszystko od nowa.
Poeta z marginesu
- Leśmian nie był znanym poetą w epoce Młodej Polski i w dwudziestoleciu międzywojennym. Jedynie czasem zauważył go jakiś krytyk – mówił historyk literatury prof. Michał Głowiński w audycji "Życie na miarę literatury".
Dla czytelników i krytyki problemem był używany przez Leśmiana język. Według niektórych "psuł" on język polski. Prawicowi krytycy uważali, że być może ma to związek z jego żydowskim pochodzeniem. Lewica zaś zarzucała mu brak zaangażowania w sprawy społeczne i oderwanie od życia.
- Trudno przyporządkować Leśmiana do jednej epoki poetyckiej – dodał historyk literatury prof. Marian Stala w audycji "Życie na miarę literatury".
Do jakich epok badacze próbowali przyporządkować Leśmiana? Kto jest uznawany za jego poetyckiego następcę? Dowiedz się tego z audycji "Życie na miarę literatury".
52:19 Badacze literatury przybliżali zawiłości twórczości Bolesława Leśmiana w audycji Doroty Gacek i Andrzeja Franaszka pt. "Życie na miarę literatury". (P Badacze literatury przybliżali zawiłości twórczości Bolesława Leśmiana w audycji Doroty Gacek i Andrzeja Franaszka pt. "Życie na miarę literatury". (PR,25.03.2013)
Nie podążał za nowoczesnymi prądami. Przez ponad dziesięć lat nie dostrzegały go "Wiadomości Literackie". Redakcja jego twórczość zauważyła dopiero, gdy został wybrany do Polskiej Akademii Umiejętności w 1933 roku. Jednak jego utwory stały się znane szerszemu gronu dopiero po śmierci Leśmiana. Apogeum zainteresowania jego wierszami przypadło na lata 60. i 70. XX wieku.
Dusiołek, Świdryga i Midryga
Całą twórczość Leśmiana można podzielić na trzy grupy: zainteresowanie przyrodą, erotyzmem i metafizyką. W jego twórczości można odnajdujemy wpływy filozofii Henriego Bergsona, któremu poświęcił kilka rozpraw naukowych. W jego utworach występowały nietypowe, nadprzyrodzone zjawiska. Ich cechą charakterystyczną był oryginalny język. Na potrzeby wierszy stworzył wiele neologizmów, które określa się mianem leśmianizmów.
- W jego poezji można znaleźć tysiące mitycznych stworów – mówił redaktor Ernest Bryll w audycji "Poeta, który zapraszał łąkę do domu".
- Wiele z tych słów istnieje tylko w jego wierszach. Te neologizmy nie przedostały się do języka codziennego - dodał biograf poety dr literatury Dariusz Pacholski w audycji "Życie na miarę literatury".
Niedoceniany przez współczesnych, Leśmian stopniowo wycofywał się z życia społecznego. W ślad za Bergsonem interesowały go wyraziste osobowości. Osamotnionego zaczął interesować człowiek pierwotny, którego tryb życia uznał za ideał człowieczeństwa. Według Leśmiana miały w nim drzemać nieposkromione siły twórcze, zdeterminowane przez żywioły. Swoim rozmyślaniom na ten temat poświęcił esej pt. "Znaczenie pośrednictwa w metafizyce życia zbiorowego".
- Myślę, że w Leśmianie jest pewna zupełna niezależność poezji – stwierdził Ernest Bryll.
Na czym polega ta niezależność? Posłuchaj audycji "Poeta, który zapraszał łąkę do domu".
35:33 Krytyk literacki i redaktor Ernest Bryll przybliżył życie i twórczość Bolesława Leśmiana w audycji Marcina Stycznia pt. "Poeta, który zapraszał łąkę d Krytyk literacki i redaktor Ernest Bryll przybliżył życie i twórczość Bolesława Leśmiana w audycji Marcina Stycznia pt. "Poeta, który zapraszał łąkę do domu". (PR, 25.06.2016)
"W malinowym chruśniaku"
- Leśmian jest wyjątkowy i niepowtarzalny, nie da się go porównać z nikim innym – mówił Andrzej Franaszek w audycji "Życie na miarę literatury". – Stworzył współczesny język miłosny polskiej poezji.
- Dla Leśmiana cała natura to jeden wielki akt miłości. To udziwniony erotyzm, łączący ze sobą dziwne zjawiska – mówił dr literatury Józef Rurawski w audycji "Tropy, ludzie, symbole".
Na czym polega siła erotyków Leśmiana? Posłuchaj audycji "Tropy, ludzie, symbole".
Na uniwersytecie w Austin w USA znajdują się rękopisy Leśmiana, które jego żona i matka uratowały z Powstania Warszawskiego.
- Badając rękopisy, będzie można zobaczyć, jak przebiegał proces twórczy Leśmiana – mówił dr Dariusz Pacholski. – Leśmian przywracał do życia słowa, które zanikały. Do niedawna wielu badaczy uważało, że to neologizmy, ale w trakcie badań okazało się, że to staropolskie słowa. Leśmian bardzo dbał o język. Miał poczucie jego wagi i autonomiczności.
- Najciekawsze w języku Leśmiana jest to, co dzieje się pomiędzy słowami. Wprowadził je w nowe związki frazeologiczne – dodał prof. literatury Michał Głowiński.
Świadomy twórca
Według Leśmiana poezja zaczynała się dopiero wtedy, gdy zetknęły się ze sobą słowa, które nigdy wcześniej się nie spotkały.
- Kiedy zakochał się w Dorze Lebenthal, pisał ekstatyczne wiersze. Pod koniec życia podejmował tematykę upadku, rozpaczy, śmierci i przemijania - mówił dr Piotr Łopuszański. – Uważam, że Leśmian był prekursorem egzystencjalizmu. Pozostawił po sobie wiersze opisowe, ballady i wiele ciekawej prozy, którą można analizować przez pryzmat psychologii Junga. Przykładem na to jest wydany pośmiertnie dramat "Zdziczenie obyczajów pośmiertnych".
Jakie tematy podejmował w prozie? Dowiedz się tego z audycji "Życie na miarę literatury".
Ostatnie lata
- Leśmian był twórcą języka pozwalającego mówić w poezji o podstawowych sprawach egzystencjalnych, przede wszystkim o śmierci – dodał prof. Marian Stala.
Czym się charakteryzuje język śmierci Leśmiana? Posłuchaj audycji "Życie na miarę literatury".
W 1936 roku Leśmian przeniósł się do Warszawy. Zmarł tam 5 listopada 1937 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.
seb
